Hyperborejczycy w historii historiografii Europy Północno-Zachodniej i Skandynawii miedzy końcem XVI a początkiem XX wieku

Autor: Piotr Kochanek

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 410

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Książka została podzielona na dwie części. Pierwsza analizuje podstawowe starożytne i średniowieczne komponenty późniejszego rozumienia miejsca i roli Hyperborejczyków w kulturze Europy Północno-Zachodniej i Skandynawii. Z kolei część druga rozpatruje Nadpółnocnych w kontekście nowożytnej myśli geopolitycznej, która powstała na wspomnianych wyżej obszarach. Obie części stanowią integralną całość. Grecki mit o Hyperborejczykach zrobił bowiem swego rodzaju karierę geopolityczną między końcem XVI a początkiem XX wieku, stając się jednym z elementów wielkomocarstwowej ideologii, głównie w Szwecji i w Niemczech. Niniejsza publikacja ma na celu przedstawienie powiązań między antyczną ideą wybranego przez Apollina ludu na kresach Północy, a wykorzystaniem tej grecko-rzymskiej wizji do budowanie nowożytnych koncepcji geopolitycznej hegemonii. Głównym punktem odniesienia był tutaj starożytny obraz etyczno-moralnej doskonałości Hyperborejczyków, który starano się przenieść przede wszystkich na wspomniane już dwa narody, aby móc wykazać, że ich plany geopolitycznego przywództwa w Europie opierają się nie tyle na sile militarnej, co na wyższości etyczno-moralnej, a zatem na swego rodzaju wybraństwie hyperborejskim. Jako takie narody te rościły sobie niejako na mocy prawa naturalnego pretensje do kontynentalnego przywództwa. Tak rozumiany hyperboreizm łączono z szeregiem innych, starożytnych idei geopolitycznych, takich jak dojrzewania ludów w mądrości, starzenie się świata, następstwo imperiów, biblijny schemat odwrócenia prawa pierworództwa, czy też biblijna idea świętej Północy. Dojrzewanie ludów w mądrości to zarazem przechodzenie od stanu barbarzyńskiej młodości do stanu kulturowej dojrzałości. Starano się w ten sposób pokryć całunem zapomnienia pogląd starożytnych, w myśl którego ludy Północy miała cechować bezgraniczna, umysłowa tępota. Nie negowano przy tym faktu, że początkowo ludy te znamionowało skrajne wręcz barbarzyństwo. Odwołano się jednak głównie do koncepcji dojrzewania narodów w mądrości, starzenia się świata i następstwa mocarstw, aby dowieść istoty zmian geopolitycznych. Zmiany te predestynowały zaś przede wszystkim Szwedów i Niemców do roli hegemona. W grę wchodził tutaj także silny antagonizm między katolicyzmem a protestantyzmem. W ostatecznym rozrachunku hyperboreizm stał się znaczącym elementem koncepcji wielkomocarstwowych, które powstały w krajach protestanckich. Niniejsza synteza stara się połączyć hyperboreizm z wieloma ważnymi wątkami pobocznymi oraz wskazać w oparciu o analizę źródeł na konkretnych twórców nowożytnego hyperboreizmu.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wykaz skrótów  /9
Wstęp  /11

Część I. Podstawowe starożytne i średniowieczne komponenty późniejszego rozumienia miejsca i roli Hyperborejczyków w kulturze Europy Północno-Zachodniej i Skandynawii  /17

Rozdział I.1. Najważniejsze „konteksty hyperborejskie” w toposach literackich  /19
I.1.1. Umysłowa tępota ludów Północy  /19
I.1.2. Idea dojrzewania ludów w mądrości i starzenia się świata  /25
I.1.3. Idea następstwa mocarstw  /31
I.1.4. Biblijne odwrócenie prawa pierworództwa  /34

Rozdział I.2. Wczesnochrześcijańskie próby przezwyciężenia egzystencjalnych fobii i lęków starożytnych  /39

Rozdział I.3. Hyperborejczycy w literaturze od VII wieku p.n.e. do XIV wieku n.e.  /53
I.3.1. Hyperborejczycy w literaturze grecko-rzymskiej  /53
I.3.2. Biblijne ujęcie świętej Północy  /70
I.3.3. Hyperborejczycy w literaturze patrystycznej, średniowiecznej i bizantyńskiej  /73

Rozdział I.4. Hyperborejczycy na mapach średniowiecznych i wczesnonowożytnych  /87

Podsumowanie części pierwszej  /143

Część II. Starożytni Hyperborejczycy a nowożytna Europa Północno-Zachodnia i Skandynawia  /147

Rozdział II.1. Hyperborejczycy jako element wielkomocarstwowej geopolityki  /149
Rozdział II.2. Hyperborejczycy jako element starożytnej geografii grecko-rzymskiej  /241
Rozdział II.3. Hyperborejczycy jako lud mityczny  /261

Podsumowanie części drugiej  /289
Zakończenie  /307
Bibliografia  /315
Indeks biblijny  /373
Indeks terminów greckich i hebrajskich  /373
Indeks osobowy  /377
Indeks rzeczowy  /387
Indeks nazw geograficznych i etnicznych  /389
Wykaz map  /397
Hyperboreans in the History of Historiography Northwestern Europe and Scandinavia between the End of the Sixteenth and the Beginning of the Twentieth Century. Historical and Geographical Study (Summary)  /399

Table of Contests:

Abbreviations  /9
Introduction  /11

Part I: Basic Ancient and Medieval Components of the Later Understanding of the Place and Role of the Hyperboreans in the Culture of Northwestern Europe and Scandinavia  /17

Chapter I.1. The most important „Hyperborean contexts” in literary topoi  /19
I.1.1. The mental dullness of the peoples of the North  /19
I.1.2. The Idea of the maturing of nations in wisdom and the aging of the world  /25
I.1.3. The Idea of the Succession of Powers  /31
I.1.4. Biblical Reversal of Birthright  /34

Chapter I.2. Early Christian attempts to overcome ancient existential phobias and anxiety  /39

Chapter I.3. Hyperboreans in literature from the 7th century BC to the 14th century AD /53
I.3.1. Hyperboreans in Greco-Roman literature  /53
I.3.2. Biblical depiction of the holy North  /70
I.3.3. Hyperboreans in patristic, medieval and Byzantine literature  /73

Chapter I.4. The Hyperboreans on Medieval and Early Modern Maps /87

Summary of the first part  /143

Part II: Ancient Hyperboreans and Modern Northwestern Europe and Scandinavia  /147

Chapter II.1. Hyperboreans as an element of great-power geopolitics  /149
Chapter II.2. Hyperboreans as an element of ancient Greco-Roman geography  /241
Chapter II.3. Hyperboreans as a mythical people  /264

Summary of the second part  /289
Conclusion  /307
Bibliography  /315
Bible index  /373
Index of Greek and Hebrew terms  /375
Personal index  /377
Subject index  /387
Index of geographical and ethnic names  /389
List of maps  /397
Hyperboreans in the History of Historiography Northwestern Europe and Scandinavia between the End of the Sixteenth and the Beginning of the Twentieth Century. Historical and Geographical Study (Summary)   /399