Episkopat monarchii jagiellońskiej w dobie soborów powszechnych XV wieku

Autor: Tomasz Graff

Rok wydania: 2008

Liczba stron: 368

Okładka: twarda

Format: 16,00 cm x 24,00 cm

Uwagi - okładka z zatarciami, brzegi stron przykurzone

Tłem książki jest późnośredniowieczny kryzys Kościoła w Europie Zachodniej i towarzyszące mu zjawiska: podporządkowania Kościoła interesom państwa, osłabienia władzy cesarskiej i papieskiej (czasy tzw. niewoli awiniońskiej) czy umacniania się idei koncyliaryzmu. Nadzieję na zmianę wiązano w tym burzliwym czasie zarówno z reformą in capite et in membris, jak może przede wszystkim z właściwym ustawieniem relacji „papież – sobór”. Praca Tomasza Graffa to syntetyczna charakterystyka episkopatu monarchii jagiellońskiej w latach 1409-1449 oraz próba zbadania jego zaangażowania w debaty wielkich soborów tego czasu w Pizie, Konstancji, Pawii–Sienie i Bazylei. Część pierwsza jest katalogiem biskupów-ordynariuszy 1. poł. XV w. w państwie polsko-litewsko-ruskim (zestawia dane na temat długości pontyfikatu, pochodzenia społecznego i terytorialnego, wykształcenia, kariery kościelnej i państwowej), dotyka tematu precedencji biskupów i kwestii obsady biskupstw. W części drugiej autor nakreśla stosunek polskich hierarchów, by wymienić jedynie czołowe postaci epoki: arcybiskupa Mikołaja Trąbę, prymasa Wincentego Kota czy biskupa Zbigniewa Oleśnickiego, do soborów reformistycznych końca średniowiecza. Publikacja zawiera liczne tabele i wykresy, indeks osobowy oraz bibliografię.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp  /7

Część 1
I. Charakterystyka polskiego episkopatu w okresie soborów powszechnych XV wieku  /21 

1.Wprowadzenie   /21 

2. Metropolia gnieźnieńska   /23

2.1. Arcybiskupi gnieźnieńscy  /23

2.2. Biskupi krakowscy  /23

2.3. Biskupi włocławscy  /30

2.4. Biskupi poznańscy   /33

2.5. Biskupi płoccy   /38

2.6. Biskupi wileńscy   /43

2.7. Biskupi miedniccy   /50 

3. Metropolia lwowska

3.1 Archibiskupi lwowscy (haliccy)   /53

3.2. Biskup chełmski   /56

3.3. Biskupi przemyscy   /57

3.4. Biskupi kamienieccy   /60

3.5. Biskupi łuccy i włodzimierscy   /63

4. Podsumowanie   /69

4.1. Wiek   /69

4.2. Pochodzenie społeczne  /71

4.3. Pochodzenie terytorialne  /72

4.4. Wykształcenie   /73

4.5. Kariera w kancelarii królewskiej  /74

4.6. Kariera kościelna  /76

Aneksy do I rozdziału   /78

Rozdział II. Oficjalna pozycja i znaczenie biskupów w hierarchii kościelnej i państwowej na tle ustroju monarchii Jagiellonów    /85

1.Polsko-litewska monarchia nierównouprawnionych stanów na tle europejskim    /85

2. Rada królewska i problem uczestnictwa w niej biskupów    /88

3. Znaczenie precedencji biskupów w monarchii jagiellońskiej    /92

3.1. Wprowadzenie do zasad procedencji   /92

3.2. Polsko-litewska hierarchia kościelna  /99

3.3. Precedencja biskupów a awans w hierarchii kościelnej   /106

3.4. Wybrane przykłady praktyki precedencyjnej polskich biskupów w świetle źródeł i dokumentów  /111

3.5. Spór biskupów poznańskich i płockich o precedencję  /115

3.6. Spór o precedencję między biskupami polskimi a książętami mazowieckimi   /120

3.7. Kardynalat biskupa krakowskiego przyczyną konfliktu o precedencję z arcybiskupem gnieźnieńskim  /122

Rozdział III. Kreatywna rola monarchy w procesie formowania elity kościelnej w późnośredniowiecznej Polsce na tle europejskim    /133

