Grunwald 1410. Wybór tekstów źródłowych. Tom I. Narodziny idei krucjatowej

Tłumaczenie i opracowanie: Jan Powierski

Rok wydania: 2005

Liczba stron: 206

Okładka: miękka

Format: 16,00 cm x 23,00 cm

Uwagi - okładka z lekkimi zabrudzeniami

Potrzeby wydania nie opublikowanego maszynopisu uczonego tej klasy, co J. Powierski nie trzeba uzasadniać. Muzeum Zamkowe w Malborku, podjęło się trudu wydania dotychczas nie opublikowanych oraz mało znanych tekstów tego znakomitego autora. Ukazały się już dwie części drugiego tomu fundamentalnego studium: Prusowie, Mazowsze i sprowadzenie Krzyżaków do Polski, jak też dwutomowa edycja jego rozproszonych artykułów. W niniejszym przypadku w grę wchodzi wybór źródeł z bardzo obszernym komentarzem. Jestem przekonany, że będzie on użyteczny i interesujący dla wszystkich miłośników historii średniowiecza i dziejów Zakonu Niemieckiego oraz jego burzliwych kontaktów z Polską i Litwą. Wszak jest to historia opowiedziana barwnym językiem epoki. Całość materiału podzielono na dwa tomy. Oddawany właśnie do rąk Czytelników tom pierwszy omawia genezę idei świętej wojny, przedstawia narodziny ideologii krucjatowej i omawia pokrótce w wymiarze ideologicznym przedsięwzięcia krucjatowe do momentu przybycia Krzyżaków do Prus. W tomie drugim zawarte zostaną teksty nawiązujące bezpośrednio do burzliwych stosunków polsko-krzyżackich, bitwy grunwaldzkiej, jej genezy, przebiegu i znaczenia. Opracowując tłumaczenia i teksty objaśniające J. Powierskiego, starałem się nie ingerować w tekst, usuwać jedynie oczywiste pomyłki i uzupełniać braki. Tłumaczenia dokonane przez Profesora, jak i przeze mnie, nie są dziełami filologów, stąd prośba do Czytelnika o wybaczenie wszelkich ewentualnych potknięć translatorskich oraz chropowatości języka. Podstawowym bowiem kryterium nie było oddanie piękna narracji, a wierne odczytanie treści tłumaczonych tekstów oraz przedstawienie kontekstu, w jakim powstały. Ocenę skuteczności naszych wysiłków pozostawiam Czytelnikom (ze wstępu).

Spis treści :

Wstęp /9

I. Agresja krucjatowa /11

II. Stosunek zachodniego chrześcijaństwa do wojny /13

1. Stary Testament /13

2. Nowy Testament i wczesne chrześcijaństwo /16

3. Święty Augustyn, jego poprzednicy i następcy /19

4. Okres poprzedzający bezpośrednio pierwszą krucjatę ( IX-XI wieku) /24

5. Proklamowanie pierwszej krucjaty 27XI 1095 roku  /29

6. Wiek XII /31

7. Wiek XIII  /38

III. Motywacje biblijne a ideologia krzyżacka  /44

1.Stosunek do innowierców w Księdze Wyjścia  /44

2. Stosunek do innowierczych tubylców podczas izraelsko-judejskiego podboju Palestyny /46

3. Walka Machabejczyków z hellenistyczną Syrią  /49

4. Piotr z Dusburga: Motywy biblijne uzasadnieniem słuszności walki Krzyżaków w Prusach  /78

6. Nowotestamentowe przesłanki tolerancji  /81

IV. Początki I organizacja Zakonu Niemieckiego  /85

1. Powstanie I rozwój Zakonu Niemieckiego w Ziemi Świętej  /85

1.1 Jakub z Vitry o początkach Krzyżaków  /85

1.2 Opowieść o początkach zakonu krzyżackiego   /86

1.3 Prolog do Reguły Zakonu Niemieskiego  /91

1.4 O założeniu zakonu domu niemieckiego  /94

1.5 O ugodzie między domem [niemieckim] I domem szpitala świętego Jana o ziemię I dziedzictwo Galopina [z 2 II 1192 roku]  /100

1.6 Przywilej Henryka hrabiego Szampanii, regenta Królestwa Jerozolimskiego, dla szpitala niemieckiego w Akkonie z października 1196 roku  /101

1.7 Nadanie Henryka hrabiego Szampanii, regenta królestwa Jerozolimskiego, dla szpitala niemieckiego w Akkonie z marca 1196 roku   /102

1.8 Bulla papieża Celestyna III dla szpitala niemieckiego z 22 XII 1196 roku  /102

2. Organizacja wewnętrzna Zakonu Niemieckiego – pierwotna Rekuła krzyżacka  /104

3. Ideologiczne podstawy działalności zakonów rycerskich ( w tym Krzyżaków) – De laude novae militiae św. Bernarda z Clairvaux ( fragmenty)  /115

