I przyszli ludzie zza Gór Wysokich. Ziemie polskie od VI do IV tysiąclecia BC

Autorzy: Stefan Karol Kozłowski, Marek Nowak

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 310

Okładka: twarda

Format: 21,0 cm x 29,0 cm

Seria: Collectio Archaeologica Ressoviensis (t. 39)

Monografia „I przyszli ludzie zza Gór Wysokich. Ziemie polskie od VI do IV tysiąclecia BC” to opracowanie pradziejów ziem polskich od początku VI tysiąclecia do 2 połowy IV tysiąclecia BC, napisane z perspektywy problematyki koegzystencji i wzajemnych relacji społeczności zbieracko-łowieckich i rolniczych. Monografia stawia i uprawdopodabnia, kontrowersyjne dla niektórych badaczy, tezy o długim współwystępowaniu obok siebie i interakcji dwóch przeciwstawnych sobie formacji kulturowych: neolitycznej (allochtonicznej) i mezolitycznej (autochtonicznej). Kwestionuje ona dotychczasowy, stadialny model pradziejów, proponując w zamian bardziej naturalną tezę o koegzystencji rożnych tradycji kulturowych. Obszernie udokumentowany i omówiony przykład ziem polskich, z uwzględnieniem tła środkowoeuropejskiego, pozwala postawić hipotezę, iż sytuacja tego rodzaju, dotąd sygnalizowana, ale nie zawsze szczegółowo przeanalizowana i zinterpretowana, charakterystyczna była dla obszarów od Bugu po Kanał La Manche. Konsekwencją  tezy o równoległym rozwoju dwóch formacji jest koncepcja lokalnej genezy pierwszego autochtonicznego neolitu, czyli kultury pucharów lejkowatych. Kultura ta da się wyprowadzić z autochtonicznej formacji łowiecko-zbierackiej, ale w znacznej mierze jest ona również rezultatem akulturacji miejscowych społeczności neolitycznych. Propozycja autorów wpisuje się w dyskusję międzynarodową, a zgromadzone i zanalizowane fakty rozwijają i udowadniają dotychczasowe „impresje” badaczy zagranicznych i polskich.

Spis treści:

I. Wstęp /9

II. Bajka: Dawno temu nad Wisłą /17

1. Puszcza (6000-5400 BC) /17
2. Szło nowe (5400-5000 BC) /19
   2.1. Jak to widzieliśmy "My" /19
   2.2. Jak to widzieli "Oni" (deal) /21
   2.3. Moje, twoje, nasze? /23
3. Nowego ciąg dalszy (V tysiąclecie BC) /24
4. Czy bajka się kończy? (4200-3500/...? BC) /25

1. Neolit "naddunajski" /29
   1.1. "Starszy neolit naddunajski" /29
   1.2. "Młodszy neolit naddunajski" /70
2. Neolit "pucharowy" /107
   2.1. Wprowadzenie /107
   2.2. Datowanie początków i geneza KPL na ziemiach polskich /107
   2.3. Klasyfikacje terytorialne /134
   2.4. Osadnictwo i gospodarka żywnościowa /136
   2.5. Obrządek pogrzebowy /147
   2.6. Ceramika /150
   2.7. Podsumowanie: narodziny i rozkwit społeczeństw KPL na ziemiach polskich /159
3. Paraneolit /161

1. Krótka uwaga na początek /175
2. Kastelnowizacja przemysłów krzemiennych europejskiego późnego mezolitu i wczesnego neolitu /175
3. Długie trwanie społeczności zbieracko-łowieckich? /176
4. Trendy rozwojowe przemysłów krzemiennych polskiego najpóźniejszego mezolitu /181
5. Krzemiennie przemysły neolitu polskiego /181
   5.1. Krzemienne przemysły wstęgowe /181
   5.2. Wczesne przemysły krzemienne KPL /182
   5.3. Makrolityczny przemysł gigant KPL na wyżynach lessowych /194
   5.4. Rozwinięty przemysł KPL poza strefą wyżyn lessowych /194
   5.5. Przemysł krzemienny KAK /199
   5.6. Surowce krzemienne polskiego neolitu /199
6. Krzemienne korzenie polskiej KPL /202
   6.1. Lineaże zachodu i wschodu /202
   6.2. "Mezolityczna Tęcza", czyli kolebka polskiej KPL /203
   6.3. Tradycja maglemoska w Polsce, początki i koniec /203
   6.4. Krzemienne lineaże w zachodniej i północnej Polsce /205
   6.5. Krzemienne lineaże w Polsce środkowej i wschodniej /212
7. Korzenie janisławickie /219
   7.1. Standard Janisławicki (S/JA) /219
   7.2. Co mówią mapy? /224
   7.3. Radiowęglowe datowania Standardu Janisławickiego /226
   7.4. "Kokry" postjanisławickie /227
   7.5. Lineaż mazowiecko-podlaski /227
   7.6. Polskie stanowiska ze Standardem Janisławickim oraz ceramiką "leśną" i/lub KPL /228
8. Summa silicum Mesolithicorum et Neolithicorum Poloniae /230
9. Ceramizacja mezolitu /232
   9.1. Europa /232
   9.2. Zupa w garnku, piwo w kuflu? /234

1. Wprowadzenie /235
2. Szachownica /239
   2.1. Procenty i kilometry /239
   2.2. W strefie wyżynnej /239
   2.3. W strefie nizinnej /241
   2.4. Mapa drogowa wczesnego neolitu /246
   2.5. Ekumeny łowiecko-zbierackie /248
3. Kontakty i interakcje łowców-zbieraczy i rolników /249
   3.1. Amfibolitowe królestwo /249
   3.2. Rynek??? /253
   3.3. Skorupy wstęgowe (i nie tylko) poza "Wstęgowcami" /254
   3.4. Czarne, błyszczące szkiełka zza Gór Wysokich /255
   3.5. Romby BH z południowego wschodu /255
   3.6. Szerokie wióry /257
   3.7. Mątwy i Linin /257
   3.8. Kujawskie przypadki kontaktów mezolityczno-neolitycznych (?) /257
   3.9. Co nam mówi DNA? /257
   3,10. Podsumowanie /259

VI. Konkluzje /261

Bibliografia /269

Summary /295