Granice pomiędzy Koroną Polską a Wielkim Księstwem Litewskim Fontes 34

Młody król Zygmunt August, obejmując w lipcu 1544 r. na sejmie brzeskim zarząd w Wielkim Księstwie Litewskim od schorowanego i starego ojca, oprócz uporządkowania wilu zaległych spraw państwowych dążył również do uregulowania kwestii granic z państwami ościennymi. Po odnowieniu granic z Księstwem Pruskim w 1545 r., co nie do końca udało się rozwiązać, wyszedł z inicjatywą rozgraniczenia Litwy z Koroną. Skłoniły go do tego głównie skargi panów Rady na szkody pograniczne dokonywane przez Polaków. Szczególnie pojawiały się one przy ziemiach ruskich, na Wołyniu, Podolu i Bracławszczyźnie, gdzie bardzo łatwo można było doprowadzić do konfliktów pomiędzy sąsiadami z obu państw. Nie brakowało ich jednak także na całym odcinnku granicznym od samej północy przy granicy z Księstwem Pruskim, gdzie jednak skala konfliktów i ich przedmiot była inna. Zygmunt August w porozumieniu z ojcem rozpoczął wyznaczanie komisji granicznych z obu stron: koronnej i litewskiej, które spisałyby szkody i krzywdy graniczne. Następnie zamierzano uregulować te odcinki, na których występowały największe nieporozumienia. Gdy udało się skompletować komisarzy ze strony litewskiej, pojawił się problem ze znalezieniem koroniarzy, którzy podjęliby się tego zadania. Początkowo Mikołaj Krzycki, podkomorzy poznański, i ksiądz Andrzej Przecławski, dziekan poznański, wyznaczeni do rozpatrzenia granic na odcinku od Prus do Parczewa, z różnych powodów wymówili się od udziału w przedsięwzięciu. Tylko na odcinku od Parczewa do Dniestru, do granicy wołoskiej, ksiądz Maciej Wargawski, kanonik włocławski, i dworzanin królewski Maciej Górecki podjęli się zadania. Ostatecznie udało się wyznaczyć komisarzy koronnych mających zająć się północnym odcinkiem granicy - zostali nimi ksiądz Dawid Poniatowski, kustosz gnieźnieński, i Wawrzyniec Przyborowski. Ze strony litewskiej na komisarzy monarcha powołał - dla odcinka północnego Mikołaja Andruszewicza, koniuszego litewskiego, oraz Stanisława Komorowskiego, pisarza młodego króla i byłego duchownego, zas dla południowego Wasyla Tyszkiewicza, starostę wołkowyskiego, i księdza Wojciecha Narbuta, pisarza królowej Bony i Zygmunta Augusta.

(fragment Wstępu)

Spis treści:

Wstęp   /7

Rewizja granic między Koroną Polską i Wielkim Księstwem Litewskim dokonana w 1546 r. przez komisarzy litewskich Mikołaja Andruszewicza i Stanisława Komorowskiego  /13

Rewizja granic między Koroną Polską i Wielkim Księstwem Litewskim dokonana w 1546 r. przez komisarzy koronnych Dawida Poniatowskiego i Wawrzyńca Przeborowskiego /63

Bibliografia  /93

Ilustracje  /99