1. Prawo nominacji królewskiej – teoria a praktyka w Europie   /133

1.1. Nominacje biskupie w państwie krzyżackim w diecezjach pruskich i inflanckich  /143

1.2. Próby wzmocnienia pozycji przez papiestwo w kwestii obsady biskupstw   /149

2. Roszczenia polskich władców do nominacji biskupów u schyłku średniowiecza    /151

3. Spory z papiestwem o prawo nominacji królewskiej w Polsce – od początków panowania Jagiełły do narodzin ruchu soborowego   /155

4. Praktyka obsadzania stolic biskupich monarchii jagiellońskiej w  okresie soborów powszechnych XV   /159

4.1. Spory ze Stolicą Apostolską w sprawie obsadzania stolic biskupich w ostatnich latach życia Jagiełły   /167

4.2. Praktyka obsadzania stolic biskupich w okresie panowania Władysława Warneńczyka i w pierwszych latach po jego śmierci (do lat 1448-1449)   /178

Część 2 
I. Biskupi wobec soborów w Pizie i Konstancji i Pawii-Sienie   /189

1. Polscy biskupi wobec soboru w Pizie   /189

2. Polscy biskupi wobec soboru w Konstancji    /199

2.1. Przygotowania do podróży – skład poselskiej delegacji  /199

2.2. Arcybiskup gnieźnieński Mikołaj Trąba  /202

2.3. Elekt poznański Andrzej Łaskarzyc   /212

2.4. Biskup płocki Jakub z Kurdwanowa  /215

2.5. Biskup włocławski Jan Kropidło   /217

3. Biskup poznański Andrzej Łaskarzyc na soborze w Pawii i Sienie   /219

Rozdział II. Biskupi wobec Soboru Bazylejskiego w latach 1434–1438   /221

1. Polska wobec Soboru Bazylejskiego do śmierci Władysława Jagiełły   /221

2. Polacy wobec Soboru Bazylejskiego w latach 1434-1438  /228

Rozdział III. Polski episkopat wobec schizmy bazylejskiej od jej powstania do objęcia rządów przez Kazimierza Jagiellończyka (1439–1447)   /237

1. Stanowisko królów Władysława III i Kazimierza Jagiellończyka wobec schizmy   /237

2. Zjazd łęczycki – oficjalne stanowisko polskich biskupów wobec schizmy   /248

3. Polscy biskupi wobec schizmy bazylejskiej   /252

3.a. Metropolia gnieźnieńska  /252

3.a.1. Prymas i arcybiskup gnieźnieński Wincenty Kot  /252

3.a.2. Biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki   /262

3.a.3. Biskup włocławski Władysław Oporowski   /275

3.a.4. Biskup poznański Andrzej z Bnina  /279

3.a.5. Biskup płocki Paweł Giżycki   /283

3.a.6. Biskup wileński Maciej z Trok  /287

3.a.7. Biskup miednicki Barłomiej z Pułtuska  /291

3.a.8. Dodatek: Biskup wrocławski Konrad i jego następca Piotr Nowak   /292

3.b. Metropolia lwowska  /295

3.b.1. Arcybiskup lwowski Jan Odrowąż  /295

3.b.2. Biskup przemyski Piotr Chrząstowski  /300

3.b.3. Biskup chełmski Jan Biskupiec  /302

3.b.4. Biskup kamieniecki Paweł z Bojańczyc  /305

3.b.5. Biskup kijowski Mikołaj   /307

3.b.6. Biskup łucki Andrzej z Płońska  /308

3.c. Podsumowanie  /308

Zakończenie   /311

Wykaz tabel   /319

Wykaz wykresów   /321

Wykaz skrótów  /323

Bibliografia    /325

Źródła archiwalne  /325

Źródła drukowane   /325

Opracowania   /330

Indeks osobowy   /355