Jeżeli Bóg istnieje...Wolność człowieka a hipoteza teistyczna. Wybór tekstów

Redakcja naukowa: Andrzej P. Stefańczyk

Rok wydania: 2018

Liczba stron: 622

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

Seria: Źródła i monografie 461

Uwagi - okładka z zatarciami, brzegi stron przybrudzone

Jednym z najszerzej dyskutowa­nych współcześnie problemów w filozofii jest kwestia wolnej woli. Dotyczy ona tego, czy samą wolną wolę daje się uzgodnić z przyczynową determinacją dzia­łania przez czynniki niezależne od kontroli sprawcy, co jest wa­runkiem moralnej odpowiedzial­ności. Dyskusja zatem o wolnej woli prowadzi do problemu za­sługi i kary, winy i odpowiedzial­ności, umysłu i ciała, konieczności i możliwości, wieczności i czasu, dobra i zła. W konsekwencji pro­blem wolnej woli nie ogranicza się w prosty sposób do jednej, określonej dziedziny filozofii, ale staje się przedmiotem dociekań etyki, epistemologii, filozofii spo­łecznej i politycznej, metafizyki, filozofii umysłu, filozofii prawa i nauki czy wreszcie filozofii re­ligii. Wspólnym mianownikiem zarysowanego zagadnienia jest problem fatalizmu — fatalizmu teologicznego, ale także logicz­nego. Logiczna wersja fatalizmu zakłada, że każde zdarzenie przy­szłe jest zdeterminowane przez to, co już jest prawdziwe, w szcze­gólności przez prawdę, która się wtedy zdarzy. Teologiczny wa­riant fatalizmu natomiast wpro­wadza predestynację wszystkich zdarzeń w takim zakresie, w ja­kim boski byt poznaje wcześniej albo wprost z wieczności, że dane zdarzenia będą miały miejsce.Prezentowana książka jest odpo­wiedzią  na zainteresowanie problematyką wolnej woli i hipo­tezą teistyczną obserwowane we współczesnej filozofii od lat sześćdziesiątych ubiegłego stule­cia, o czym świadczą publikacje A.N. Priora, Ch. Hartshorna, N. Pike'a czy R. Taylora, a współ­cześnie W. Haskera, P. Inwagena, A. Plantingi i wielu innych. Publikowany tom przekładów dzieł klasyków zagadnienia wol­nej woli i hipotezy teistycznej od czasów karolińskich do współ­czesności, tekstów niezwykle ważnych i nośnych filozoficznie, wypełnia ewidentną lukę w pol­skiej literaturze filozoficznej. Warto podkreślić, że podobny deficyt adekwatnych przekładów także w filozoficznej literaturze anglojęzycznej skutkował nie­porozumieniami albo wręcz zu­pełnie błędnymi interpretacjami tych klasycznych problemów.

Niniejszy tom jest pierwszą czę­ścią realizowanego na Wydziale Filozofii KUL projektu doty­czącego badań nad problemem wolnej woli i hipotezy teistycz­nej. Część drugą będzie stanowił tom zawierający studia i eseje poświęcone zarówno doktrynie myślicieli prezentowanych w tym tomie, jak i koncepcjom przedsta­wicieli innych nurtów w filozofii dawniejszej i współczesnej, takich jak Anzelm z Canterbury, Tomasz z Akwinu, Baruch Spinoza, repre­zentanci filozofii procesu i teizmu otwartego. Publikacja tomu obej­mującego studia i eseje jest plano­wana na wiosnę 2019 roku.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Przedmowa - Agnieszka Kijewska, Andrzej P. Stefańczyk /5

Wprowadzenie - Andrzej P. Stefańczyk /9

Zasada dwuwartościowości i problem fatalizmu  /10

Działanie Boga – łaska i predestynacja  /13

Przekłady /20

GOTTSCHALK Z ORBAIS - Andrzej P. Stefańczyk /23

Koleje życia  /24

Nauka Gottschalka o podwójnej predestynacji  /26

Gottschalk z Orbais, Dłuższe wyznanie wiary - przełożył Andrzej P. Stefańczyk /31

