Imago Turci. Studium z dziejów komunikacji społecznej w dawnej Polsce (1453-1572)

Autor: Piotr Tafiłowski

Rok wydania: 2013

Liczba stron: 378

Okładka: miękka

Format: 17,00 cm x 24,5 cm

Celem prezentowanej rozprawy jest zbadanie obrazu wroga świata chrześcijańskiego - Imperium Osmańskiego - w literaturze polskiej okresu jagiellońskiego. Zasadniczym przedmiotem zainteresowania autora są publikowane drukiem turcyki jako gatunek literacki, jednak już w trakcie zbierania materiałów i pisania rozprawy okazało się, że nie sposób pominąć też innych typów źródeł drukowanych i rękopiśmiennych, takich jak dzieła historiograficzne, opisy podróży, literatura wojskowa, poezja czy wzmianki o problemie tureckim w listach prywatnych. Omówione zostały turcyki "sensu largo" powstające w innych krajach europejskich. Na szerokim tle międzynarodowym zbadano polską literaturę antyturecką i poddano analizie obraz Turka w literaturze polskiej w podziale formalnym na gatunki piśmiennicze oraz obecność tego typu piśmiennictwa w księgozbiorach zarówno historycznych jak i współczesnych. Szczególny nacisk położono na interpretację zgromadzonych materiałów źródłowych w ujęciu bibliologicznym oraz w kontekście komunikacji społecznej w dawnej Polsce, podkreślając rolę książki jako narzędzia tejże komunikacji.

Spis treści:

Wstęp /9

Rozdział I. Narzędzia kształtowania antytureckiej opinii europejskiej /27

Rozdział II. Obraz "Turka" w piśmiennictwie europejskim /47

2.1. Piśmiennictwo dalmatyńskie /49

2.2. Piśmiennictwo chorwackie /53

2.3. Piśmiennictwo Dubrownika /56

2.4. Piśmiennictwo bułgarskie /59

2.5. Piśmiennictwo serbskie /61

2.6. Piśmiennictwo nowogreckie /64

2.7. Piśmiennictwo włoskie /69

2.8. Piśmiennictwo węgierskie /75

2.9. Piśmiennictwo czeskie /83

2.10. Piśmiennictwo niemieckie /86

2.11. Piśmiennictwo niderlandzkie /93

2.12. Piśmiennictwo angielskie /100

2.13. Piśmiennictwo francuskie /103

Rozdział III. Obraz "Turka" w piśmiennictwie polskim /119

3.1. Historiografia /120

3.1.1. Jan Długosz /120

I. Barbarzyństwo tureckie i stałe zagrożenie państw chrześcijańskich /123

II. Walka z Turkami /128

III. Przyjazne stosunki z Polską /132

IV. Pouczenia moralne /134

3.1.2. Maciej z Miechowa /137

3.1.3. Jodok Ludwik Decjusz /139

3.1.4. Bernard Wapowski /141

3.1.5. Marcin Bielski /143

3.2. Mowa /145

3.2.1 Mikołaj Lasocki /146

3.2.2. Jan Ostroróg /147

3.2.3. Filip Buonacorski (Kallimach) /148

3.2.4. Jan Targowiski /156

3.2.5. Stanisław Zaborowski /156

3.2.6. Wawrzyniec Międzyleski /158

3.2.7. Erazm Ciołek /160

3.2.8. Stanisław Orzechowski /160

3.2.9. Maciej Franconius /167

3.2.10. Stanisław Laski /168

3.2.11. Andrzej Frycz Modrzewski /170

3.3. Publicystyka /175

3.3.1. Mikołaj Rozembarski /175

3.3.2. Andrzej Lubelczyk /176

3.4 Druki ulotne /178

3.5. Poezja /180

3.5.1. Władysław z Gielniowa /181

3.5.2. Mikołaj Hussowski /184

3.5.3. Jan Dantyszek /186

3.5.4. Eustachy Knobelsdorf /189

3.5.5. Klemens Janicki /190

3.5.6. Jan Lang /195

3.5.7. Jakub Przyłuski /195

3.5.8. Stanisław Gąsiorek zw. Kleryka /198

3.5.9. Marcin Bielski /199

3.7.10. Mikołaj Rej /201

3.7.11. Jan Kochanowski /202

3.6. Dzienniki podróży /205

3.6.1. Jan Tarnowski /207

3.6.2. Erazm Otwinowski /208

3.6.3. Jan Goryński /210

3.7. Listy /212

3.7.1. Jan Ocieski /216

3.7.2. Piotr Zborowski /217

3.7.3. Listy sułtanów do królów polskich /218

3.8. Astrologia /219

3.9. Piśmiennictwo religijne /224

3.10. Piśmiennictwo wojskowe /230

3.10.1. Jan Tarnowski /231

3.10.2. Jędrzej Tarnowski /233

3.10.3. Marcin Bielski /234

Rozdział IV. Turcica w księgozbiorach historycznych /237

4.1. Księgozbiory Jagiellonów /238

4.2. Księgozbiory profesorów Uniwersytetu Krakowskiego /240

4.3. Księgozbiory szlacheckie /242

4.4. Księgozbiory mieszczańskie /244

4.5. Księgozbiory duchowieństwa /248

4.6. Księgozbiory kościelne /250

4.7. Księgozbiory klasztorne /251

4.8. Proweniencje nieokreślone /251

4.9. Podsumowanie /251

Rozdział V. Turcica w księgozbiorach współczesnych /253

5.1. Inkunabuły /253

5.2. Druki obce w XVI w. /256

5.3. Polonica XVI w. /276

Rozdział VI. Motywy tureckie w drzeworycie książkowym /285

Rozdział VII. Wnioski końcowe /317

7.1. Ambiwalencja w stosunku do Turków /320

7.2. Przekłady dzieł antytureckich /322

7.3. Informacje o Turkach w komunikacji społecznej dawnej Polski /325

Sigla biblioteczne /335

Spis skrótów /336

Bibliografia /337

Indeks osobowy /365