Historia Persji. Tom I, II, III - komplet

Autor: Bogdan Składanek

Rok wydania: 2008

Liczba stron: Tom I - 390, Tom II - 324, Tom III - 192

Okładka: miękka

Format: 16,5 cm x 24,00 cm

(Uwagi: okładka z zatarciami, narożniki okładki lekko zagięte)

 

Opis Tom I p- Persja, obecnie Iran, odgrywała w odległej przeszłości ważną rolę w dziejach Azji Środkowej i Zachodniej, a także w basenie Morza Śródziemnego. Po pokonaniu Syrii i Babilonii, rywalizując przez stulecia z Grecją, Rzymem i Bizancjum, kraj ten zdobył trwałą pozycję w geopolitycznych układach tej części świata. Wielowiekowa historia Persji to okresy świetności i chwały, ale także czasy mroku i upadku. Pierwszy tom obejmuje okres od czasów przedaryjskich do najazdu Arabów w VII wieku. Książka kładzie nacisk na historię polityczną, ale uwzględnia również znaczenie religii i spraw gospodarczych. Jest to pozycja nie tylko dla studentów orientalistyki, lecz także dla historyków, archeologów, dziennikarzy, wszystkich tych, których interesuje najnowsza historia krajów Bliskiego Wschodu, gdyż bez znajomości dziejów Persji nie sposób zrozumieć i ocenić właściwie współczesny Iran (opis pochodzi od wydawcy).

