Etnografia pamięci PRL-u. Kultura codzienności Polski powojennej 1956-1989

Autorzy: Wojciech Burszta, Anna Jawor, Mirosław Pęczak, Michał Rauszer, Piotr Zańko

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 272

Okładka: miękka

Format: 13,00 cm x 21,00 cm

W PRL-u zaczął obowiązywać pewien model normatywny, stanowiący, że człowiek socjalizmu winien być człowiekiem kulturalnym. Uczestnictwo w kulturze było źródłem prestiżu, a postulat rozwoju osobowości ludzkiej, rozumiany jako stawanie się człowiekiem kulturalnym, stał się popularnym i niemal powszechnym składnikiem modelu awansu społecznego. Od inteligencji oczekiwało się działań mających na celu podnoszenie poziomu kulturalnego, przede wszystkim wprowadzania w kulturę narodową warstw słabiej wykształconych.

Powojenne dekady są w tym kontekście o tyle specyficzne, że wtedy już na dobre pogrzebano takie wyznaczniki prestiżu, jak rodowód szlachecki, tzw. dobre urodzenie i dziedziczny majątek, w zamian proponując ideał człowieka socjalistycznego, dla którego oświata i kultura mają być powszechnie dostępne, a stawanie się człowiekiem kulturalnym modelem rozwoju osobowości, przedmiotem aspiracji i składnikiem awansu społecznego.

W naszych badaniach okresu PRL-u chcieliśmy się skupić przede wszystkim na pamięci o doświadczeniu codzienności osób, które okres ten świadomie przeżyły. Perspektywa nasza dotyka więc doświadczenia odnoszącego się nie tyle do świadków historii, rozumianej jako sekwencja znaczących zdarzeń, ile raczej po prostu do codzienności osób, które w tej historycznej epoce żyły. Celem badań nie jest pokazanie, jak PRL funkcjonował, ale jak wyglądało odnajdywanie się w nim jednostki, zwłaszcza jej sposoby radzenia sobie, życia, doświadczania. Dlatego też nie tyle koncentrujemy się na badaniu pamięci kulturowej PRL-u, ile staramy się odnieść do pamięci komunikacyjnej o okresie PRL-u. Pamięci zbieranej w formie narracji osobistych i biograficznych, takiej która jest analogiczna do pamięci opowiadanej.

Spis treści:

 Wstęp / 9

Nostalgia, pamięć, historia mówiona / 21

Pamięć komunikacyjna i kulturowa / 23

Historia mówiona / 31

Wzorzec człowieka kulturalnego / 37

Savoir-vivre / 41

Na oko i przy stole / 49

Pani magister, pan inżynier / 53

Klasa sama w sobie / 57

Na początku było słowo / 61

Książka i teatr / 66

Uczestnictwo w kulturze c.d. / 70

Idealizm / 75

Co się ceniło, a czym się gardziło. Hierarchizacje kultury / 78

Atlas kultury / 81

Kultura wysoka i niska / 86

Odbiorcy / 96

Folkloryzm / 102

Propaganda i alternatywa / 108

Kultura młodzieżowa i alternatywna  /113

Idole młodości. Co grało w naszych duszach  /139

Ta poezja, ta muzyka… / 139

Smutny idol / 146

Prawdziwa historia big-beatu / 152

Zawsze był inny. O Czesławie Niemenie / 159

Pancerny motyl / 168

Te opolskie dziouchy / 175

Czas wolny czy wolne czasy? / 182

Czy istnieje czas wolny? / 184

Wymiary czasu wolnego / 190

Wczasy i klasa (robotnicza) / 196

Czas wolny, dodatkowe zasoby i płeć / 198

Czas wolny dzieci i młodzieży / 201

Czas wolny i czas niewolny / 204

Kultura kulinarna / 206

Restauracje / 211

Bary mleczne i stołówki / 214

Kuchnia domowa /216

Aprowizacja / 218

Pamięć, rzeczy, codzienność / 223

Dwa rodzaje nostalgii przedmiotów / 226

Od nostalgii do DIY / 229

Brak i DIY / 232

Rzeczy w sieci / 235

Obiegi rzeczy i ich wpływ na niezależną kulturę / 239

Rzeczy i status / 240

Rzeczy i pamięć codzienności / 244

Zakończenie. Jak się pamięta PRL / 246

Bibliografia / 252

Indeks rzeczowy / 260

Indeks osób / 265