J. Grabiec, Powstanie Styczniowe 1863-1864

Autor: J. Grabiec

Rok wydania: 2023 (reprint z 1921)

Liczba stron: 221

Okładka: miękka

Format: 14,5 cm x 21,00 cm

Powstanie Styczniowe 1863-1864, którego autor podpisuje się J. Grabiec, to już trzeci reprint Wydawnictwa Muzeum Niepodległości, jaki ukazał się w Roku Powstania Styczniowego. Pierwotnie pozycja ta została wydana w 1921 roku w Warszawie przez Wydawnictwo J. Mortkowicza.

Jest to dzieło Józefa Dąbrowskiego, wybitnego historyka polskiego, piszącego książki pod pseudonimem J. Grabiec. Józef Dąbrowski (ur. 2 stycznia 1876 w Radomiu, zm. 13 marca 1926 w Warszawie) to pułkownik Korpusu Sądowego Wojska Polskiego, prawnik, adwokat, literat, publicysta i działacz społeczny. Był starszym bratem Mariana, żonatego z pisarką Marią Dąbrowską. Odbył studia w Warszawie i Krakowie. Brał udział w życiu publicznym byłego Królestwa Polskiego jako polityk obozu lewicowo-niepodległościowego, prelegent i publicysta.

Powstanie Styczniowe 1863-1864 jest publikacją ukazującą genezę, przebieg walk oraz tło polityczne narodowego zrywu niepodległościowego, który spotkał się z poparciem międzynarodowej opinii publicznej.

Powstanie Styczniowe – polskie powstanie narodowe przeciwko Imperium Rosyjskiemu, ogłoszone Manifestem 22 stycznia 1863 wydanym w Warszawie przez Tymczasowy Rząd Narodowy, wybuchło 22 stycznia 1863 w Królestwie Polskim i 1 lutego 1863 na Litwie. Trwało do jesieni 1864 obejmując swoim zasięgiem ziemie zaboru rosyjskiego: Królestwo Polskie oraz Ziemie Zabrane. Było największym polskim powstaniem narodowym. Miało charakter wojny partyzanckiej, w której stoczono ponad tysiąc bitew i potyczek. Przez oddziały Powstania Styczniowego przewinęło się około 200 000 ludzi.

Autor w opisywanym reprincie podsumowuje ich udział słowami: „ (…) historja, powodując się li tylko zimną rozwagą i bezstronnością, jeden tylko sąd o straceńcach „Sześćdziesiątego trzeciego” – (…) wypowiedzieć może: SPEŁNILI SWOJĄ POWINNOŚĆ!”

(opis wydawcy)

Spis treści:

I. Sprawa polska przed powstaniem styczniowym  /3

Rozbiory Rzeczpospolitej. Znaczenie upadku Państwa Polskiego w dziejach Europy. Polityka Rosji w sprawie Polskiej. Dążność do zupełnego zniweczenia imienia polskiego. Zmiana polityki rosyjskiej po klęsce Napoleona I-go. Królestwo Polskie. Walka kulturalna Rosji z Polską na Litwie i Rusi. Niepodległościowe dążności Polski. Rok 1831. Próby zjednoczenia Polski z Rosją. Opór Polaków. Kwestja włościańska. Jej znaczenie w naszych dziejach porozbiorowych. Trudność jej rozstrzygnięcia. Doniosłość jej w polskiej polityce narodowej. Sprawa polska wśród kwestji polityki europejskiej. Rozczarowania w r. 1848 i 1855. Ożywienie nadziei polskich po wojnie Krymskiej. Zasada narodowości. Napoleon III. Austrja i sprawa polska w polityce europejskiej. Emigracja. Hotel Lambert. Mierosławski. Stan rzeczy w kraju, Towarzystwo Rolnicze. Andrzej hr. Zamoyski. Niechęć do polityki wśród ogółu. Aleksander Wielopolski. Koła towarzyskie. Młodzież. Sybiracy.

