Kafle i piece kaflowe w Toruniu (XIV - XX wiek)

Autorka: Beata Bielec-Maciejewska

Rok wydania: 2015

Liczba stron: 227

Okładka: miękka

Format: 21,0 cm x 29,5 cm         

Podstawowym problemem, który został podjęty w niniejszej książce jest próba odpowiedzi na pytania, jak wyglądały piece z różnych okresów historycznych ogrzewające toruńskie kamienice i zamki. Uwagę skupiono na rozwoju bryły pieca wyrażającego się zmianami formy kafla. Poruszono również zagadnienia dotyczące ustalenia czasu i przyczyn warunkujących pojawienie się w Toruniu pierwszych pieców kaflowych. Badaniami objęto wszystkie kafle pozyskane w trakcie praca archeologicznych na terenie Starego i Nowego Miasta Torunia i dwóch zamków: krzyżackiego i dybowskiego.
Zakres chronologiczny pracy został wyznaczony przez zebrany materiał źródłowy. Są to kafle z kolejnych okresów historycznych: od najstarszych – gotyckich - datowanych na XIV wiek, po najmłodsze -XX-wieczne. W ten sposób ukazano specyfikę i zmienność cech kafli na przestrzeni blisko siedmiu wieków. Szerokie ramy czasowe pracy pozwoliły prześledzić, w jakim kierunku szły zmiany w produkcji kafli i pieców. Efektem końcowym zaś była próba rekonstrukcji brył pieców z różnych okresów historycznych.

Spis treści:

Rozdział 1. Zagadnienia wstępne /5

1.1. Cel i problematyka pracy; zakresy    /5

1.2. Charakterystyka stanowisk archeologicznych; podstawa źródłowa   /7

1.2.1. Źródła archeologiczne    /8

1.2.2. Źródła pisane o toruńskich piecach   /9

1.3. Stan badań i opracowań nad kaflami, ze szczególnym uwzględnieniem kafli toruńskich  /10

1.4. Zarys dziejów miasta Torunia. Oddziaływania kulturowe i dzieje ogrzewania toruńskich wnętrz   /18

Rozdział 2. Analiza kafli  /25

2.1. Metoda opracowania materiałów  /25

2.1.1. Kwestionariusz pytań  /25

2.1.2. Zasady klasyfikacji kafli i ich typologia  /25

2.1.3. Sposób przedstawienia wyników analizy  /28

2.2. Charakterystyka kafli z poszczególnych okresów. Podstawy datowania. Chronologia  /29

2.2.1. Kafle gotyckie  /29

2.2.1.1. Kafle proste  /29

2.2.1.2. Kafle złożone  /31

2.2.2. Kafle renesansowe  /35

2.2.2.1. Kafle miskowe  /35

2.2.2.2. Kafle płytowe /36

2.2.3. Kafle manierystyczne  /41

2.2.3.1. Kafle miskowe  /41

2.2.3.2. Kafle płytowe  /43

2.2.4. Kafle barokowe  /48

2.2.4.1. Kafle płytowe  /48

2.2.5. Kafle klasycystyczne i kafle z 1 poł. XX wieku   /57

Rozdział 3. Główne etapy rozwoju kafli „toruńskich” i ich specyfika  /59

3.1. Cezury chronologiczne kafli toruńskich na tle rozwoju kaflarstwa w Polsce  /59

3.2. Zmienność cech kafli w czasie   /63

3.2.1. Surowiec i masy garncarskie   /63

3.2.1.1. Grupy surowcowe  /63

3.2.1.2. Domieszka  /65

3.2.2. Technologia wyrobu kafli   /67

3.2.2.1. Techniki wytwarzania  /67

3.2.2.2. Wypał kafli  /73

3.2.3. Morfologia kafli   /74

3.2.4. Zdobnictwo kafli  /75

3.2.5. Grafiki – wzorce przedstawień na kaflach  /80

3.3. Specyfika kafli toruńskich. Porównanie kafli toruńskich z wybranymi zespołami kafli europejskich   /81

Rozdział 4. Organizacja produkcji kafli. Próba identyfikacji ośrodków produkcji kaflarskiej  /85

Rozdział 5. Próba rekonstrukcji toruńskich pieców kaflowych /93

5.1. Piec z kafli garnkowych z zamku krzyżackiego  /95

5.2. Piec z kafli miskowych z zamku dybowskiego  /95

5.3. Piec późnośredniowieczny /97

5.4. Piec renesansowy  /97

5.5. Piece manierystyczne /98

5.6. Piece barokowe /101

5.7. Piece klasycystyczne  /104

5.8. Piec z 1 poł. XX wieku  /105

Rozdział 6. Kafle i piece kaflowe w Toruniu  (XIV–XX wiek). Podsumowanie /107

Bibliografia  /113

Mapy /125

Aneksy  /131

Aneks 1. Wykaz stanowisk archeologicznych i frekwencja kafli analizowanych w niniejszej rozprawie (ilość fragmentów i chronologia)    | 133

Aneks 2. Stanowiska z kaflami nie uwzględnionymi w pracy (ilość fragmentów)  /133

Aneks 3. Opis stanowisk archeologicznych  /134

Aneks 4. Wykonanie kafla miskowego w pracowni ceramicznej   /137

Tabele  /145

Tablice /169

Ryciny /179