Historia Kaszubów w dziejach Pomorza Tom III W Królestwie Pruskim i Cesarstwie Niemieckim (1815-1920) Część I i II

Autor: Józef Borzyszkowski

Rok wydania: 2019

Liczba stron: część I - 759, część II - 792

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 25,0 cm

CZĘŚĆ I. KASZUBI I POMORZE NA DRODZE DO KAPITALIZMU I SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO (1815-1870)

Wstęp  /7

Rozdział I. Pomorze a Kaszubi i ich sąsiedzi - kraj i ludzie (Kilka słów o Kaszebach e jich zemi)  /31

1. Struktury administracji pruskiej na Pomorzu - na terytorium zamieszkałym przez Kaszubów  /31

2. Liczebność społeczności kaszubskiej - jej zróżnicowanie regionalno-społeczne  /51

3. Obraz Kaszubów w opisach Niemców i Polaków w I połowie XIX wieku /76

Rozdział II. Proces uwłaszczeniowy w państwie pruskim i jego skutki dla Kaszubów /95

1. Pruskie edykty uwłaszczeniowe - ich realizacja w dobrach państwowych i prywatnych  /95

2. Reformy ustrojowe miast i wsi - modernizacja - kolonizacja - germanizacja. Zmiany w krajobrazie społeczno-kulturowym Kaszub /137

3. Przebudzenie narodowe na Kaszubach i Pomorzu w latach 1830-1831 a początki ruchu filomackiego /169

Rozdział III. Nowa rzeczywistość Kościołów - katolickiego i ewangelickiego na Pomorzu a dzieje Kaszubów /183

1. Kaszuby w strukturach Kościoła katolickiego przez 1821 rokiem a postanowienia bulli De salute animarum i ich realizacja  /183

2. Kasaty klasztorów ciąg dalszy i jej skutki  /201

3. Biskup Anastazy Sedlag (1787-1856) - skutki jego polityki i pracy księży Ślązaków na Kaszubach  /220

4. Kościół ewangelicki i polityka pruska a Kaszubi w Prusach Zachodnich oraz realia ich życia na Pomorzu Zachodnim w I poł. XIX wieku  /237

5. Kaszubi a Towarzystwo Historii i Starożytności Pomorza w Szczecinie  /253

Rozdział IV. Rozwój systemu edukacji i rola duchownych Kościołów - katolickiego i ewangelickiego  /265

1. Rozwój szkolnictwa powszechnego w kontekście polityki władz pruskich  /265

2. Przemiany w szkolnictwie średnim a pierwsi kaszubscy akademicy  /316

a) Jeszcze o seminariach nauczycielskich  /316

b) Kaszubi w gimnazjum chojnickim a powstanie gimnazjum w Chełmnie  /323

c) Gimnazjum w Chełmnie i jego wyjątkowa rola w Prusach Zachodnich  /334

d) Gimnazjum klasyczne w Wejherowie - jego wychowankowie do 1920 roku  /349

3. Ojczyzną był język i mowa - Źródła wiedzy i samomodernizacji Kaszubów podejmujących studia akademickieg /360

Rozdział V. Wiosna Ludów na Pomorzu - udział Kaszubów  /379

1. Florian Ceynowa we Wrocławiu i Królewcu - w Towarzystwie Literacko-Słowiańskim i Towarzystwie Demokratycznym Polskim. Jego i Kaszubów udział w wyprawie na Starogard - jej skutki  /380

2. Wydarzenia europejskiej Wiosny Ludów w Prusach i na Pomorzu. Pomorzanie - Kaszubi w Sejmie Pruskim i Lidze Narodowej Polskiej 1848-1850  /411

3. Wiosna Ludów w Kościele chełmińsko-pomorskim  /437

4. Narodziny prasy polskiej na Pomorzu. Udział Kaszubów w polskim ruchu narodowych Prus Zachodnich na początku II połowy XIX wieku  /483

a) od "Szkoły Narodowej" 1848 do "Pielgrzyma" 1869  /484

b) Kaszubi a pomorska praca organiczna od progu II połowy XIX wieku - w Towarzystwie Pomocy Naukowej w szczególności  /505

