Gdańsk `45 Działania zbrojne. Opanowanie Pomorza Gdańskiego przez Armię Czerwoną

Autor: Tomasz Gliniecki

Rok wydania: 2024

Liczba stron: 456

Okładka: twarda 

Format: 16,5 cm x 23,5 cm

Nowe, całościowe ujęcie, prezentujące działania Armii Czerwonej na Pomorzu zimą i wiosną 1945 roku, których zwieńczeniem było zdobycie Gdańska i eliminacja niemieckich sił na wschód od Parsęty. Historyczno-militarne aspekty walk o Gdańsk w 1945 r. są częścią szerszej opowieści o walkach na Pomorzu – od operacji w rejonie Grudziądza i Elbląga, przełamania Wału Pomorskiego, poprzez ofensywę i zdobycia Kołobrzegu, zajęcie Kaszub, Kociewia i Borów Tucholskich, po eliminację sił niemieckich na Mierzei Wiślanej w maju 1945 roku. W pracy wykorzystano wiele niepublikowanych, a często nieznanych dotąd polskim naukowcom dokumentów obu stron konfliktu, w tym wcześniej niedostępnych archiwaliów rosyjskich. Jednym z ważniejszych celów badań i powodów przygotowania tej publikacji, wykorzystującej nowe, bogate źródła i poszerzoną narrację, było poddanie prezentowanych zdarzeń pod osąd współczesnych odbiorców.

To zupełnie inna wojenna opowieść, niż te które znany z czasów PRL - to swoista wiwisekcja wojny, naukowa i historyczna. Liczą się daty, rozkazy, suche fakty, dokumenty, także te radzieckie, oraz korelacje działań wojennych oraz sowieckiej propagandy. Nie ma tu raczej zwykłych ludzi - są dowódcy, żołnierze i znienawidzony wróg. Jest też Pomorze Wschodnie - dla sowietów "prekliata giermania", którą należało wypalić żywym ogniem i zetrzeć z powierzchni ziemi unieważniając jej dziedzictwo i biorąc odwet za całe niemieckie zło na mieszkańcach. Stąd zgliszcza Szczecinka, Koszalina, Kołobrzegu, Słupska, Bytowa, Miastka, Lęborka i przede wszystkim Gdańska. Stąd tysiące zgwałconych kobiet i deportowanych na wschód mężczyzn. Nie bez powodu nasi przodkowie na pytanie o II wojnę światową, emocjonalnie wspominali przede wszystkim straszną zimę i wiosnę 1945 roku. Ale o tym milczą archiwalia... To także opowieść o dwóch obliczach wojny - tym rzeczywistym, przerażająco okrutnym i tym propagandowym, wykorzystywanym przez służby polityczne do budowania narracji o wyzwoleńczej misji człowieka radzieckiego, który składając daninę krwi przyniósł Polsce nową, proletariacką wolność.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp /11

Wprowadzenie /25

• Sytuacja strategiczna nad Bałtykiem w lutym 1945 r. /38
• Sytuacja operacyjna na kierunku pomorskim /41
• Zadania stron – specyfika ofensywy i obrony /44
• Przygotowania 2. Frontu Białoruskiego do operacji  /46

Działania bojowe na Pomorzu /53

Walki o zachodni brzeg Wisły (10–23 II 1945) /53

• Obszar działań i jego znaczenie /56
• Uderzenie i nagłe wyhamowanie ofensywy /60
• Zdobycie Elbląga i walki o Grudziądz /65
• Podsumowanie pierwszego etapu operacji /70

Rozcięcie niemieckiego zgrupowania (24 II–5 III 1945) /71

• Położenie stron pod koniec lutego 1945 r.  /72
• System obronny w rejonie Gdańska i Gdyni /74
• Atak rozcinający ku morzu  /79
• Sukcesy ofensywy na kierunku koszalińskim  /89
• Podsumowanie drugiego etapu operacji /96

Uderzenia w rozbieżnych kierunkach (6–13 III 1945)  /98

• Postanowienia Stawki i dowódców frontów  /102
• Wyjście na rubież rejonu umocnionego /104
• Podsumowanie trzeciego etapu operacji /126

Upadek twierdz Gdańska i Gdyni (14–31 III 1945) /127

• Decyzje dowódców o kontynuacji działań /129
• Walki na podejściach do miast /131
• Szturm Gdańska i Gdyni /170
• Wnioski z operacji ofensywnej na Pomorzu  /233

Walki kontynuacyjne i kapitulacja (1 IV–9 V 1945)  /238

• Próby likwidacyjne i zmiana rejonu walk /238
• Odcięcie oddziałów niemieckich w delcie Wisły  /255
• Ostatnie walki o Żuławy Gdańskie /266
• Koniec wojny pod Gdańskiem  /275

Podsumowania działań ofensywnych armii, lotnictwa i floty  /281

2. Armia Uderzeniowa  /281

• Zabezpieczenie artyleryjskie operacji  /289
• Inżynieryjne zabezpieczenie operacji  /294

65. Armia  /305

• Dowodzenie wojskami korpusu strzeleckiego /313
• Organizacja walk ulicznych dywizji strzeleckiej  /318

49. Armia  /323

70. Armia  /326

4. Armia Lotnicza  /330

Flota Bałtycka  /331

Podsumowania operacyjne rodzajów wojsk  /335

• Artyleria  /335
• Wojska pancerne i zmotoryzowane  /341
• Wojska łączności  /344
• Wojska inżynieryjne  /346
• Wojska tyłowe /349

Działania czerwonoarmistów po zdobyciu miast /355

• Oficerowie komendantury wojennej w Gdańsku  /356
• Służba przeciwdesantowa na Wybrzeżu  /358
• Kłopoty zwycięzców z dyscypliną żołnierską  /359

Zakończenie  /373

Summary  /381

Streszczenie  /383

Aneksy  /385

Aneks nr 1. Rozkaz Naczelnego Dowódcy Armii Czerwonej do wojsk 2. FB, nr 319 z 30 marca 1945 r., o zdobyciu Gdańska  /385

Aneks nr 2. Rozkaz Naczelnego Dowódcy WP nr 60 z okazji zdobycia Gdańska i Gdyni /387

Aneks nr 3. Protokół przesłuchania dowódcy Wydziału Rozpoznania XXVII KA  /388

Aneks nr 4. Protokół przesłuchania oficerów gdańskiego węzła łączności  /395

Aneks nr 5. Zeznania generałów o działaniach sowieckiego lotnictwa nad Gdańskiem  /401

Aneks nr 6. Zbiorowy protokół przesłuchań mieszkańców Gdańska  /405

Aneks nr 7. Raport warunków pogodowych, hydrometeorologicznych oraz przejezdności dróg na połu-dniowy zachód od Gdańska  /406

Wykaz dowódców i wyższych oficerów Armii Czerwonej uczestniczących w operacji wschodniopomorskiej  /409

Krótkie kalendarium działań 2. FB w operacji wschodniopomorskiej  /411

Rozkazy głównodowodzącego i celebrowanie zwycięstw w operacji wschodniopomorskiej  /413

Jednostki Armii Czerwonej uhonorowane nazwami miejscowymi za walki na Pomorzu Gdańskim  /414

Wykaz skrótów  /417

Spis ilustracji  /420

Spis tabel  /421

Bibliografia  /423

Indeks osobowy  /441

Indeks nazw miejscowych /445