Fryderyk Wielki a Polska

Autor: Władysław Konopczyński

Rok wydania: 2010

Liczba stron: 258

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Format: 15,00 cm x 23,00 cm

Uwaga - okładka posiada zabrudzenie widoczne na zdjęciu, nieznacznie przykurzone kartki

"Ten człowiek, który od pierwszej chwili napełnił hukiem armat i jękiem konających połowę Europy, który prowadził cztery wojny, odbył dziesięć kampanij, wydał dwadzieścia batalij, nieprzyjacielskie wojska widział w Berlinie; swoje wprowadził do Wrocławia, Pragi, Drezna; który zaczął rzemiosło jako dwudziestoletni młodzieniec i jeszcze bliski siedemdziesiątki obozował na forpocztach, ten wielki żołnierz dla Rzplitej miał tylko pokój. Jednak ten szczęśliwy żołnierz, który ugiął Austrię, zgniótł Saksonię, zgromił Rzeszę Niemiecką, Francuzom sprawił Rossbach, Rosjanom zgotował Zorndorf - Rzplitą, nie obnażając szpady, ciągle po przyjacielski, ciągle pokojowo, w drodze spokojnej negocjacji, straszliwiej ugodził niż tamtych na polach bitew, do serca jej trafił, dobił. Historia polska ma z nim jeden prostu rachunek, tak prosty, że jej sądu nic zmącić nie jest w stanie. Ma do osoby jego najpierwsze, najlepsze prawo. Należy on do niej, stanowi jej własność, spod jej kompetencji wyłamać się nie może".

(Szymon Askenazy)

Spis treści:

Wstęp. Pierwszorzędny temat leżący odłogiem. Prawo i obowiązek polskiej historiografii. Od słodkich słów do strasznych czynów. Małomówność pruskich Tacytów. Czas już o tym mówić głośno /5

Rozdział I. Złowrogie kontrasty. Polska najspokojniejszą sąsiadką Prus. Dzieło Fryderyka Wilhelma I. Królewicz-marzyciel. Dezerter na pokucie. Tradycja Hohenzollernów górą. Pierwsze zetknięcie z Sasami i Polakami i pierwsze fantazje polityczne. Ożenek królewicza. Hohenzollernowie wobec wojny o tron polski. Fryc wśród Sarmatów w Królewcu. Jego horyzonty polityczne w Rheinsbergu. Antimachiavel, ou Examen du Machiavel. Co zrobiła z Fryderyka masoneria? Stan porachunków polsko-pruskich. Malkontenci do usług. Ostatni gest króla-kaprala; pogrom klasztoru w Paradyżu  /11

Rozdział II. List powitalny Fryderyka II do Augusta III. Niedoszły hołd "ewentualny" w Królewcu. Paradyż a Liege. Podkopy pruskie pod sejmem 1740 r. Magiczny wpływ na Petersburg. Zabór Śląska i znaczenie tej zmiany dla Polski. August i Bruhl na rozdrożu. Plany konfederacyjne Potockich. Hohenzollern uczy Polaków szanowania traktatów. Ostrzeżenie Stanisława Poniatowskiego ojca. Gorzka nauczka dla Sasów na Morawach. Po Śląsku kolej na Pomorze. Familia Czartoryskich przeciw Prusom. Kto przeważy nad Newą? Sejm grodzieński 1744 r. August III się chwieje. Dalsze zabiegi pruskie w Petersburgu. Fiasco ministra d`Argensona. Wszystkie sejmy skazane na zagładę. Cel pruski: Polska bez skarbu, bez wojska, bez rządu, bez władzy prawodawczej. Sejm 1752 r. Fryderyk wobec sprawy sukcesyjnej. Testament polityczny 1752 r.  /29

Rozdział III. Kto był sprawcą wojny siedmioletniej? Fryderyk i Kaunitz. Tajny cel konwencji westminsterskiej. Klęska pruskiej dyplomacji. Instrukcja dla generała Lehwaldta. August III nudzi się w "neutralnej" Polsce. Co Rzeczpospolita miała do zarobienia na wojnie siedmioletniej? Propaganda pamfletowa berlińska. Żadnych konfederacji! Jak radzono o nas bez nas? Prusy Wschodnie i Zachodnie pod rosyjską okupacją. Wielbiciele Fryderyka Wielkiego w Polsce. Benoit wobec opozycji. Jego krecia robota na sejmach. Działanie przez Polskę na Portę Otomańską. Zbrojne wizyty Wobersnowa, Dohny, Goltza, Platena w Wielkopolsce. Porwanie Sułkowskiego  - bez następstw  /50

Rozdział IV. Ofensywa pokojowa Pitta i Fryderyka II w r. 1759. "Licet injusta petere". Jeremiada nad niedoszłym rozbiorem Prus (1757). Instrukcja na kongres. Plany Szuwałowów i chana Krym Gireja. Fałszerski proceder w mennicach: królewieckiej, wrocławskiej i lipskiej. Wykonawcy i pośrednicy. Ogrom szkody. Późna samoobrona. Piotr III ratuje Prusy, wchodzi w plany zaborcze. Lossow i jego huzarzy w Wielkopolsce. Kontyngent zbożowe pod terrorem. Polowanie na kolonistów. Komisja burmistrza Muthmanna w Drezdenku. Zgorszenie nawet wśród Prusaków. Ostatnie gwałty. Pokój w Hubertsburgu bez aneksji.