II. Demonstracje   /18

Obudzenie się ducha narodowego. Ruch umysłowy w Warszawie. Pierwsze manifestacje. Żałoba narodowa. Nadzieje na Towarzystwo Rolnicze. Stanowisko Zamoyskiego. Trzydziestolecie wojny 1831 r. Rocznica Grochowska. Zajście na Starem Mieście. Mieszczaństwo. Myśl o adresie. Demonstracje 27 lutego. Pięciu poległych. Delegacja Miejska. Adres do cara. Wystąpienie Wielopolskiego. Rządy Delegacji. Echo w kraju. Koncesje marcowe. Początek rządów Wielopolskiego. Zamknięcie Delegacji Towarzystwa Rolniczego. Rzeź 8 kwietnia. Manifestacje dalsze. Charakterystyka chwili. Okoliczności utrudniające uspokojenie. Represje. Rządy Wielopolskiego. Zachowanie się społeczeństwa. Manifestacje kościelne w Królestwie. Początek tegoż ruchu w innych dzielnicach. Litwa. Galicja. Lato 1861 r. Manifestacje. Rocznica Unji Lubelskiej. Radykalizm Litwinów. Stan wojenny na Litwie. Zachowanie się kleru. Arcybiskup Fijałkowski. Nabożeństwo za pomyślność Ojczyzny. Zjazd biskupów. Wybory do rad miejskich. Hr. Lambert Zgon arcybiskupa i jego pogrzeb. Manifestacje październikowe. Stan wojenny. Dymisja hr. Lamberta i Wielopolskiego. Nowy namiestnik.

III. Spiski  /36

Widmo olbrzymiego spisku polskiego. Wiara w jego istnienie Moskali i Margrabiego. Czy istniał? Czym objaśnić jednomyślność mas w tym czasie? Brak wodzów. Konspiracje. Koła młodzieży. Sprzysiężenie akademickie. Biali. Dyrekcja. Łatwość organizowania się dla żywiołów umiarkowanych. Stanowisko "Pana Andrzeja". Arcybiskup Feliński. Wyparcie manifestacji z kościołów. Zaagitowane masy. Czerwoni. Brak jedności wśród nich. Przybycie i wpływ kijowiaków. "Komitet". "Koło". Szkoła podchorążych w Cuneo. Stosunki na emigracji. Zorganizowanie stronnictwa białych. Ich program i działalność. Jarosław Dąbrowski jednoczy żywioły skrajne. Komitet Miejski. Organizacja Miejska. Plany powstańcze Dąbrowskiego. Ich niepowodzenie. Rozbicie organizacji miejskiej. Zmiany w Komitecie. Agaton Giller i jego program. Chmieleńszczycy. Wykrycie konspiracji oficerskiej. Zamach na Ludersa. Autonomja Królestwa. Powrót Wielopolskiego. Biali przy nim. Intryga Majewskiego. Warszawa spokojna. Zupełne zwycięstwo Margrabiego. Zamach na W. Księcia Konstantego. Wrażenie jakie wywarł. Koniec roli spisków i demonstracji.

IV. Margrabia  /52

Sprawa polska na wokandzie spraw międzynarodowych. Polska a sojusz Francji z Rosją. Polityka Austji. Margrabia w Petersburgu. Jego stosunki dyplomatyczne i dworskie. Zamiary Caratu. Wieści z Polski. Konieczność ustępstw. W. Ks. Konstanty. Autonomja. Przyjęcie jej w Królestwie. Stanowisko Białych. Zamachy na Wielopolskiego. Czerwone widmo Margrabiego - odsuwa Białych od głosu. Czerwoni. Odezwa W. Księcia do Polaków wzywa do walki z rewolucją. Odpowiedź Komitetu Centralnego. Zaszachowanie Białych sprawą Litwy i Rusi. Zamoyski i W. Książę. Zjazd Białych. "Mandat" hr. Zamoyskiemu. Następstwa. Wywiezienie Zamoyskiego. Przegrana Białych. Czerwoni, ich siły i działalność. Kwestja rolna. Adres duchowieństwa do Komitetu Centralnego. Projekt rozbicia spisku przez brankę. Wrażenie wieści o poborze. Zamieszanie w organizacji. Rolski i jego odezwa. Branka i rady powiatowe. Stanowisko duchowieństwa. Ciężkie położenie Komitetu Centralnego. Mierosławszczycy. "Koło akademickie". Dyzlokacja popisowych. Agitacja Białych przeciw Komitetowi. Kontrrewolucyjne wystąpienie wyższego duchowieństwa. Organizacja gwałtownie prze do powstania. Tragiczna sytuacja.