Gottschalk z Orbais, O predestynacji - przełożył Andrzej P. Stefańczyk /55

VII. Natura a łaska   /55

VIII. Świadectwa Ewangelii o predestynacji wybranych albo potępionych i o wyjątkowym wybraniu wybranych  /66

Świadectwa Apostoła Pawła na temat wspomnianego zagadnienia   /68

IX. Chrystus a Antychryst  /69

X. Jedynie wybrani są odkupieni  /77

XI. Przeciw tym, którzy twierdzą, że potępieni zostali odkupieni  /82

XII. Świadectwa dotyczące wspomnianego problemu  /86

Jest pewne, że potępieni nie zostali odkupieni  /92

XIII. Uwagi na różne tematy  /93

XIV. O potępionych, którzy zostali ochrzczeni  /96

XV. Prawo i łaska  /99

XVI. Chrystus jako waga  /101

XVII. Dlaczego mówi się czasami, że Syn jest równy Ojcu, a czasami, że jest mniejszy od Ojca  /102

XVIII. O wybranych i potępionych  /105

HINKMAR Z REIMS, LIST DO MNICHÓW I PROSTEGO LUDU SWOJEJ DIECEZJI - przełożył Andrzej P. Stefańczyk /107

JAN SZKOT ERIUGENA - Agnieszka Kijewska  /115

JAN SZKOT ERIUGENA, O predestynacji - przełożyła Agnieszka Kijewska  /121

Przedmowa. List do Hinkmara i Pardulusa   /121

Rozdział I. O tym, że każdy problem jest rozwiązywany dzięki poczwórnemu systemowi czterech reguł całej filozofii  /123

Rozdział II. Na podstawie argumentu z konieczności (argumento necessitatis) wykazuje się, że nie może być dwóch predestynacji  /127

Rozdział III. O tym, że rozum nie dozwala, aby były dwie predestynacje   /133

Rozdział IV. O jednej, prawdziwej i jedynej Bożej predestynacji  /140

Rozdział V. O tym, że Boża przedwiedza i predestynacja nikogo nie zmusza do dobrego lub złego postępowania   /146

Rozdział VI. O tym, że każdy grzech nie ma innego źródła niż wolny wybór indywidualnej woli /153

Rozdział VII. O tym, że wolny wybór woli powinien być zaliczony do dóbr, których Bóg udzielił człowiekowi, chociaż [człowiek] źle może z tego daru korzystać. Czym jest przyczyna grzechu i czym jest grzech? /155

Rozdział VIII. O różnicy między naturą człowieka jego wolnym wyborem   /158

Rozdział IX. O tym, że przedwiedza i predestynacja są orzekane o Bogu nie w sposób właściwy, ale na podobieństwo rzeczy [podległych] czasowi   /165

Rozdział X. O tym, że kiedy mówi się, iż Bóg poznał naprzód albo predestynował grzechy, śmierć albo kary dla ludzi czy aniołów, należy to rozumieć na podstawie przeciwieństwa  /171

Rozdział XI. O tym, że na podstawie boskiego i ludzkiego autorytetu można udowodnić, że Boża predestynacja dotyczy jedynie tych, którzy zostali przeznaczeni do wiecznej szczęśliwości  /174

Rozdział XII. O definicji predestynacji  /181

Rozdział XII. O tym, co można wywnioskować z powyższej opinii świętego Augustyna  /186

Rozdział XIV. [W którym są] zebrane razem świadectwa świętego Augustyna, z których jasno wynika, że jest tylko jedna predestynacja i dotyczy ona wyłącznie świętych  /187

Rozdział XV. Za pomocą jakiego sposobu wyrażania mówi się, że Bóg przewiduje grzechy, skoro są one niczym, albo predestynuje kary za nie, które również są niczym  /193

