Dżuma w Toruniu w trakcie III wojny północnej

Autor: Katarzyna Pękacka-Falkowska

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 592

Okładka: twarda

Format: 17,5 x 24,5 cm

Seria: Źródła i monografie (485)

"Autorka podjęła próbę opisania, za pomocą ukutego w naukach społecznych pojęcia społecznego faktu totalnego (fair social total), wielkiej epidemii dżumy w Toruniu w trakcie III wojny północnej. Monografia oparta została na gruntownej analizie bogatego materiału źródłowego, pozyskanego w wyniku kwarendy archiwalnej i bibliotecznej w instytucjach polskich i niemieckich. […] Omówiono w niej religijność czasu zarazy oraz związki między ówczesną teologią i medycyną, przeprowadzono analizę form troski o chorych oraz zmarłych, a także podjęto zagadnienie strachu przed epidemiami, rekonstruując wielopoziomowy mechanizm działania trimor pestis zgodnie z wyobrażeniami z epoki. Przeanalizowano polityczne, społeczne, kulturowe, demograficzne i psychologiczne konsekwencje epidemii dżumy."

(z recenzji prof. dra hab. Mariana Surdackiego
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II)

Spis treści:

Wykaz podstawowych skrótów stosowanych w pracy /5

Wstęp /7

Część I. Wielka epidemia moru w Toruniu w latach 1708-1710/1711. Kronika wydarzeń

1. Preludium: Toruń w przeddzień wybuchu epidemii (wrzesień 1704 roku - sierpień 1708 roku). Obieg informacji i działania Rady Miejskiej /29
2. In lugubri mortalitas theatro: Czas zarazy w mieście (wrzesień 1708 roku - styczeń 1709 roku) /57
3. Interludium: rok 1709 /81
4. Kein Stand und Ort ist frey von uberhaufften Plagen: Zaraza 1710/1711 roku /101
5. Cessatio pestilentiale: Wygasanie zarazy - rok 1711 /139
6. Pestilentiae proventura: Pokłosie zarazy - rok 1712 i lata następne /143

Część II. Od religii do ekonomii

1. Ewangelicy toruńscy wobec epidemii na przykładzie kazania "Pacjent chrześcijański" /149

Geneza choroby /154
Powinności chorego względem Boga /156
Powinności chorego względem samego siebie /159
Powinności chorego względem bliźnich /161
Introspekcja, poprawa, ukorzenie /165

2. Troska o chorych. Działalność lazaretu miejskiego i Prest-Cassy /173

Chorzy izolowani we własnych nieruchomościach /174
Chorzy w czasie epidemii 1708-1710/1711 - mikrohistoryczny eskurs pierwszy /177
Chorzy w czasie epidemii 1708-1710/1711 - mikrohistoryczny eskurs drugi /180
Chorzy w czasie epidemii 1708-1710/1711 - mikrohistoryczny eskurs trzeci /182
Chorzy izolowani w lazarecie /186
Statut lazaretu (1581) /189
Ordynacja przeciwdżumowa dotycząca organizacji przeciwepidemicznych szpitali toruńskich i zarządzanie precyzujące obowiązki chirurgów dżumowych z 1602 roku /199
Zarządzanie z 1709 lub 1710 roku precyzujące zakres obowiązków chirurgów dżumowych /204
Wygląd toruńskiego lazaretu /208
Opinie o lazaretach panujące wśród współczesnych /213
Opieka nad chorymi katolikami w czasie zarazy /216
Środki finansowe przeznaczane na walkę z zarazą w latach 1708-1710/1711 (działalność tzw. Pest-Cassy) /218
Wydatki specjalne kamlarii w trakcie epidemii, tzw. Pest-Ausgaben /219
Działalność toruńskiego lazaretu i fundusz morowyw w 1708 roku /227
Działalność toruńskiej kasy morowej w 1709 roku /234
Działalność toruńskiej kasy morowej w 1710 roku i na początku 1711 roku /239
Kategoria pierwsza: środki nadzwyczajne uzyskane na działalność Pest-Cassy ze zbiórek kościelnych, kolekt miejskich i dołęki od lipca do grudnia 1710 roku /241
Kategoria druga: środki zwykłe uzyskane na działalność Pest-Cassy z innych źródeł /248
Wydatki ponoszone przez Pest-Casse na utrzymanie chorych ubogich /253
Obligacje miejskie dla lazaretu - "krok w przyszłość"

3. Troska o zmarłych /261

Transport ciał w miejsce pochówku /263
Pochówki indywidualne i rodzinne /276
Pochówki zbiorowe w niepoświęconej ziemi /287
Pochówki potajemne /295
Szacunkowe straty demograficzne w Toruniu w trakcie zarazy z lat 1708/1709 z 1710/1711 /296

4. Strach przed epidemiami i jego fizjologia /341

Zarazy a strach naturalny (timor naturalis) /346
Zarazy a bojaźń Boża (timor Dei) /357

Zakończenie /369
Bibliografia /375
Zusammenfassung /415
Summary /421
Spis wykresów, tabel i ilustracji /423
Aneks /429
Indeks osobowy /575