Rozdział VI. Florian Ceynowa - ojciec regionalizmu kaszubskiego  /531

1. Losy F. Ceynowy między Moabitem a Gdańskiem - Bukowcem i Przysierskiem  /532

2. Pionierskie teksty F. Ceynowy - ich odbiór w świecie naukowym wśród rodaków i sąsiadów  /546

3. Współpraca F. Ceynowy z Aleksandrem Hilferdingiem - jego i Kaszubów "Ostatki Słavjan na jużnom bjerjegu Bałtijskavo Morja" - oraz kontakty z innymi Słowianami  /564

4. Florian Ceynowa - realizator programu badań K.C. Mrongowiusza i inspirator odrodzenia kaszubszczyzny  /586

Rozdział VII. Rozwój społeczno-gospodarczy Prus Zachodnich a udział Kaszubów w polskich pracach organicznych i w powstaniu styczniowym 1863/1864  /617

1. Rozwój komunikacji i przemysłu a stan rolnictwa i rybołówstwa  /617

2. Migracje Kaszubów ze wsi do miast i w daleki świat - do "Hameryki"  /630

3. Kaszubi a powstanie Zakładu NMP Anielskiej w Kościerzynie i Collegium Marianum w Pelpinie - ich rola w dziejach kaszubsko-pomorskich  /641

4. Rola Seminarium Duchownego w Pelpinie pod rządami bpa Jana Nepomucena Marwicza a także Towarzystwa Pomocy Naukowej w Chełmnie w procesie kształtowania inteligencji polskiej Pomorza i Kaszubów  /664

5. Rozwój prac organicznych na ziemi kaszubsko-pomorskiej  /679

6. Udział Kaszubów w działalności Polaków z Prus Zachodnich na rzecz powstania styczniowego  /699

Wykaz skrótów  /721

Wykaz tabel  /724

Indeks osobowy  /725

Indeks miejscowości  /743

Streszczenia  /751

CZĘŚĆ II. W CESARSTWIE NIEMIECKIM - ORAZ ZA WIELKĄ WODĄ NA EMIGRACJI (1871-1920)

Rozdział I. Po zjednoczeniu Niemiec - w epoce kulturkampfu (1870-1887)  /7

1. Otto Bismarck i wojna francusko-pruska 1870/71 oraz zjednoczenie Niemiec w dziejach i pamięci Kaszubów. Kulturkampf - mity i rzeczywistość  /7

2. Kaszubi w obronie Kościoła i duchowieństwa katolickiego  /17

3. Prusy Zachodnie i Kaszubi a wielkie rocznice - Wiedeń i Welehrad - pielgrzymka słowiańska do Rzymu  /29

4. Obraz Kaszub i ich mieszkańców z 1874 roku ks. Stanisława Kujota  /41

5. Kaszubskie losy - nie tylko w Kanadzie i USA - pionierskie dokonania Kaszubów w dziejach Kościoła katolickiego w Ameryce i innych zakątkach świata  /46

Rozdział II. Udział Kaszubów w rozwoju ogólnozaborowego systemu polskich instytucji zarobkowych w Cesarstwie Niemieckim  /71

1. Polityka Prus i Rzeszy Niemieckiej wobec Polaków po kulturkampfie  /71

2. Powstanie Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych oraz rozwój jego ogniw na Kaszubach  /94

3. Bruskie centrum kaszubskiej spółdzielczości zarobkowej  /111

Rozdział III. Kaszubi na drodze do własnej podmiotowości  /129

1. Hieronim Derdowski - jego życie i twórczość a rozwój tożsamości Kaszubów  /129

2. Badania kaszuboznawcze. Nauka a "sprawa kaszubska". Kaszubi między Polakami i Niemcami /150

3. Badania i dzieła Stefana Ramułta - ich znaczenie w historii Kaszubów  /172

4. Krajoznawcy - Niemcy i Polacy o Kaszubach na przełomie XIX i XX wieku  /188

Rozdział IV. Działalność towarzystw oświatowo-kulturalnych i filomackich a strajk szkolny i ruch wyborczy na Kaszubach  /203