V. Powstanie   /71

Komitet Centralny postanawia powstanie. Przygotowania. Zakup broni. Wodzowie przyszłego powstania. Zjazd komisarzy prowincjonalnych. Żądania Zjazdu. Wieść o przyspieszeniu branki. Wzburzenie w organizacji warszawskiej. Przyśpieszenie terminu powstania. Brak broni, dowódców, pieniędzy. Wybuch 22 stycznia. Uwłaszczenie chłopów. Manifesty tymczasowego Rządu Narodowego. Wyjazd jego z Warszawy i przygody. Komisja Zastępcza. Pierwsze wrażenie wybuchu. Popłoch wśród moskali. Koncentracja wojsk. Powstańcy zdobywają łączność z Galicją i Poznańskiem. Siły powstania. Rozkład oddziałów powstańczych. Obozy powstańcze. Kampanja pułk. Sierzputowskiego przeciw powstańcom w Ś-to Krzyskiem i Sandomierskiem. Powstanie Mazowieckie. Bitwy oddziałów podlaskich w Grodzieńskiem. Zwrot ku powstaniu w społeczeństwie. Okrucieństwa moskali. Wzrost sił powstania. Klęski polskie w drugiej połowie lutego. Upadek powstania lubelskiego. Miechów - zniszczenie sił powstania krakowskiego. Porażki Mierosławskiego na Kujawach. Wzrot ku powstaniu żywiołów umiarkowanych. Osłabienie sił czerwonych po osiągnięciu celów zamierzonych.

VI. Interwencja Europy   /100

Szlachta przystępuje do powstania z polecenia Hotel Lambert. Przyczyny. Konwencja rosyjsko-pruska. Intrygi Bismarcka. Sprawa polska w dyplomacji. Politycy francuscy a przedstawiciele Polski. Nakaz opanowania R. N. i ruchu przez żywioły umiarkowane. Usunięcie Mierosławskiego i wpływu Czerwonych. Dymisja Rady Stanu i organów samorządowych. Opanowanie Komisji Zastępczej przez Białych. W polu: Langiewicz i jego Dyktatura. Grochowiska. Upadek dyktatury. Bobrowski. Klęski Mielęckiego, Lewandowskiego i Padlewskiego. Oddziały z Galicji i Poznańskiego. Dyplomacja. Plany Napoleona III: misja ks. Metternicha. Zapał dla Polski w Europie. Wrażenie w Polsce. Ukaz amnestyjny 12.IV. Jego znaczenie. Chwila krytyczna. Noty mocarstw w Petersburgu. Siły powstania w poszczególnych województwach. Kampanja nad kordonem galicyjskim i poznańskiem. Wkraczające oddziały. Jeziorański. Oddziały Mierosławskiego i Jordana. Taczanowski Powstanie w Kaliskiem, Płockiem i Augustowskiem. Litwa. Walki i oddziały. Gienerał Dpłęga. Obóz w Andronickiej puszczy. Mija termin amnestji. Komitet Centralny staje się Rządem Narodowym. Podjęcie walki o niepodległość Polski, Litwy i Rusi.

VII. Przedmurze Zachodu   /121

Plany powstania na Litwie i Rusi. Pomoc z za kordonu. Wyprawa morska Łapińskiego. Legje zagraniczne. Partje i potyczki na Litwie w maju. Kampanja Sierakowskiego. Ruchy socjalne przeciw powstaniu w Inflantach. Klęska Topora w woj. Mścisławskim. Zdrada Podola. Wołyń. Powstanie na Ukrainie. Jego przebieg. Represje rosyjskie. Polityka Rosji. Agitacja przeciw Polsce. Wezwanie do narodu w obronie prawosławia i rosyjskości na Litwie i Rusi. Adresy, manifestacje. Liberalne reformy. Sojusz z Prusami i Ameryką. Wzmożenie armji. Wysłanie do Wilna Murawjewa. Dyplomacja europejska. Nota jednobrzmiąca Austrji, Francji i W. Brytanii. "Sześć punktów". Słabość nacisku i widoczna niechęć mocarstw do wojny. Wzmagający się szowinizm w Rosji. Zamiary przywrócenie Mikołajewskiego regime'u w Królestwie. Powstania zbrojne w Lubelskiem, Sandomierskiem, Krakowskiem, na Mazowszu , w Kaliskiem. Gallier i Taczanowski. Podlasie. Partje Podlaskie. Bitwy i potyczki w Płockiem, Augustowskie. Kampanja Wawra. Litwa. Grodzieńskie. Żmudź. Klęski wileńskie w czerwcu. Zmiany w Rządzie Narodowym. Mierosławski. Opozycja czerwonych. Spiski przeciwko Rządowi Narodowemu. Hasła czerwieńców. Zamach stanu Lempkego. Rząd radykalny. Kasy Królestwa 20 miljonów złp. Majewski. Upadek Rządu radykalnego.

