Historia Kaszubów w dziejach Pomorza Tom I Czasy średniowieczne

Autor: Gerard Labuda

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 542

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 25,0 cm

Wydanie II

Współwydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

Spis treści:

Słowo wstępne/I

Przedmowa /7

Rozdział I. Dzieje Kaszubów w "historiach Kaszub i Kaszubów"  /11

1. Źródła rodzime (X-XVI w.)  /11

2. Źródła obce (XII-XV w.)  /15

3. Kaszubi w historiografii humanizmu i oświecenia (XVI-XVIII w.)  /23

4. Kaszubi w historiografii XIX i pierwszej połowy XX wieku  /25

5. Wnioski i propozycje  /30

Komentarz /32

Rozdział II. Podmiot i przedmiot "historii Kaszubów i/lub Kaszub" w starożytności i wczesnym średniowieczu /37

1. Nazwa ziemi i ludzi   /38

2. Pierwotne miejsca zamieszkania; najstarsi sąsiedzi (Weneci i Germanie) /40

3. Migracje wczesnośredniowieczne i zajmowanie nowych siedzib między Labą, Odrą i Wisłą /42

4. Zajmowanie nowych siedzib na południowym brzegu Bałtyku /44

5. Regiony geograficzne Pomorza kaszubskiego /46

6. Nowi sąsiedzi w nowych siedzibach /48

7. Pierwotny ustrój polityczny  /55

Komentarz /56

Rozdział III. Pierwszy piastowski podbój Pomorza" kaszubskiego w drugiej połowie X wieku /66

1. Początki ekspansji polańskiej na Pomorzu /66

2. W poszukiwaniu dat podboju Pomorza kaszubskiego /67

3. Pomorze pomostem stosunków polsko-skandynawskich w X i XI wieku  /75

4. Zaczątki tworzenia państwowości kaszubskiej na Pomorzu /78

5. Ekonomiczne i kulturowe uwarunkowania przemian państwotwórczych  /80

Komentarz  /81

Rozdział IV. Drugi "piastowski podbój Pomorza" kaszubskiego. Chrystianizacja i narodziny księstwa kaszubsko-lucickiego na Pomorzu Zachodnim (1120-1180)  /92

1. Ponowne opanowanie Pomorza przez Bolesława Krzywoustego, włącznie z lucickim Zaodrzem  /92

2. Plan chrystianizacji Pomorza  /96

3. Ustrój terytorialny i państwowy po udanym drugim podboju  /102

Komentarz  /117

Rozdział V. Historyczne korzenie księstwa kaszubsko-lucickiego (1180-1220)  /124

1. Ustrój terytorialny i prawno-polityczny Pomorza na przełomie XII/XIII wieku  /124

Komentarz  /138

Rozdział VI. Przejście księstwa kaszubsko-lucickiego spod zwierzchnictwa duńskiego pod zwierzchnictwo niemieckiej Marchii Brandenburskiej (1187-1278)  /145

1. Księstwo kaszubsko-lucickie pod rządami trzech księżnych-regentek: polańskiej Anastazji, kaszubskiej Mirosławy i duńskiej Ingardy (1187-1233)  /146

2. Dążenia margrabiów brandenburskich do narzucenia zwierzchnictwa państwu kaszubsko-lucickiemu  /152

3. Zaczątek germanizacji księstwa kaszubsko-lucickiego pod rządami Barnima I i Warcisława (1233-1278)  /159

Komentarz  /167

Rozdział VII. Kolonizacja miast i wsi na prawie niemieckim jako współczynnik procesów germanizacyjnych w XIII wieku i ich wpływ na stosunki polityczne pomorsko-brandenburskie (1236-1295)  /174

1. Gospodarcze czynniki i przekształcenia osadnictwa i jego nowe formy prawne  /174

2. Lokacje miast w księstwie Barnima I w XIII wieku  /176

3. Lokacje miejskie księcia Warcisława  /183

4. Lokacje miast - biskupie i możnowładcze /185

5. Przechodzenie osadnictwa wiejskiego z "prawa książęcego" na prawo samorządowe  /189

6. Zanikanie możnych rodów słowiańskich; napływ rycerstwa niemieckiego /191

7. Rzekome migracje lucicko-kaszubskich wojów z zachodnich kresów na Pomorze Wschodnie  /193

8. Bogusław IV, książę zjednoczonego państwa kaszubsko-lucickiego (1278-1295)  /195

9. Podział księstwa między Bogusława IV i Ottona (1295)  /199

10. Kaszuby o tytulaturze  polityczno-ustrojowej książąt zachodnio-pomorskich w XIII wieku /200

11. Spojrzenie zbiorcze na wydarzenia okresu 1187-1295  /201

Komentarz  /203

Rozdział VIII. Rozpad jedności politycznej księstwa kaszubsko-kociewskiego za czasów Świętopełka (1217/20-1266)  /211

1. Dynastyczne podziały dzielnicowe  /211

2. Ogólnopolskie tło przemian prawno-politycznych na Pomorzu Nadwiślańskim w latach 1202-1220  /215

3. "Wielkopolska" droga do niezawisłości państwa Świętopełka; epizod gąsawski (1227)  /219

4. Pod znakiem krzyża i Krzyżaków (1230-1253) oraz rodzinnych niesnasek  /223

Komentarz  /232

Rozdział IX. Powodzenia i niepowodzenia w polityce państwowej Świętopełka (1240-1266)  /237

