Geneza oraz kształtowanie się więziennictwa w I Rzeczypospolitej, Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim

Autor: Jerzy Czołgoszewski

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 676

Okładka: miękka

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Uwaga - zagięta okładka

Stan więzień w Polsce, aż do czasów nowożytnych, był tak zły jak w większości krajów Europy. Proces zmian rozpoczął się dopiero w drugiej połowie XVIII wieku za sprawą reformatorów epoki oświecenia, którzy głosili poglądy o konieczności szerszego stosowania kary więzienia oraz jej humanitarnego wykonywania.

Monografia, oprócz poszukiwania odpowiedzi na pytanie główne dotyczące genezy oraz kształtowania się więziennictwa na ziemiach polskich, podejmuje również próbę przedstawienia procesu rozwoju zawodu nadzorcy więziennego - od sługi miejskiego do strażnika więziennego. Poprzez pryzmat ewolucji funkcji strażników więziennych przedstawia projekty organizacji personelu więziennego, ustrój oraz zarządzanie więziennictwem w poszczególnych okresach historycznych Polski. Zawód strażnika jest ściśle powiązany ze społecznością więzienną. Relacja ta ma bezpośredni wpływ na funkcjonowanie całego systemu więziennego. W ten sposób można prześledzić rozwój więzień - od umieszczonych w wieżach, twierdzach obronnych, byłych obiektach wojskowych, klasztorach, aż po domy poprawy oraz domy pracy przymusowej, które stały się pomostem do powstania współczesnych więzień. W drugiej połowie XIX wieku zaczęto dostrzegać także znaczenie metod pedagogicznego oddziaływania na więźniów. Niniejsza praca przybliża pierwsze systemowe próby stosowania środków poprawczo-wychowawczych oraz ich efekty.

W drugiej połowie XIX wieku zaczęto dostrzegać także znaczenie metod pedagogicznego oddziaływania na więźniów. Niniejsza praca przybliża pierwsze systemowe próby stosowania środków poprawczo-wychowawczych oraz ich efekty.

Spis treści:

Wykaz skrótów  /7

Wstęp  /9

Rozdział I. Kara pozbawienia wolności w dawnej Polsce oraz kształtowanie się więziennictwa w I Rzeczypospolitej

1. Geneza kary więzienia na ziemiach polskich /31

2. Pierwsi egzekutorzy kar sądowych   /44

3. Słudzy więzienni straży miejskich  /50

4. Domy poprawy oraz domy pracy przymusowej pomostem do kary więzienia  /54

5. Kształtowanie się więziennictwa w I Rzeczypospolitej  /81

5.1. Organizacja więziennictwa  /81

5.2. Powstanie i działalność pierwszego nowoczesnego więzienia na terenie Polski  /85

5.3. Żołnierze chorągwi marszałkowskiej i ich zadania związane z wykonywaniem kar  /95

6. Twierdze obronne w systemie więziennym I Rzeczypospolitej  /105

6.1. Więzienie w Kamieńcu Podolskim  /107

6.2. Więzienie w Częstochowie  /117

Rozdział II. Więziennictwo Księstwa Warszawskiego

1. Stan więziennictwa  /125

2. Etaty i finansowanie działalności więzień  /143

3. Plany reform systemu penitencjarnego  /148

3.1. Projekt organizacji personelu więziennego na wzór amerykański  /153

3.2. Ustrój więziennictwa i zarządzanie więźniami  /157

4. Prace nad projektem nowej kodyfikacji więziennej  /165

Rozdział III. System więzienny Królestwa Kongresowego

1. Przejmowanie oraz projekty przebudowy systemu więziennego  /169

2. Rozbudowa bazy więziennej  /177

3. Plany powołania specjalistycznej formacji więziennej  /221

4. Struktura organizacyjna więziennictwa  /226

5. Kształtowanie się i rozwój dozoru więziennego  /232

5.1. Nabór do służby więziennej  /240

5.2. Odpowiedzialność dyscyplinarna strażników  /261

Rozdział IV. Organizacja i zarządzanie więzieniami  w kraju przywiślańskim

1. Główny Zarząd Więzienny  /266

2. Gubernialne władze administracyjne oraz warszawska inspekcja więzienna  /273

3. Personel więzień: urzędnicy i strażnicy  /287

3.1. Zarząd więzień i straż więzienna  /304

3.2. Zasady służbowego zachowania, wyróżnienia oraz sankcje dyscyplinarne  /320

3.3.Umundurowanie personelu więziennego  /328

3.4. Uzbrojenie i używanie broni  /340

Rozdział V. Represje karne w Królestwie Polskim

1. Kara więzienia i społeczność więzienna  /353

2. Więzienia stanu i więźniowie polityczni   /377

3. Kara śmierci  /410

4. Zsyłka na Sybir  /421

Rozdział VI. Izolacyjne aspekty oddziaływania poprawczo-wychowawczego oraz opieka medyczna

1. Środki oddziaływania poprawczo-wychowawczego  /451

1.1. Nauki religijno-moralne  /452

1.2. Oświata więzienna  /472

1.3. Praca więźniów  /489

1.4. Rygor więzienny  /507

2. Warunki bytowe oraz stan zdrowia więźniów  /521

Rozdział VII. Więziennictwo na ziemiach zaboru rosyjskiego przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości

1. Bezpieczeństwo i ochrona więzień  /547

1.1. Niepokoje więzienne w okresie rewolucji społecznej w 1905 r.  /570

1.2. Agentura więzienna  /582

2. Sytuacja więziennictwa przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości  /592

3. Klęska rosyjskiego zaborcy i ewakuacja więzień do Rosji  /598

Zakończenie  /623

Wykaz wykorzystanych źródeł i literatury  /637

Załączniki  /655

Wykaz schematów, tabel i ilustracji  /661

Indeks osobowy  /669