Gotycka architektura Nowej Marchii. Budownictwo sakralne w okresie

Autor: Jarosław Jarzewicz

Rok wydania: 2000

Ilość stron: 366

Oprawa: twarda

Format: 17,0 cm x 24,5 cm

Prace Komisji Sztuki Tom 29

Uwaga - okładka delikatnie uszkodzona

Tematem książki jest sakralna architektura gotycka na terenach na wschód od Odry, które po ich opanowaniu w drugiej połowie III wieku przez margrabiów brandenburskich zostały nazwanej Nową Marchią, a wcześniej znajdowały się pod panowaniem książąt pomorskich, wielkopolskich lub śląskich. Na obszarze tym rozwinął się intensywny ruch budowlany związany z szeroko zakrojoną akcją zakładania nowych miast. Głównymi inicjatorami przedsięwzięć architektonicznych byli władcy, lecz nowe kościoły powstawały także z inicjatywy zakonów oraz mieszczaństwa. Po okresie różnorodnych prób i eksperymentów, owocujących z jednej strony licznymi budowlami granitowymi, a z drugiej - oryginalnymi kościołami ceglanymi będącymi prestiżowymi fundacjami margrabiów, w początkach XIV wieku upowszechnił się typ kościoła halowego z jednonawowym prezbiterium. Charakterystycznym zjawiskiem jest bardzo silne powiązanie rozwoju architektury z czynnikami politycznymi. Poszczególne dzieła architektury poddane zostały wielostronnej analizie i interpretacji, ze szczególnym uwzględnieniem ponadregionalnych powiązań i politycznych funkcji ujawniających się w ich formie.

Spis treści:

I. Wstęp  /7

1. Stan badań  /7

2. Zakres i cel pracy  /9

II. Przestrzenno-czasowe uwarunkowania rozwoju architektury Nowe Marchii  /13

1. Uwarunkowania geograficzne  /13

2. Uwarunkowania historyczne  /15

III. Początki architektury na ziemiach pogranicza Wielkopolski i Pomorza przed podbojem brandenburskim  /25

IV. Architektura kościołów granitowych drugiej połowy XIII wieku  /30

1. Zagadnienia techniki budowlanej  /31

2. Kościół farny w Moryniu - jego pierwotny kształt i związki z architekturą Pomorza i Brandenburgii  /35

3. Salowe kościoły farne z masywami zachodnimi w Mieszkowicach i Trzcińsku Zdroju  /45

4. Masywy wieżowe jako element reprezentacji architektonicznej  /54

5. Kościół farny w Rzepinie - modus humilis  /65

6. Budownictwo granitowe a ceglane - historyczne znaczenie materiału  /67

V. Wczesne kościoły ceglane - zróżnicowanie typów i poszukiwania  /73

1. Kościoły farne ze zintegrowanymi chórami (tzw. "bezchórowe")  /73

2. Problemy funkcji i genezy  /83

2.1. Geneza kościoła zintegrowanym chórem a architektura Niżu Nadbałtyckiego  /83

2.2. Kościół farny w Gorzowie - tradycje cysterskie i inspiracje westfalskie  /86

2.3. Kościół farny w Strzelcach Krajeńskich - tradycje mendykanckie i lokalne  /95

VI. Kościoły halowe z pierwszej połowy XIV wieku  /106

1. Kolegiata w Myśliborzu  /106

1.1. Historyczne okoliczności budowy  /106

1.2. Westfalskie pierwowzory kolegiaty myśliborskiej i jej miejsce w architekturze Nowej Marchii  /112

2. Kościół farny w Ośnie Lubuskim - jego geneza artystyczna i stosunek do miejscowego środowiska  /118

3. Grupa kościołów halowych na wschodnich obszarach Nowej Marchii - w poszukiwaniu jednolitości  /125

3.1. Trójnawowe hale w Choszcznie, Reczu, Drawsku Pomorskim i Dobiegniewie  /125

3.2. Geneza typu i jego stosunek do tradycji pomorskich i brandenburskich  /138

3.3. Geneza stylu i warsztatów a problem dekoracji z płytek terakotowych  /147

VII. Fara w Barlinku a środkowopomorska grupa kościołów bazylikowych  /162

VIII. Architektura cystersów  /167

1. Klasztor w Bierzwniku i "askańska architektura" na wschód od Odry  /167

1.1. Rekonstrukcja i analiza - związki warsztatowe z klasztorem w Chorin  /171

1.2. Halowy korpus nawowy - jego miejsce w tradycji cysterskiej i w architekturze Niżu Nadbałtyckiego  /184

2. Kościół klasztorny w Mironicach - próba rekonstrukcji  /190

3. Kościół parafialny w Lubniewicach - oddziaływanie architektury cysterskiej  /193

IX. Architektura zakonów żebraczych  /197

1. Historyczne okoliczności fundacji klasztorów zakonów żebraczych w Nowej Marchii  /197

2. Kościoły Dominikanów w Myśliborzu  /200

3. Kościół Augustianów - eremitów w Chojnie  /206

4. Oddziaływanie architektury zakonów żebraczych  /211

X. Architektura templariuszy  /213

1. Posiadłości templariuszy na obszarach pogranicza /213

2. Pierwotna kaplica w Chwarszczanach  /215

3. Obecna kaplica w Chwarszczanach  /217

3.1. Analiza morfologiczna i geneza stylu  /217

3.2. Analiza typologiczna  /228

3.3. Interpretacja treści symbolicznych  /237

4. Kościół parafialny w Ostrowie - oddziaływanie kaplicy chwarszczańskiej  /246

XI. Zakończenie  /251

Katalog  /255

Bibliografia  /313

Spis rycin i źródła ich pochodzenia  /339

Indeks nazw osobowych i geograficznych  /348

Zusammenfassung  /361