Historia w rzymskiej literaturze erudycyjnej. Od Warrona do Kassjodora

Autor: Bartosz Jan Kołoczek

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 372

Okładka: twarda

Format: 16,5 cm x 24,0 cm

Na podejście starożytnych Rzymian do przeszłości zwykło sią patrzeć jedynie przez pryzmat źródeł historiograficznych. Często pomija się tymczasem to, jak na tę samą przeszłość patrzono po za kontekstem historiografii, jak historia była odbierana przez ludzi zajmujących się na co dzień innymi dziedzinami wiedzy, jak postrzegali ją gramatycy, encyklopedyści, autorzy podręczników szkolnych, czy traktatów rolniczych, wreszcie dlaczego, w jaki sposób i w jakim zakresie w ogóle autorzy tego typu dzieł odwoływali się do zamierzchłych wydarzeń i postaci...

Prezentowana monografia stanowi pierwszą próbę stworzenia interdyscyplinarnego przewodnika pomagającego w lepszym zrozumieniu roli historii w poszczególnych dziełach erudycyjnych, a w konsekwencji służącego ocenie wiarygodności przekazywanych przez nie informacji i sposobu ich wykorzystania przez współczesnego historyka.

Spis treści:

Wstęp /7
Literatura erudycyjna /12
Koncepcja pracy /19

Rozdział I.
Historia w rzymskiej literaturze fachowej (podręczniki, kompendia, literatura techniczna) /27

1.1. Literatura medyczna i gastronomiczna /27
1.2. Literatura agronomiczna /29

1.2.1. Historia i obyczaje przodków w dziełach rolniczych Warrona i Kolumelli /30

1.3. Literatura techniczna /39

1.3.1. Historia okien architekta ("O architekturze miasta Rzymu" Frontynusa) /61
1.3.2. Historia w pracy kuratora wodociągów ("O akweduktach miasta Rzymu" Frontynusa) /61

1.4. Literatura geograficzna /70

1.4.1. Historia w służbie geografii ("Chorografia, czyli opis kręgu Ziemi" Pomponiusza Meli) /72

1.5. Literatura szkolna i pedagogiczna /76

1.5.1. Znajomość historii drogą do politycznej kariery ("Komentarze" Askoniusza) /77
1.5.2. Historia w szkole retorycznej ("Kształcenie mówcy" Kwintyliana) /82
1.5.3. Co o historii powinien wiedzieć mały Rzymianin ("Repetytorium" Ampeliusza) /89

Rozdział II.
Historia w encyklopedycznym dziele Pilniusza Starszego /101

2.1. Cel powstania i charakter pracy Pilniusza /101
2.2. Źródła i warsztat Pilniusza /111
2.3. Osobisty stosunek Pilniusza do przeszłości /117
2.4. Chronologia i ideowy wymiar dziejów /127
2.5. Medycyna i historia. Negatywny obraz Greków w "Historii naturalnej" /134
2.6. Rolnictwo i botanika na tle konserwatywnej wymowy dzieła /146

Rozdział III.
Historia w rzymskiej tradycji antykwarycznej /155

3.1. Marek Terencjusz Warron - ojciec rzymskiej antykwarystyki? /163

3.1.1. Ciągłość tradycji historycznej /179
3.1.2. Antiquitas w ujęciu Warrona /189

3.2. Noce attyckie Aulusa Gelliusza /195

3.2.1. Gelliusz a nurt archaizujacy w kulturze rzymskiej /202
3.2.2. Historia w Nocach attyckich i filologiczny warsztat Gelliusza /208
3.2.3. Kultura grecka i rzymska /227

3.3. Historyczność człowieka w Księdze o dniu urodzin gramatyka Cenzorynusa /242

3.3.1. Czas w narracji Cenzorynusa /249
3.3.2. Historia i czas. Mit a historia /254

Rozdział IV.
Historia w rzymskiej literaturze erudycyjnej późnego antyku /259

4.1. Gajusz Juliusz Solinus - historia w Zbiorze niezwykłych wiadomości /260
4.2. Makrobiusz - historia jako element towarzyskiej rozmowy /279
4.3. Maurus Serwiusz Honoratus i Origo gentis Romanae - historia widziana oczami komentatorów Wergiliusza /302
4.4. Historia źródłem pouczenia dla późnoantycznych wojskowych (Zarys wojskowości Wegecjusza) /312
4.5. Kres zainteresowań historią w literaturze erudycyjnej: zmiana czy kontynuacja? (Marcjanus Kapella, Fulgencjusz, Pryscjan, Kassjodor i inni) /316

Podsumowanie /323

Bibliografia /335

Summary /371