Wstęp /9

Wykaz skrótów /13

Część I. Przed Achemienidami

Rozdział 1. Zarys geografii historycznej /17

Rozdział 2. Nim przyszli Ariowie /25

Źródła /25

Wschodni Iran i Azja Środkowa przed przybyciem Ariów  /25

Zachodni Iran /27

Państwa w Azji Zachodniej i w Iranie przed przybyciem Ariów /30

Elam /39

Rozdział 3. Ariowie w Iranie /44

Źródła  /44

Wyłonienie się Ariów  /45

Wewnętrzny podział Ariów. Drogi ich migracji   /46

Praojczyzna Ariów  /51

Początek migracji Ariów. Opanowanie Indii  /52

Wschodni Iran. Społeczeństwo wyznawców Awesty  /53

Ariowie w zachodnim Iranie. Mitanni  /57

Rozdział 4. Początki irańskiej państwowości Media i Medowie  /60

Źródła /60

Początki aryjskiej dominacji w późniejszej Medii   /61

Asyria i zachodni Iran  /63

Powstanie państwa Medów  /65

Kimmeriowie i Scytowie /69

Niezależna Media  /73

Pokonanie Asyrii. Sojusz z Babilonią  /76

Media mocarstwem   /79

Bunt Cyrusa i upadek Medii  /81

Część II. Od Achemenidów do Partów

Rozdział 5. Źródła do epoki Achemenidów  /87

Rozdział 6. Formowanie się achemenidzkiego imperium  /98

Wojna z Lidią i Babilonią  /98

Scytowie. Kambyzes II następcą Cyrusa II  /102

Bunt maga Gaumaty. Objęcie władzy przez Dariusza, syna Wisztaspy  /104

Starożytna „Wiosna Ludów”. Powstania przeciwko Achemenidom   /108

Podboje Dariusza II: Indie i kraj Scytów  /111

ROZDZIAŁ 7. Persja i świat helleński   /113

Przygotowania do pierwszej wojny z Grekami  /113

Wojna Persów z Grekami (492-90)  /117

Bitwa na Maratonie  /119

Druga wojna Persji z Grekami. Wyprawa Kserksesa  /122

Termopile  /126

Bitwa morska koło Salaminy /128

ROZDZIAŁ 8. Persja i Grecja po Salaminie /130

Persja w odwrocie  /130

Zmiany polityczne w Persji  /132

Persja i Grecy po drugiej wojnie. Pokój Kalliasa  /135

ROZDZIAŁ 9. Państwo Achemenidów  /138

Podział administracyjny  /138

Sprawy gospodarcze  /142

Podatki. Miary, wagi i system monetarny  /142

Podstawowe jednostki wagi w systemie perskim /146

Jednostki wagi (w gramach) /146

Jednostki długości (w milimetrach)  /146

Jednostki objętości (w litrach)  /146

Jednostki monetarne  /146

Organizacja robót na zlecenie dworu  /147

Wierzenia Persów /150

Rozdział 10. Panowanie Dariusza II Ochosa  /153

Persja a wojna peloponeska  /153

Rebelia Cyrusa Młodszego  /159

Wojna ze Spartą i pokój  /163

Rozdział 11. Koniec rządów Achemenidów /165

Bunt satrapów w Azji Mniejszej /165

Ostatnie dni chwały. Rządy Artakserksesa III  /166

Najazd Aleksandra Macedońskiego  /168

Rozdział 12. Panowanie Greków. Aleksander Wielki i Seleucydzi  /172

Źródła /172

Persja od zamachu na Dariusza III do śmierci Aleksandra /172

Powstanie państwa Seleucydów  /175

Ustrój /177

Kres rządów greckich   /180

Rozdział 13. Powrót Irańczyków do władzy. Partowie  /181

Źródła /181

Początki partyjskiej dynastii Arsacydów  /182

Stosunki Persji z Rzymem. Wojny o Armenię i Mezopotamię /185

Dążenie Rzymu do podporządkowania Persji   /189

Rzut oka na kulturę za Partów  /189

Stosunki wewnętrzne  /191

Ostatni szachowie i upadek dynastii /192

Część III. Sasanidzi

Rozdział 14. Początki rodu i dynastii Sasanidów /197

Źródła /197

Budowanie fundamentów państwa. Ardaszir I  /199

Kuszanowie  /202

Szapur I i pierwsza wojna Sasanidów z Rzymem /203

Zoroastryzm religią państwową. Początki klerykalizacji państwa  /207

ROZDZIAŁ 15. Lata stabilizacji. Od Szapura II do Jazdgirda I  /215

Persja u szczytów potęgi /215

Lata niepewności /217

Pokój na zachodniej granicy  /218

Bahram Gur i Jazdgird II  /219

Kryzys władzy. Heftalici  /221

Rozdział 16. Społeczeństwo perskie. Konflikty wewnętrzne /224

Ustrój społeczny i polityczny /224

Organizacja państwa. Miasta /229

Powstanie Mazdaka  /232

Rozdział 17. Złoty wiek i upadek państwa  /239

Od Chosdorowa I do Jazgirda III /239

Przebudowa państwa za Chosrowa I Nieśmiertelnego  /239

Reforma w wojsku  /240

Zmiany w administracji  /242

Podsumowanie reformatorskiej działalności Chosrowa I  /244

Polityka zagraniczna. Wojny z Bizancjum, z Turkami i o Jemen  /245

Ostatni z wielkich: Hormizd IV i Chosrow II  /249

Upadek dynastii i państwa /256

Rozdział 18. Najazd Arabów i upadek Persji  /257

Źródła  /257

Arabowie. Stosunki wewnątrz arabskiej społeczności  /257

Gassanidzi  /257

Lachmidzi /258

Hidżaz przed islamem  /260

Prorok Muhammad  /261

Walka o zjednoczenie Arabów  /265

Stosunki persko-bizantyjskie  /267

Ekspansja islamu i podbój Persji (632-661)  /267

Aneks. Perskie inskrypcje klinowe  /271

Dynastie  /363

Wybrana bibliografia  /383

Opis Tom II - Drugi tom Historii Persji obejmuje okres od najazdu Arabów, który zakończył się w połowie VII w. n. e. obaleniem dynastii Sasanidów i zniszczeniem państwa perskiego, aż do końca XV w., gdy Safawidzi, sturczony ród pochodzenia kurdyjskiego, założył nową dynastię i odbudował państwo perskie w jego dzisiejszych granicach. Utraciwszy niezależność w VII wieku, Irańczycy po kilkudziesięciu latach kalifackiej okupacji przystąpili do systematycznej odbudowy utraconej niepodległości czyniąc to metodycznie i posuwając się krok po kroku w stronę wytyczonego celu. Wyzwalając się spod obcej dominacji, utworzyli na terenie dawnej Persji niezależne od kalifatu państwa irańskie, które nie nawiązywały do dawnej, przedmuzułmańskiej tradycji, lecz godziły się z nowym, teraz muzułmańskim ładem. Proces ten, rozciągnięty w czasie, który był w swej istocie bardzo złożonym wydarzeniem w dziejach Persji, o ogromnym znaczeniu politycznym i kulturowym, jest głównym tematem prezentowanej pozycji.

