Jak(ó)b Szela (14) 15 lipca 1787 — 21 kwietnia 1860

Autor: Tomasz Szubert

Rok wydania: 2013

Liczba stron: 356

Okładka: twarda

Format: 16,5 cm x 23,5 cm

Pomimo że Jakub Szela jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych chłopów polskich ― stanowi symbol „krwawego roku” 1846, bardzo mało wiemy o nim jako człowieku. Ten chłop pańszczyźniany z zapomnianej wioski zachodniogalicyjskiej, który przez szmat życia w imieniu swoich ziomków walczył z Boguszami, właścicielami rodzinnej wsi Smarzowy, zyskał rangę ważnego „gracza” dopiero podczas rabacji galicyjskiej.
Sylwetka Szeli zasnuta jest jednak gęstą mgłą mitów i legend, do czego przyczyniły się najlepsze polskie pióra, ze Stanisławem Wyspiańskim na czele. W związku z tym, pomimo upływu blisko 170 lat, więcej jest w życiu chłopa białych plam niż faktów. Nieznana była nawet data jego śmierci, a z trzech rozpowszechnionych i uznawanych za wiarygodne wizerunków tylko jeden odpowiadał rzeczywistości.
W tej źródłowej, stricte historycznej książce podjęto próbę odmitologizowania postaci Jakuba Szeli. Starano się odpowiedzieć na wyłaniające się pytania ― zarówno te z pozoru proste: czy był analfabetą, czy służył w wojsku, w jaki sposób został nagrodzony (a może ukarany?) przez dwór wiedeński; jak i bardziej skomplikowane, np. czy utożsamiał się z polskością. Problematyka ta została głęboko osadzona w realiach epoki.
Rozprawa siłą rzeczy dotyka jednego z najważniejszych wydarzeń w XIX–wiecznej historii narodu polskiego — nieudanego powstania demokratów polskich z 1846 r.

Spis treści:

Wstęp  /7

Stan badań  /12

Rozdział I. Od narodzin po rabację  /31

W Smarzowej  /31

Żony i dzieci   /45

Wieś zachodniogalicyjska w połowie XIX w.   /49

Spór wsi z dziedzicem, czyli „ciuciubabka” Boguszów  /61

Piśmienność  /65

Szela żołnierzem?  /67

Rozdział II. Rabacja /72

U źródeł roku 1846   /72

„Plan Breinla”  /77

„24 godziny”   /89

„Rządy” Szeli   /101

Rozdział III. Internowanie i śledztwa   /126

Do Tarnowa!   /126

„Petycja” Henryka Bogusza  /134

Śledztwa   /137

Medal   /147

Śląsk czy Bukowina?   /150

Rozdział IV. Jak Szelę „malowano”   /160

Postać   /160

Szela w „wersji handlowej”   /171

Rozdział V. Bukowina   /192

Podróż w jedną stronę   /192

„Po wsze czasy...”  /199

Dom   /203

Asymilacja  /208

Śmierć   /211

 Moją ojczyzną jest ojcowizna” /213

Osobowość   /216

Zakończenie   /222

Aneksy  /224

Bibliografia  /294

Wykaz skrótów /312

Wykaz ilustracji  /314

Indeks osobowy  /316

Indeks geograficzny  /330

Drzewo genealogiczne rodziny SZelów (Schela)  /335