Ilustrowany słownik gwary i kultury spiskiej Tom 1. A – J

Autorzy: Józef Kąś, Maciej Rak  

Rok wydania: 2024

Liczba stron: 888

Okładka: twarda

Format: 21,0 cm x 30,0 cm

Ilustrowany słownik gwary i kultury spiskiej Józefa Kąsia i Macieja Raka to trzecie z kolei nowatorskie dzieło z zakresu leksykograf ii opisujące gwary polskiego Podtatrza, według zasad wypracowanych przez Józefa Kąsia i zastosowanych w słownikach jego autorstwa, tj. w Słowniku gwary orawskiej (wyd. II, t. I–II, 2011) i szczególnie w Ilustrowanym leksykonie gwary i kultury podhalańskiej (t. I–XII, 2015–2019).

Słownik imponuje bogactwem i różnorodnością materiału językowego (baza komputerowa liczy ponad 2 miliony słowoform), współczesnego i dawnego (z lat 60. XX w.), wielością ilustracji, poziomem opracowania leksykograficznego, bogactwem treści z zakresu kultury ludowej (por. np. hasła BACA, CEPOWINY, CAROWNICA, JUHAS). Ta wiarygodna, solidna, zróżnicowana podstawa materiałowa to jeden z atutów słownika i gwarancja jego reprezentatywności. Szczególne miejsce w słowniku zajmują ilustracje, których rola nie jest dekoracyjna, lecz bardzo mocno – informacyjna. Kultury materialnej wsi nie sposób opisywać, nie pokazując ilustracji artefaktów.

Ilustrowany słownik gwary i kultury spiskiej Józefa Kąsia i Macieja Raka to dzieło przemyślane, świetnie opracowane, którego walory naukowe łączą się z popularyzatorskimi, w którym klarowny, przystępny sposób opracowania (z pisownią zgodną z regułami ortograf icznymi polszczyzny, ale uwzględniającej swoistość gwary) został dostosowany do potrzeb różnych odbiorców, nie tylko badaczy, lecz także wszystkich zainteresowanych gwarą i kulturą spiską. Bogactwo materiału językowo-kulturowego i ilustracyjnego zamieszczonego w recenzowanym słowniku sprawia, że może służyć on jako doskonała podstawa różnorodnych badań naukowych – przede wszystkim językoznawczych, ale także etnograf icznych i folklorystycznych.

Ilustrowany słownik gwary i kultury spiskiej to również rewelacyjny dokument językowy i kulturowy, cenne źródło wiedzy o tym niewielkim, ale bardzo interesującym regionie gwarowym – jego przeszłości utrwalonej w przywoływanych cytatach i jego teraźniejszości oraz jego kulturze ludowej. Stanowi doskonałą wizytówkę regionu jako opracowanie niezwykle istotne dla poznania i promocji regionu spiskiego.

- prof. dr hab. Halina Karaś

Spis treści:

Od autorów  /7

Ilustrowany słownik gwary i kultury spiskiej  - założenia metodologiczne i redakcyjne

I. Podstawy metodologiczne

1. Charakter, tytuł i adresat Ilustrowanego słownika  /11

2. Zasię geograficzny Ilustrowanego słownika /13

2.1. Skróty nazw miejscowości objętych badaniami  /14

3. Podstawa materiałowa /14

3.1. Kartoteka prof. Mieczysława Karasia  /15

3.2. Dotychczasowe słowniki gwary spiskiej i atlasy /17

3.3. Teksty drukowane /18

3.4. Teksty mówione  /19

3.5. Prace studenckie - licencjackie i magisterskie  /21

4. Etnografia w Ilustrowanym słowniku  /23

5. Ikonografia w Ilustrowanym słowniku  /25

5.1. Podział tematyczny tablic ze zdjęciami  /27

II. Ortografia spiska 

1. Zasada fonetyczno-fonologiczna  /30

2. Zasada morfonologiczna i morfologiczna  /30

3. Zasada zachowania regionalności  /30

4. Zasada elastyczności (tolerancji)  /31

5. Zasada umowna (konwencjonalna)  /31

6. Zasada etymologiczna (historyczna)  /32

III. Charakterystyka gwary spiskiej 

1. Cechy ogólne /39

2. Cechy lokalne /40

3. Leksykalne elementy obce  /42

IV. Zasady redakcyjne

1. Struktura artykułu hasłowego  /45

1.1. Hasło  /47

1.2. Wymowa  /48

1.3. Homonim  /49

1.4. Charakterystyka gramatyczna leksemu /50

1.4.1. Część mowy  /51

1.4.2. Rodzaj gramatyczny rzeczownika i aspekt czasownika  /51

1.5. Numer znaczenia  /52

1.6. Kwalifikator  /52

1.7. Definicje /53

1.8. Cytaty i przykłady użyć wyrazu, lokalizacja geograficzna oraz źródłowa; zasięg geograficzny wyrazu lub znaczenia  /55

1.9. Synonim z lokalizacją geograficzną  /58

1.9.1. Synonimy odzwierciedlające zróżnicowanie geograficzne  /59

1.9.2. Synonimy odzwierciedlające zróżnicowanie pokoleniowe  /59

1.9.3. Synonimy odzwierciedlające zróżnicowanie słowotwórcze  /59

1.9.4. Synonimy odzwierciedlające zleksykalizowane różnice fonetyczne  /60

1.10. Odsyłacze  /60

1.11. Informacje dodatkowe w obrębie artykułu hasłowego /61

1.12. Skróty  /61

V. Literatura  /63

SŁOWNIK

A  /83

B  /111

C  /237

Ć  /357

D  /361

E  /509

F  /515

G /555

H  /647

I  /683

J  /705

Autorzy zdjęć w tomie I  /773

Źródła ilustracji  /774

ILUSTRACJE 

Tablica I. Natura  /777

Tablica II. Gospodarstwo domowe  /795

Tablica III. Gospodarstwo rolne /810

Tablica IV. Strój  /846

Tablica V. Rzemiosło  /860

Tablica VI. Inne  /878