VIII. Rząd Narodowy   /144

Widmo starcia rosyjsko-austriackiego. Przygotowania Rosji. Niepokój w Europie. "Pachnie prochem". Żywioły umiarkowane Królestwa postanawiają przedłużyć walkę. Wybory Rządu Narodowego. Majewskich układa Rząd Narodowy Zastępczy. Jego skład. Organizacja Narodowa. Programowa Odezwa Rządu Narodowego. Podstawy polityki. W polu. Wyprawy Wysockiego i Miłkowskiego na Rusi. Powstanie w Grodzieńskiem, Wileńskiem i na Żmudzi. Terror Murawjewa. Reakcja w społeczeństwie. Adresy wiernopoddańcze. Wyparcie partji powstańczych do Królestwa. Początek reakcji w Królestwie. Wyjazd Wielopolskiego za granicę. W. Ks. Konstanty, jego zabiegi i dymisja. Hr. Berg wielkorządcą. Walka zbrojna. Oddziały galicyjskie w Krakowskiem. Zygmunt Chmieleński i jego kampanja. Walki Taczanowskiego w Kaliskiem i Calliera w Mazowieckiem. Płockie siły powstańcze i walki w województwie. Ożywienie powstania przez partje litewskie w Augustowskiem. Podlasie. Partje i potyczki. Gienerał Kruk i jego kampanja w Lubelskiem. Upadek powstania w Sandomierskiem. Stan ogólny kraju. Klęska powstania. Nastrój w społeczeństwie. Opozycja Czerwonych. Zamach stanu Chmieleńskiego. "Rząd Wrześniowy". Terror. Represje. Przybycie do Warszawy Traugutta. Jego dyktatura.

IX. Tajemny dyktator. Pogrom powstania  /168

Romuald Traugutt a współczesny stan powstania i sprawy polskiej. Jego charakterystyka i poglądy. Sprawa polska w dyplomacji. Wycofanie się Anglji i mowa Napoleona III 5 listopada. Sprawa polska w dyplomacji. Powstanie w jesieni Płockie, Augustowskie, Kaliskie, Mazowsze. Bitwy i potyczki. Powstanie w Lubelskiem. Ostatnia wyprawa na Wołyń. Sandomierskie. Czachowski, Bosak, Chmieliński. Stan powstania w końcu 1863 r. Polityka Rosji. Sprawa Kongresu. Zamiary, zmiany w polityce polskiej Rosji. Milutin, Czerkaskij i Samarin. Memorjał Milutina i głos Samarina w sprawie włościańskiej w Królestwie. "Komitet do spraw Królestwa Polskiego". Reakcja w kraju. Zniechęcenie ogółu do powstania. Działalność Traugutta. Reforma wojskowa. Powolne zamieranie powstanie w Płockiem, Augustowskiem, Kaliskiem. Upadek powstania litewskiego. Walki w początkach 1864 r. Pogrom wkraczających z za kordonu oddziałów. Klęski na Podlasiu i w Lubelskiem. Ostatnia kampanja Bosaka w Sandomierskiem. Wzrost reakcji w społeczeństwie. Adresy wiernopoddańcze. Bale. "Ukazy". Stan oblężenia w Galicji. Znaczenie tego faktu. Niezłomność Traugutta. Zamiar utworzenia korsarki polskiej. Represje. Upadek organizacji. Aresztowanie Traugutta.

X. Upadek ruchu narodowego   /191

Po uwięzieniu Traugutta. Ostatni Rząd Narodowy. Jego działalność. Próby agitacji wśród ludu. Emigracja. Ks. Adam Sapieha. Jan Kurzyna. Układy z rewolucją europejską. Plany emigracji - wywołania rewolucji ogólno-europejskiej. Uchwała rady wojennej i protesty Guttry'ego. Stan kraju. Resztki oddziałów zbrojnych. Likwidacja organizacji cywilnej. Aleksander Waszkowski i Ks. Brzózka. Stan rzeczy w Galicji i Zaborze pruskim. Likwidacja organizacji na Litwie, w Poznańskiem i Galicji. Represje austrjackie. Proces Polaków w Berlinie. Okrucieństwa Moskwy. Sądy i wyroki. Kary. Cierpienia zesłańców. Sprawa Rządu Narodowego - Traugutta i towarzyszy. Egzekucja 5-go sierpnia. Polityka Rosji. Zamach na szkolnictwo. Likwidacja Rządu Narodowego. Protesty na emigracji. Ujęcie Waszkowskiego. Śmierć Kurzyny. Aresztowanie Sawy, Daniłowskiego i towarzyszy. Egzekucja Ks. Brzózki.

Zakończenie   /210