Spis treści:

Wstęp /9

Transkrypcja  /11

Ważniejsze źródła: od najazdu Arabów do końca epoki Seldżuków  /12

Teksty arabskie  /12

Teksty perskie  /16

Teksty autorów chrześcijańskich  /17

Ważniejsze źródła: od wystąpienia Seldżuków do upadku Timurydów  /18

Część I. Pod władzą kalifatu

Rozdział 1. Najazd Arabów  /25

Sytuacja polityczna przed najazdem  /25

Podbój Persji: Qadisijja, Madain, Dżalula, Nehawand  /26

Po Nehawandzie. Drugi etap podboju  /34

Zdobycie Transoksanii  /41

Rozdział 2. Kalifat Umajjadów  /45

Początek okupacji  /45

Dwie społeczności: od wrogości do zgody. Mawali  /48

Tworzenie administracji  /49

Podatki /54

Rozdział 3. Pierwsze kroki w stronę niepodległości  /57

Rzut oka na stytuację polityczną  /57

Opozycja abbasydzka i imamici   /59

Powstanie Bihafarida  /64

Kreowanie przywódcy Irańczyków: Abu Muslim  /66

Wojna domowa Abbasydów z Umajjadami  /70

Rozdział 4. Kalifat Abbasydów  /73

Polityka i stosunki wewnętrzne za Abbasydów  /73

Ustrój państwa /73

Władze najwyższe: kalif, dwór i wezyr  /73

Administracja centralna i terenowa  /74

Wojsko /76

Turcy w gwardii kalifów  /77

Podatki  /78

Dirhemy gitrifi   /79

Nadania lenne i beneficja typu iqta  /80

Irańczycy i Arabowie. Kultura i cywilizacja perska w kalifacie  /83

Szuubijja  /87

Rozdział 5. Iran pod władzą Abbasydów Walka o niezawisłość  /88

Współdziałanie z nową władzą  /88

Powstania w północnym Iranie  /92

Powstanie Sunbada  /92

Powstanie Muqanny  /93

Powstanie chłopskie Babaka  /96

Irańczycy na dworze Abbasydów  /99

Pierwszy nieudany spisek: Barmakidzi   /101

Powstanie Rafi b. Lajsa w Mawarannarze i jego następstwa  /105

Trzecia wojna domowa w kalifacie: al-Mamun versus al-Amin /107

Druga próba opanowania kalifatu przez Irańczyków  /108

Część III. Rozpad terytorialny kalifatu. Pierwsze niepodległe państwa na terenie Iranu /