Rozdział XVI. O tym, że żadna natura nie wymierza kary naturze i że kary grzeszników to nie jest nic innego jak ich grzechy /199

Rozdział XVII: Dlaczego mówi się, że Bóg predestynował kary, skoro ani ich nie czyni, ani nie predestynuje? /208

Rozdział XVIII. O tym, że błąd tych, którzy żywią na temat predestynacji inne niż święci Ojcowie poglądy, ma źródło w nieznajomości sztuk wyzwolonych /214

Rozdział XIX. O ogniu wiecznym  /221

Epilog [dzieła] o Bożej predestynacji  /223

ROBERT GROSSETESTE - Agnieszka Kijewska /225

ROBERT GROSSETESTE, O wolnym wyborze - przełożyła Agnieszka Kijewska /231

Przedmowa  /231

Rozdział I. Czy wolna wola istnieje?   /231

Rozdział II. O Bożej wiedzy na temat tego, co jednostkowe  /233

Rozdział III. Czy to, co przygodne (contingens), wynika z tego, co konieczne (ex necessario)?  /237

Rozdział IV. Czy zdanie: „Bóg zna a” jest konieczne?  /242

Rozdział V. Argumenty [przemawiające za tym],że Boża wiedza jest konieczna /245

Rozdział VI. Czy to, co jest przygodne, może wynikać z tego, co konieczne?  /248

Rozdział VII. Odpowiedź na to, co zostało powiedziane   /249

Rozdział VIII. O założeniach poczynionych w odpowiedzi   /254

Rozdział IX. Odpowiedź na argumenty przeciwko założeniom poczynionym w odpowiedzi  /257

Rozdział X. O predestynacji  /263

Rozdział XI. Czy łaska niszczy wolny wybór?  /265

Rozdział XII. Czy bez wolnego wyboru wszechświat byłby lepszy? /270

Rozdział XIII. O fatum /273

Rozdział XIV. Czy grzech może mieć władzę nad wolnym wyborem?  /277

Rozdział XV. Czy wola może być przymuszona?  /278

Rozdział XVI. W którym wykazuje się, że wolny wybór istnieje  /279

Rozdział XVII. Czy wolny wybór orzeka się jednoznacznie o człowieku, aniele i Bogu?  /284

Rozdział XVIII. Możność grzeszenia nie należy do istoty wolnego wyboru  /87

JAN DUNS SZKOT I JEGO KWESTIE O PREDESTYNACJI - Martyna Koszkało  /293

JAN DUNS SZKOT, ORDINATIO I, DIST. 40-41 - przełożyła Martyna Koszkało /299

DIST. 40. Kwestia pojedyncza: Czy wybrany może zostać skazany na potępienie?  /299

DIST. 41. Kwestia pojedyncza: Czy jest jakaś zasługa [powodem] predestynacji lub potępienia?  /302

THOMAS BRADWARDINE I JEGO DZIEŁO - Elżbieta Jung /319

THOMAS BRADWARDINE, O SPRAWIE BOGA PRZECIWKO PELAGIUSZOWI I O MOCY PRZYCZYN - przełożyła Elżbieta Jung  /325

Księga I

Rozdział 11. O tym, że pierwsza, konieczna, niezłożona przyczyna to Bóg i że przyczyna złożona najpierw bezwarunkowo wywodzi się od Boga, na przykład [od prawd]: „Bóg istnieje”, „Bóg wie wszystko”, „Bóg chce wszystkiego” lub innych tego rodzaju /330

Rozdział 18. Odróżnia się w nim Bożą wiedzę dotyczącą tego, co proste i złożone, oraz tego, co poznawalne złożone w pewien sposób pierwsze i późniejsze, od Bożej woli; pokazuje się, że te wcześniejsze są w pewien sposób przyczyną Bożej wiedzy dotyczącej tego, co złożone, późniejsze nie są takie żadną miarą, lecz że Bóg poznaje je przez swoją wolę  /333

Rozdział 25. Przedstawia zarzuty przeciwko niezmienności Bożej woli i je odpiera  /336