Rozdział V. Zbliżenie prusko-rosyjskie po wojnie siedmioletniej. Jego ogniwem sprawa polska. Stanisław Poniatowski junior wspólnym kandydatem do tronu. Jego stosunek do Fryderyka II. Czartoryscy  chcą zamachu stanu. Nikita Panin w roli opiekuna Polski i przyjaciela Prus. Misja Kayserlinga i Repnina na elekcję. Czernyszew aneksjonista. Dlaczego w r. 1763 nie doszło do rozbioru Polski? Pruska mistyfikacja w Konstantynopolu. Traktat 11 kwietnia 1764r. odracza zaspokojenie pruskich pożądliwości, kładzie kres prusofilstwu, ale też ratuje odrodzenie Polski. Benoit dopilnował Kayserlinga. Andrzej Mokronowski w Berlinie. Fryderyk zabrania księciu Henrykowi kandydować. Rekomendacje dla Poniatowskiego - skuteczne  /75

Rozdział VI. Potrójne zadanie destrukcji w Polsce. Prusy w "systemie północnym" Katarzyny II. Solms czuwa nad liberum veto. Panin w pruskim zaprzęgu. Również Austria, Turcja i Rzym papieski popierają dążenia Fryderyka. Uchwała o cle generalnym. Protest Benoita. Komora w Kwidzynie. Wstawiennictwo Rosji. Misja Goltza w Warszawie. Panin skłania Polaków do odwrotu, Prusaków do zaniechania represji. Chodzi głównie o sukces w sprawie dysydenckiej. Saldern w Poczdamie. Polska "nietolerancja" na tle europejskim. Właściwe intencje Fryderyka. Jednak Benoit będzie trabantem Repnina. Jego nowy osobny tryumf: utwierdzenie liberum veto. Fryderyk znów szemrze i zacieśnia sojusz z Katarzyną przeciw Austrii. Nagroda w przyszłości. Ostatni apel polskich republikanów do Berlina o ratowanie swobód. Projekt Rady Nieustającej podcięty w Petersburgu. Połowiczne reformy ocalone  /88

Rozdział VII. Konfederancja barka widziana przez pruskie okulary. Dwuznaczna postawa władz pruskich. Uchodźcy na Śląsku. Pani Skórzewska w Poczdamie. Perspektywy zdobyczy: oferty Kaunitza i Choiseula. Fikcyjny projekt hr. Lynara - odrzucony w Petersburgu. Ruch powstańczy w Wielkopolsce i na Pomorzu pod pruskim dozorem. Generalność szuka nowego króla. Elektrorka saska w Berlinie. Złudzenia konfederatów. Fryderyk radzi Katarzynie zniszczyć Czartoryskich. Benoit suflerem Wołkońskiego. Ks. Henryk w Carskim Siole. Saldern w Warszawie. August Sułkowski i jego plany. Kandydatura heska. Stanisław porwany przez konfederatów. Charakterystyczna korespondencja Pułaskiego i Zaremby z generałami pruskimi. Koniec złudzeń  /106

Rozdział VIII. Targ  o pierwszy zabór pruski. Skrupuły ministrów Fryderyka. Solms obrabia Panina. Jak Austria mimo woli pomogła Prusom. Jej nieszczerość. Maria Teresa w matni. Jej łzy i "bon appetit". Lwów dzięki Prusom zamieni się w Lemberg. "W imię Trójcy Przenajświętszej". Besitzergreifung. Wrażenie rozbioru na dworach europejskich. Podeptanie praw człowieka i narodowości. Sens historyczny przewrotu. Opinie Francuzów i Anglików. Spóźnione żale Marii Teresy i Katarzyny. Opór Polaków i ich króla. Jak go złamać? Świetne polemiki Feliksa Łoyki. Stackelberg główny egzekutor. Rejtan. Tryumf Benoita. Dyktaty warszawskie 1773 r. Nierówność działów  /121