Rozdział 6. Polityczne odrodzenie Persji  /113

Tahirydzi  /113

Charydżyci i polityczne ożywienie w Sistanie  /119

Powstanie Hamzy al-Charydżi  /123

Rozdział 7. Pełna niezależność od kalifatu  /128

Saffarydzi  /128

Powstania i ruchy społeczne w IX wieku  /138

Powstanie plemienia Dżutt  /138

Powstanie zandrów  /139

Karmaci, ismailici, mutazylici  /139

Życie polityczne w północnym Iranie  /140

Wybrzeże Morza Kaspijskiego. Państwa Alidów i Zijarydów /140

Dynastie Azerbejdżanu i Zakaukazia  /142

Rozdział 8. Samanidzi i emirat w Bucharze  /144

Powstanie emiratu  /144

Turcy w emiracie. Gulamowie  /150

Ustrój państwowy   /153

Władze centralne  /153

Władze terenowe /154

Miasta /154

Rządy gwardii tureckiej i upadek emiratu Buchary  /157

Rozdział 9. Odrodzenie perskiej kultury i nauki  /162

Poezja /163

Filozofia, medycyna i nauki ścisłe  /166

Rozdział 10. Ożywienie polityczne w zachodniej Persji  /170

Zajdyci i Mardawidż  /170

Bujidzi. Niezależny emirat w zachodniej Persji  /173

Bujidzi u szczytu potęgi. Adud ad-Daula  /178

Adud ad-Daula i jego czasy  /179

Stosunki wewnętrzne w emiracie za Adud ad-Dauli  /184

Gospodarka  /188

Stosunki wyznaniowe pod rządami Adud ad-Dauli  /189

Dwór  /190

Emiraty Bujidów po śmierci Adud ad-Dauli  /190

Schyłek rządów Bujidów  /193

Najazd Seldżuków i likwidacja bujidzkich emiratów  /194

Część III. Panowanie Nomadów

Rozdział 11. Niewolnicy tureccy u władzy. Gaznawidzi  /199

Utworzenie emiratu /199

Polityka zagraniczna /205

Ustrój emiratu /205

Administracja /206

Finanse /207

Wojsko /208

Czasy Mahmuda i Masuda  /210

Apogeum potęgi Gazny /211

Kwestia turecka  /212

Życie kulturalne w Gaznie: literatura i nauka  /219

Po Dandanqanie  /221

Rozdział 12. Seldżucy  /224

Od zaczątków organizacji plemiennej do zwycięstwa pod Dandanqanem /224

Pokonanie Bujidów i zdobycie Bagdadu  /229

Stabilizacja władzy. Rządy Alp Arslana  /232

Ostatni z Wielkich Seldżuków  /236

Wojsko /237

Polityka ekonomiczna  /238

Nizam al-Mulk, wezyr dwóch Wielkich Seldżuków  /239

Upadek sułtanatu. Od Malik-szaha do Sandżara  /241

Panowanie Sandżara i ostateczny upadek sułtanatu  /243

Rozpad dzielnicowy sułtanatu  /245

Rozdział 13. Chorezmszahowie i pierwszy najazd Mongołów  /248

Niezależność Chorezmu  /248

Gospodarka Persji w XII/XIII w.  /250

Powstanie państwa Mongołów  /252

Najazd Czingis-chana  /255

Ostatni chorezmszah i Mongołowie  /257

Rozdział 14. Drugi najazd Mongołów i rządy Ilchanów  /259

Podbój Iranu przez Hulagu  /259

Pierwsi Ilchanowie  /263

Ustrój państwa  /267

Sytuacja polityczno-społeczna przed reformami Gazana  /269

Gospodarka  /269

System podatkowy  /269

Czasy Gazana  /271

Przebudowa państwa. Reforma Gazana  /274

Ostatnie lata potęgi Ilchanów. Oldżajtu i Abu Said  /278

Koniec panowania Mongołów  /282

Rozdział 15. Iran po rozpadzie państwa Ilchanów /284

Timur, Timurydzi i Turkmeni w Iranie  /284

Pod rządami Timura  /284

Timurydzi w zachodnim Iranie /289

Timurydzi we wschodnim Iranie /290

Gospodarka za Timurydów /292

Kultura i nauka w Iranie w epoce timurydzkiej  /294

Zachodni Iran po upadku Timurydów. Karakojunlu i Akkojunlu  /295

Kyzylbasze i Safawidzi  /297

Dynastie  /299

Literatura uzupełniająca  /306

Indeks /308

 