Rozdział 35. Przeciwko Pelagiuszowi, że łaska jest dawana przez Boga za darmo, a nie jest nabywana za poprzedzające ją zasługi  /342

Księga II

Rozdział 1. Co to jest wolny wybór i na czym polega? /346

Rozdział 2. O działaniu wolnej woli i jej przedmiocie  /348

Rozdział 3. Żadna przyczyna niższa nie może zmusić stworzonej woli do rozumnego i wolnego działania mającego na celu zasługę lub grzech  /351

Księga III

Rozdział 5. Rozdział ten zawiera 13 podpunktów w postaci wniosków wynikających z przedstawionych rozważań /354

Rozdział 53 /363

LUIS DE MOLINA - Andrzej P. Stefańczyk  /369

Życie /369

Doktryna Luisa de Moliny /371

1. Przyczynowanie Boga – łaska  /371

2. (Przed)wiedza Boga a wolność człowieka  /373

Przekład  /375

LUIS DE MOLINA, ZGODNOŚĆ WOLNEGO WYBORU Z DARAMI ŁASKI, Z BOŻĄ PRZEDWIEDZĄ, OPATRZNOŚCIĄ, PREDESTYNACJĄ I REPROBACJĄ - przełożył Andrzej P. Stefańczyk  /377

Zgodność wolnego wyboru, część IV [q. 14, a. 13, disputationes 47-53] O przedwiedzy Boga  /377

Dysputa 47. Przyczyna przygodności  /377

Dysputa 48. Czy wszystkie rzeczy, które istnieją, istniały i będą istnieć w czasie, są obecne dla Boga odwiecznie jako ich własne istnienia  /388

Dysputa 49. Czy przyszłe rzeczy przygodne są znane Bogu pewnie dlatego, że są one teraźniejsze dla Niego w swoim istnieniu, i stąd przygodność tych rzeczy daje się dobrze pogodzić z Bożą przedwiedzą? /400

Dysputa 50. Czy Bóg poznaje w sposób pewny przygodną przyszłość przez idee? Jednocześnie zostają zweryfikowane poglądy Szkota i Duranda /418

Dysputa 51. Czy wolność wyboru i przygodność rzeczy dają się poprawnie uzgodnić z Bożą przedwiedzą na podstawie tego, że cokolwiek zdarzy się z powodu wrodzonej wolności wyboru, to Bóg sprawi, że nie jest to inne niż to, co znał Bóg od swojej wieczności?  /431

Dysputa 52. Czy w Bogu jest wiedza o przyszłych rzeczach przygodnych? A także, w jaki sposób wolność wyboru i przygodność rzeczy uzgadniają się z tą wiedzą? /449

GOTTFRIED WILHELM LEIBNIZ - Andrzej P. Stefańczyk /481

Próba zjednoczenia chrześcijaństwa /482

Problem bezwarunkowego wybrania /485

Wolność: spontaniczność i przygodność /490

Problem zła w najdoskonalszym z możliwych światów /492

GOTTFRIED WILHELM LEIBNIZ, ROZPRAWA O PREDESTYNACJI I ŁASCE. KOMENTARZ DO BURNETA - przełożył Andrzej P. Stefańczyk /497

Przedmowa komentatora   /497

Rozprawa o predestynacji i łasce  /500

ROBERT MERRIHEW ADAMS - Marcin Inwanicki /531

ROBERT MERRIHEW ADAMS, WIEDZA POŚREDNIA A PROBLEM ZŁA - przełożył Marcin Iwanicki /533

JOHN MARTIN FISCHER - Marcin Iwanicki /551

JOHN MARTIN FISCHER. WOLNOŚĆ A PRZEDWIEDZA - przełożył Marcin Iwanicki /553

I. Argument Pike’a  /554

II. Twarde i miękkie fakty  /557

III. Wymóg inkompatybilisty /562

IV. Wniosek  /566

Wykaz skrótów /567

Bibliografia  /569

Indeks osobowy /605