Rozdział IX. Dodatkowe rozkosze rozbioru. Kordon pruski w Wielkopolsce i na Pomorzu w latach 1770-1772: najpierw sanitarny, potem aprowizacyjny. Obławy na chłopów i dziewczęta. Nieobliczalne łupy. Oburzenie powszechne. Typowy pruski generał Belling. Fałszerstwo monety wznowione. Brudne ręce oficerów pruskich. Komisja Skarbowa demaskuje nadużycie. Sprawa reformy rządu w pozostałej Polsce. Czujność Benoita. Walka o Radę Nieustajcą. Nowy atak Polaków na liberum veto - i nowe zwycięstwo Prus nad Rosją. Odrębny pogląd Fryderyka na polskie elekcje. Prasa europejska na pasku albo pod terrorem dworów zaborczych. Fryderyk szkaluje Polaków. La Guerre des Confederes - wykwit jego ducha - niedoceniona w Paryżu i w Petersburgu  /137

Rozdział X. Toruń pod pruskim obuchem. Najlepiej miasto ogłodzić. Nieskuteczna opieka Katarzyny II. Zajęcie portu gdańskiego. Państwa morskie wobec tego zamachu. Interwencja Wielkiej Brytanii. Od zaboru do kradzieży. Uzurpacje Austrii i Prus. Pomysł Hertzberga. "Grenzzug" Brenckenhoffa. Józef II dotrzymuje kroku Fryderykowi. Moralne oburzenie Katarzyny, jej nacisk na Berlin i Wiedeń. Dalsze odkrycia demarkatorów. Drugi plan Hertzberga. Kwilecki w Berlinie, Branicki w Petersburgu - trafia do Potiomkina Maria Teresa bierze na siebie odium uzurpacji. Rozgraniczenie się odwleka. Jak poszło ono między Polską i Rosją? Przedwczesny hołd w Inowrocławiu. Panin nie grozi, bo kupiony. Stackelberg rozbraja ks. Henryka. Konwencja demarkacyjna 22 sierpnia 1776 r. Jeszcze trochę "jajecznicy"  /153

Rozdział XI. Ruina gospodarcza Polski w chwili rozbioru. Fryderyk obmyśla traktat handlowy. Interesy prowincjonalne a państwowe Prus. Badania przygotowawcze. Zabiegi o monopol solny. Gdańsk niedopuszczony do układów. Interes galicyjskie w złych rękach. Pierwsza propozycja Fryderyka odrzucona. Brutalny fiskalizm de Launaya. Traktat 19 marca 1775 r. wymuszony naciskiem trzech dworów. Prusacy pierwsi go łamią, choć widzą swe bezprawie. Skutki traktatu dla różnych krajów państwa pruskiego. Skargi i spory bez końca. Wpływ polityki pruskiej na losy polskiego zboża, drewna i wełny. Dalsza walka o sól. Kompania Handlowo-Morska. Ofensywa fiskalna na Gdańsk. Szykany, egzekucje, bojkot. Stolzenberg. Blokada Gdańska w 1785 r. Nieszczere wstawiennictwo imperatorowej  /169

Rozdział XII. Antypatie narodowe Fryderyka. Stosunek do Polaków. Dwa wyjątki: biskup Ignacy Krasicki i pani Skórzewska. Ślązacy pod rządem austriackim a pruskim. Mieszkańcy pierwszego zaboru. ""Liederlich Zeug". Najzdatniejsza jeszcze drobna szlachta . Sekwestracja starostw i królewszczyzn. Sprawa poddanych wspólnych/ Grożącą im konfiskatę dóbr uchyla Katarzyna II. Mieszanka osadnicza. Stosunki narodowościowe na Śląsku. Germanizacja przez Kościół i szkołę. Niski poziom szkolnictwa. Odpór legalny. Łagodniejsze metody na Pomorzu. Sukces wśród drobnej szlachty. Antysemityzm i filosemityzm Fryderyka II  /187

Rozdział XIII. Starość nie radość. Europa po zakończonym rozbiorze. Nastroje w Polsce. Dwa przesilenia: tatarskie i bawarskie. Poniatowski po stronie Hohenzollerna? Fałszywa wersja na ten temat. Wojna "kartoflana". Fryderyk w strachu prosi Katarzynę o opiekę nad Niemcami. Rosyjska gwarancja wolności Rzeszy Niemieckiej. Dalsze obawy króla pruskiego. Plan zamienny Hertzberga znów odrzucony. Plan morderczy Potiomkina - uchylony. Zjazd w Mohylewie. Ostatnie westchnienia do Katarzyny. Fryderyk wobec kwestii wschodniej. Drugi kryzys tatarski. Furstenbund. Pożegnalne głosy o Polsce. Król historiograf. Ostatnia redakcja jego doktryny politycznej. Ponure horoskopy przed śmiercią. Pod powłoką tresury - rozkład moralny. Dzięki komu monarchia przetrwała pogrom jenajski  /199

Bibliografia  /217

Posłowie /231

Indeks osób /243