Opis Tom III - Trzeci tom Historii Persji obejmuje okres od pojawienia się na scenie politycznej w XIV w. tureckiego rodu Safawidów, przywódców szyickiego zakonu Kyzyłbaszy, później założycieli dynastii, która w XVI w. odbudowała, po kilku stuleciach państwowego i dzielnicowego rozbicia, państwo perskie w jego dzisiejszych granicach. Persja, jako nowo powstałe państwo, dzięki politycznym talentom pierwszych Safawidów w ciągu kilku dekad ugruntowała swoją pozycję i stała się, po przeprowadzeniu na przełomie XVI i XVII w. szeregu reform w administracji i przebudowie perskiego społeczeństwa, na tyle silnym państwem, że mogła stanąć w szranki z Turcją Osmańską i Rosją jako ich równorzędny partner. Oba te stulecia to złoty okres w dziejach Persji, ale na przełomie XVII i XVIII w. następuje polityczne i gospodarcze załamanie, tak że w XVIII w. państwu grozi rozbiór między Rosję, Turcję i najeźdźców z Afganistanu. I chociaż do tego nie doszło, Persja nie odzyskała już dawnej świetności. W XIX stuleciu kraj staje się obiektem infiltracji zachodniego kapitału. Głównymi konkurentami były Rosja i Wielka Brytania. Tylko rywalizacji tych potęg o wpływy Persja zawdzięcza, że jako jeden z niewielu krajów azjatyckich zachowała niepodległość. W okresie między dwoma wojnami światowymi Persja modernizowała się pod rządami Rezy Szaha. Proces ten zahamowała II wojna światowa i okupacja przez wojska alianckie i radzieckie. Tom zamykają wydarzenia z tego właśnie okresu. Bogdan Składanek jest profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Warszawskiego, wykładowcą historii Iranu na Wydziale Orientalistycznym UW, autorem wielu publikacji na temat średniowiecznej Persji.

Spis treści:

Wstęp  /9

Rozdział I. Początki państwa Safawidów /13

Ród Safi ad-Dina i zakon safawijje /13

Zakon Kyzyłbaszy /14

Ismail I i jego rządy  /19

Rozdział II. Ustabilizowanie nowej Persji na arenie międzynarodowej /28

Rządy Tahmaspa I  /28

Gospodarka pod rządami Tahmaspa I  /35

Stosunki wewnętrzne za Tahmaspa I  /36

Następcy Tahmaspa I: Ismail II i Mohammad Chodabande  /40

Ismail II /40

Mohammad Chodabande  /41

Rozdział II. Abbas I Wielki. Epoka reform  /45

Sytuacja polityczna w Persji  /45

Pierwsze lata rządów Abbasa I  /46

Reformy Abbasa I  /48

Wojsko /49

Administracja /52

Persja po reformach /52

Polityka wewnętrzna. Gospodarka /56

Kultura i nauka za Abbasa I  /62

ROZDZIAŁ IV. NASTĘPCY ABBASA I  /63

Safi I  /63

Abbas II  /68

Safi II (Solejman I)   /71

Soltan Hosejn  /74

Czasy niepokojów i rozpad państwa   /76

Najazd Afganów na Persję  /78

Okupacja afgańska  /82

Rozdział V. Państwo Safawidów /85

Charakterystyka ogólna  /85

Ustrój państwa  /86

Wieś gospodarka, stosunki własnościowe, podatki, dzierżawa /89

Miasto /93

System podatkowy /94

Rozdział VI. Nadir i Zandowie /96

Walka Nadira z najeźdźcami /96

Gospodarka /101

Stabilizacja władzy Nadira  /103

Wojny Nadira /106

Sytuacja wewnętrzna /107

Reforma zarządzania /107

Polityka podatkowa i jej konsekwencje /108

Walka o władzę po Nadir Szahu. Zandowie  /112

Persja pod rządami Karim Chana  /114

Rozdział VII. Pierwsu Kadżarowie /120

Agha Mohammad Chan i początki dynastii Kadżarów  /120

Lata względnej stabilizacji: Fath Ali Szah i Mohammad Szah  /124

Utrwalanie podstaw nowego ustroju  /131

Sytuacja społeczna i ekonomiczna  /133

Rozdział VIII. Naser od Din Szah i zagraniczne koneksje /138

Zmiany ustrojowe /140

Podróże Naser od-Dina do Europy  /141

Sytuacja społeczna i gospodarcza za Kadżarów w końcu XIX w. /145

Wielkie przemiany: nafta i rewolucja konstytucyjna Maszrutijat  /147

Koncesja naftowa D’Arcy’ego  /147

Rewolucja konstytucyjna Maszrutijat  /148

Ostatni z Kadżarów i zamach stanu Rezy Chana  /155

Rozdział IX. Dynastia Pahlawich (1925-1941). Pierwsze lata po I wojnie światowej /161

Przejęcie władzy  /161

Rządy Rezy Szaha (1925–1941) /163

II wojna światowa i abdykacja Rezy Szaha /177

Panujący  /180

Literatura pomocnicza i zalecana /181

Indeks osób /183