Kancelarie miast szlacheckich Wielkopolski w okresie nowożytnym

Autor: Marcin Frąś

Rok wydania: 2024

Liczba stron: 464

Oładka: twarda

Format: 16,5 cm x 23,5 cm

Przedmiotem niniejszych rozważań są kancelarie w miastach szlacheckich w Wielkopolsce. Miasta te, podobnie zresztą jak miasta będące własnością Kościoła, należą do grupy miast wyjętych spod bezpośredniej władzy suwerena, tj. króla polskiego. Na związek miast szlacheckich z państwem wpływał obowiązek uiszczania świadczeń (m.in. podatków pośrednich i bezpośrednich, dostarczania rekrutów). Z tej racji ich droga rozwoju przebiegała w odmienny sposób, niż działo się to w przypadku miast królewskich. Oczywiście realny sposób egzekwowania postanowień pana domenalnego rzutował na postać wytworów kancelarii miejskiej.

Praca jest próbą modelowego ujęcia kancelarii miast szlacheckich w Wielkopolsce w okresie nowożytnym. Pewne jej aspekty noszą znamiona ogólności. Dotyczy to przynajmniej analizy procesów aktotwórczych, które w moim odczuciu w większości kancelarii miejskich tego okresu przebiegały analogicznie. W tym przypadku wywód opieram na literaturze. Szczegółowe prześledzenie tego procesu ma uzasadnienie w kontekście przeprowadzenia jednostkowych studiów przypadku. Przy poszczególnych rodzajach wpisów dokumentujących przebieg procesu sądowego stosuję przypisy z odesłaniem do konkretnych sygnatur ksiąg miejskich.

(ze Wstępu)

Spis treści:

Wstęp  /9
Przedmiot badania /9
Zakres chronologiczny /10
Zakres terytorialny /11
Podstawa źródłowa  /11
Stan badań  /12
Metodologia /19
Konstrukcja pracy /19
1. Ustrój aktotwórcy  /21
1.1. Miasta szlacheckie w sieci miejskiej Wielkopolski  /21
1.2. Samorząd miejski  /44
 1.2.1. Właściciel  /45
 1.2.2.Burmistrz /46
 1.2.3. Rada miejska /47
 1.2.4. Wójt  /48
 1.1.5. Ława sądowa  /49
 1.2.6. Urząd burmistrzowsko-wójtowski (organ łączony, urząd obopólny)  /50
 1.2.7. Trzeci ordynek /50
 1.2.8. Inni urzędnicy /51
2. Organizacja pracy kancelaryjnej /69
2.1. Pisarz  /76
 2.1.1. Pochodzenie społeczno-geograficzne  /80
 2.1.2. Wykształcenie  /85
2.2. Proces aktotwórczy /101
2.3. Archiwizacja  /110
2.4. Miejsce pracy pisarzy   /121
2.5. Czas   /122
2.6. Koszty funkcjonowania kancelarii   /124
 2.6.1. Przychody  /124
 2.6.2. Wydatki  /126
3. Produkcja kancelaryjna i pozostałość aktowa  /143
3.1. Dokumenty/listy  /143
 3.1.1. Pieczęć miejska  /155
3.2. Księgi  /165
 3.2.1. Treść zapisów w księgach miejskich  /166
 3.2.2. Upowszechnienie się księgi  /176
 3.2.3. Budowa  /179
 3.2.4. Oprawy  /194
 3.2.5. Ekstrakty  /207
Zakończenie  /213
Aneks 1. Zestawienie ksiąg miejskich  /217
Aneks 2. Wykaz pisarzy  /268
Aneks 3. Inwentarze archiwów miast szlacheckich Wielkopolski  /326
Aneks 4. Wykaz dokumentów i listów  /333
Spis ilustracji  /439
Spis tabel  /441
Bibliografia  /443