1. Towarzystwo Czytelni Ludowych w Poznaniu i jego biblioteki na Kaszubach  /309

2. Towarzystwa rolnicze, ludowe, śpiewacze i gazety dla ludu - "Gazeta Gdańska" i "Gazeta Grudziącka"  /218

3. Filomaci pomorscy i strajk szkolny 1906/07 na Kaszubach  /253

4. Ruch wyborczy a polityka, Hakata a "Straż", rola prasy  /291

Rozdział V. Odrodzenie Kaszubów i kaszubszczyzny na początku XX wieku /309

1. Freidrich Lorentz oraz Teodorani Izydor Gulgowscy na Kaszubach a Verein fur kaschubische Volkskunde  /309

2. Początek drogi kaszubskiej Aleksandra Majkowskiego i Jana Karnowskiego - ku podmiotowości Kaszubów  /329

3. Ruch młodokaszubski - "Gryf" i Towarzystwo Młodokaszubów w Gdańsku  /350

4. Młodokaszubi i starokaszubi a ówczesne elity polskie w Prusach Zachodnich i poza ich granicami  /377

Rozdział VI. W latach wielkiej światowej wojny 1914-1918  /403

1. Kaszubi na frontach I wojny światowej. Los żołnierza  /404

2. Los cywilów - wojenne restrykcje, życie codzienne i narodowe  /423

3. Wzrost pobożności i ofiarności na rzecz Kościoła  /438

4. Granitowe dzieło ducha polskiego i pobożności na Pomorzu. Wiele (Kalwaria w Wielu)  /455

5. Z myślą o Niepodległej, o Kaszubach i Pomorzu w cywilu i na froncie  /463

Rozdział VII. Pod znakiem rewolucji i końca wojny - walka o przyłączenie Pomorza do Polski  /483

1. Rady Robotniczo-Żołnierskie i Chłopskie oraz Polskie Rady Ludowe na Kaszubach i Pomorzu w latach 1918-1920  /484

2. Kaszubi a Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu i Podkomisariat Naczelnej Rady Ludowej w Gdańsku  /499

3. Udział Kaszubów w Organizacji Wojskowej Pomorza i w powstaniu wielkopolskim  /510

4. Sprawa polska - Gdańska i Prus Zachodnich w Wersalu; przygotowania do włączenia Pomorza w granice odrodzonej Rzeczypospolitej  /528

Rozdział VIII. O życiu codziennym Kaszubów na przełomie XIX i XX wieku. Kultura materialna i duchowa mieszkańców tej ziemi  /575

Ludoznawstwo kaszubsko-pomorskie - uwagi wstępne  /575

A. Kultura materialna

1. Nieco o rzeczywistości społeczno-gospodarczej, roli Kościoła katolickiego i obecności ewangeliskich świątyń w krajobrazie Kaszub  /581

2. Zagrody kaszubskie - nie tylko chaty i karczmy, dworki i dwory - od przemysłu domowego do sztuki ludowej  /614

3. Specyfika życia rybaków kaszubskich - ludzi morza  /634

B. Kultura społeczna i duchowa

1. W rodzinie - od narodzin do śmierci  /645

2. Rok obrzędowy oraz kuchnia i medycyna ludowa  /661

3. Świat baśni i legend oraz humoru, muzyki i pieśni ludowej; kaszubskie nuty i mity a literatura piękna  /672

4. Nieco o języku i mentalności Kaszubów  /684

Wykaz skrótów  /695

Wykaz tabel  /698

Bibliografia  /699

Indeks osobowy  /753

Indeks miejscowości  /773

Streszczenia  /779