1. Wcielenie księstwa sławieńsko-słupskiego do księstwa gdańskiego  /237

2. Sambor na drodze do tworzenia księstwa kociewskiego po roku 1250, Świętopełk i Sambor jako rywale  /240

3. Schyłek rządów wewnętrznych Świętopełka - powodzenia i niepowodzenia (1253-1266)  /243

4. Świętopełk odchodzi w chwale i niechwale do historii  /253

5. Księżniczka Damroka - mit czy rzeczywistość?  /256

Komentarz  /259

Rozdział X. Przewaga horyzontu "kociewskiego" nad "kaszubskim" w polityce Mściwoja II (1266-1294)  /265

1. "Wojna domowa" między Mściwojem II a Warcisławem o zjednoczenie księstwa  /265

2. Trudne lata" 1272-1282  /272

3. Charakterystyka ogólna: zawiązanie, rozwijanie i samorozwiązanie państwa kaszubsko-kociewskiego  /288

Komentarz  /293

Rozdział XI. Wywłaszczenie państwa kaszubsko-kociewskiego przez "złych sąsiadów" (1294/96-1308/1310)  /300

1. Objęcie przez Przemysła II bezpośrednich rządów na Pomorzu Wschodnim (1294-1296)  /300

2. Narastanie "bezrządu" w okresie zmieniających się rządów - od Władysława Łokietka w roku 1296 do Władysława Łokietka w roku 1306  /303

3. "Rząd i bezrząd" czeski na Pomorzu Wschodnim (1300-1306)  /307

4. Pomorze kaszubsko-kociewskie na przetargu brandenbursko-krzyżacko-polskim (1307-1310)  /315

Komentarz  /322

Rozdział XII. Kaszubi i Kociewiacy sam na sam z Krzyżakami w okresie wojen i pokojów z Zakonem (1310-1454)  /329

1. Siła przed prawem - niepowodzenia procesowe i orężne wzmacniają krzyżacki zabór Pomorza Nadwiślańskiego (1310-1343)  /330

2. Ludność rodzima Kaszub, Kociewia i Zaborów w polityce społeczo-gospodarczej i narodowościowej Zakonu w XIV i XV wieku  /335

3. W jakim stopniu osadnictwo na prawie niemieckim zmieniło strukturę etniczą Pomorza Gdańskiego  /344

4. "Prawo polskie" w osadnictwie pomorskim pod rządami Zakonu  /348

5. Koniec krzyżackiej okupacji Pomorza Gdańskiego (1410-1454)  /361

Komentarz  /366

Rozdział XIII. Kaszubi w okresie naprężenia stosunków brandenbursko-pomorskich i ożywienia stosunków polsko-pomorskich (1295-1414)  /375

1. Konfrontacje książąt zachodniopomorskich z margrabiami brandenburskimi w latach 1295-1320  /375

2. Święcowie w Ziemi Sławieńskiej i Słupskiej: zmierzch ich rodu  /378

3. Polityczne i dyplomatyczne boje książąt o zrzucenie lennego zwierzchnictwa Marchii Brandenburskiej (1320-1348)   /380

4. Ponowne, bezowocne zabiegi o podporządkowanie biskupstwa kamieńskiego jurysdykcji metropolitalnej Gniezna (1317-1349, 1360-1380)  /385

5. Pomorze Zachodnie w polityce integracyjnej Kazimierza Wielkiego i Ludwika Węgierskiego (1360-1382)  /387

6. Ponowne polsko-pomorskie zbliżenia w czasach Władysława Jagiełły (1386-1414)  /390

7. Germanizacja Pomorza Zachodniego w XIV-XV wieku - więcej niewiadomych niż źródłowo stwierdzonych ustaleń  /394

8. Przemiany etniczne w świadomości książąt i w ówczesnym dziejopisarstwie  /397

Komentarz  /401

Rozdział XIV. Odradzanie się i przezwyciężanie widma zależności lennej od Marchii Brandenburskiej (1414-1523)  /409

1. Ustrój terytorialny i administracyjny Pomorza Zachodniego w pierwszej połowie XV stulecia  /409

2. Nawrót brandenburskiej zwierzchności nad księstwem szczecińskim (1415-1474)  /411

3. Ziemia lęborsko-bytowska przechodzi w toku wojny trzynastoletniej z Zakonem we władanie książąt słupskich (1455)  /413

4. W sporze pomorsko-brandenburskim o sukcesję szczecińską zawodzi polski sojusznik (1464-1474)  /418

5. Powodzenia i niepowodzenia w walce o niezależność od Brandenburgii (1474-1493)  /422

6. Królewska i książęca bierność niweczy dążenia do trwalszego sojuszu polsko-pomorskiego (1493-1523)  /424

7. Wnioski i refleksje  /431

Komentarz  /432

Rozdział XV. Prusy Krzyżackie przekształcają się w Prusy Królewskie (1454-1525)  /436

1. Wprowadzenie nowego ustroju politycznego, administracyjnego i sądowego  /436

2. Pierwsze czterdziestolecie (1466-1506)  /442

3. Zaczątki współdziałania stanów pruskich z Koroną a wzrastający opór krzyżacki przeciwko traktatowi toruńskiemu (1492-1525)  /453

Komentarz  /471

Rozdział XVI. Kaszubi w Prusach Królewskich w latach 1454-1525  /477

1.Przemieszczanie choronimu: Kaszuby i antroponimu: Kaszubi do Prus Królewskich na przełomie XV/XVI stulecia  /478

2. Gospodarczy i społeczny byt Kaszubów po przesileniu krzyżackim  /480

3. Indygenat otwiera drogę do zaszczytów, wyższych urzędów i dochodów  /484

4. Udział Kaszubów w życiu politycznym Prus Królewskich (1454-1525)  /488

5. Rozboje Grzegorza i Szymona Maternów (1494-1516)  /492

6. Końcowa refleksja  /494

Komentarz  /494

Wykaz skrótów  /499

Wykaz ilustracji  /501

Indeks autorów  /505

Indeks miejscowości  /511

Zusammenfassung  /519