V. Poglądy kronikarzy XI I XII wieku o misji wśród Prusów  /117

1. Jan Kanapariusz – Misja św. Wojciecha  /117

2. Thietmar z Merseburga o misji św. Brunona  /123

3. Opinia Brunona z Kwerfurtu o nawracaniu pogan  /124

3.1 List od Henryka II  /126

4. Stosunek do pogańskich Luciców po wystąpieniu Brunona z Kwerfurtu  /133

4.1 Opinia mnicha benedyktyńskiego Lamperta /135

5. Problem pogańskich sąsiadów Polski w kronice Galla Anonima  /136

5.1 O pierwszym Bolesławie, którego zwano Sławnym lub Chrobrym  /138

5.2 O zakładaniu kościołów w Polsce I o cnocie Bolesława  /140

5.3 Cud św. Wojciecha  /140

5.4 Zwycięstwo Bolesława Krzywoustego nad Połowcami  /141

5.5 Bolesław przepędził Czechów I ujarzmił Pomorzan  /141

5.6 Sasi na statkach przybyli do Prus  /142

5.7 Rozdział o spustoszeniu Prus przez Polaków /143

VI. Przeniesienie koncepcji krucjatdo strefy bałtyckiej przez Sasów I Skandynawów  /145

1.  Wschodniosaskie wezwanie do wyprawy na Słowian z 1107/8 roku /145

VII. Polka a misje nad Bałtykiem w latach 1122-1146  /150

1. Herbord – Podbój Pomorza przez księcia Bolesława 1  /150

2. Ebo – Próba misyjna Bernarda Hiszpana (prawdopodobnie w 1122 roku)  /152

3. Helmond z Bozowa – Nawrócenie Pomorzan  /155

4. Misja pruska biskupa ołomunieckiego Henryka Zdika wyrazem wpływów przedsięwzięcia palestyńskiego  /155

4.1 Kosmas z Pradi  /155

4.2 Kanonik Wyszehradzki  /156

4.3 Mnich Sazawski  /157

4.4 Kanonik Wyszehradzki  /157

4.5 Roczniki hradisko-opatovickie  /157

4.6 List papieża Innocentego II do biskupa olomunieckiego Henryka Zdika z Lateranu 12 IV [1239 roku?]  /158

4.7 Zezwolenie papieża Innocentego II na prowadzenie przez biskupa ołomunieckiego Henryka Zdika misji w Prusach  /159

4.8 Drugie zezwolenie papieża Innocentego II na misje Henryka Zdika w Prusach, Lateran 1 IV [1242 lub 1243 roku]  /159

VIII. Objęcie celem wypraw krzyżowych ziem nadbałtyckich: krucjata antysłowiańska w 1147 roku /161

1. Wezwania do krucjaty przeciw pogańskim Słowianom  /161

1.1 Apel Bernarda z Clairvaux (marzec-maj 1147 roku)  /161

1.2 Decyzja papieża Eugeniusza III w sprawie krucjaty antysłowiańskiej na terytorium Troyes 11 IV [1147 roku]  /163

1.3 List papieża Eugeniusza III do biskupa ołomunickiego Henryka Zdika w sprawie udziału tegoż w krucjacie przeciw Słowianom, sierpień 1147 roku  /164

1.4 Roczniki magdeburskie  /165

1.5 Mnich Sazawski  /167

1.6 Rocznik kapituły krakowskiej  /168

1.7 Wincenty z Pragi  /168

1.8 Helmond z Bozowa  /169

1.9 List Wibalda, opata Stablo I Korbei do biskupa hildesheimskiego Bernarda, w których podano, dlaczego wbrew życzeniu Bernarda destytuowany opat Henryk nie może być przyjęty w opactwie korwejskim, a przy okazji Wibald wspomina swój udział w krucjacie, do której wezwał go papież Eugeniusz III 30 III [1147 roku] w Dijon. Bez miejsca I daty (1149 roku). Fragment  /176

1.10 List papieża Eugeniusza III do biskupa ołomunieckiego Henryka z prośba o udzielenie pomocy legatowi papieskiemu, kardynałowi Gwidonowi107 z Parmy108, 13 IX [1148 roku]  /177

1.11 Kardynał Gwido wzywa do siebie do miejsca pobytu w Saksonii opata Stablo Wibalda dla zasięgnięcia rady w sprawach lucickich [maj-czerwiec 1149 roku]  /177

1.12 Fragment listu Konrada III do cesarza bizantyjskiego Emanuela I (luty 1150 roku)  /178

1.13 Latopis Hipacki  /179

1.14 Helmold z Bozowa  /183

2. Papieża Aleksandra III bulla krucjatowa dla wsparcia misji estońskiej, Tusculum, 11 IX [1171]  /189

IX. Początki misji I niemieckiej koloni krucjatowej w Inflantach  /191

1. Henryk z Liwonii ( Łotewski, Łotysz) /191

2. Pierwsza znana bulla papieska, dotycząca krucjaty inflanckiej: papież Innocenty III do wiernych w Saksonii I Westfalli, Lateran, 5 X 1199 roku  /195

3. Henryk z Liwonii  /197

4. Archetyp roczników z Dźwinoujścia  /202

5. Herman von Wartberg  /202

6. Jan Długosz  /205