Dzieje ziemi mirachowskiej od XII do XVIII wieku

Autor: Marek Dzięcielski

Rok wydania: 2000

Liczba stron: 358

Okładka: miękka

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

Uwagi - okładka z lekkimi zatarciami, brzegi stron nieznacznie zabrudzone

Temat pracy wydobywa z mroku dziejów nazwę nie istniejącej od czasów rozbiorów jednostki administracyjnej o tradycjach przestrzennych, sięgających czasów książąt pomorskich. Choć dysponujemy obecnie wieloma publikacjami - monografiami miast i powiatów (Pucka, Wejherowa, Kartuz, Kościerzyny) - to przeszłość ziemi mirachowskiej nie doczekała się, jak dotąd, osobnego opracowania. Lukę tę stara się wypełnić niniejsza praca. Termin "ziemia mirachowska", choć ma długą tradycję historyczną (krzyżackie: Land Mirchau, Bezirk Mirchau, Gebiet Mirchow i wcześniejsze: Land Chmellen), musi być traktowany umownie, jako że z geograficznego punktu widzenia wykazuje dość duże zróżnicowanie. Jego zastosowanie jest jednak jaknaj bardziej uzasadnione. Mirachowo jako siedziba okręgu krzyżackiego, a w czasach pierwszej Rzeczypospolitej stolica powiatu, było bezpośrednim kontynuatorem tradycji Chmielna, ośrodka kasztelańskiego, istniejącego w okresie książęcym. Obszar powiatu mirachowskiego, zlikwidowanego po rozbiorach Rzeczypospolitej, pokrywał się z obszarem krzyżackiego okręgu mirachowskiego i książęcej kasztelanii chmieleńskiej. Celem pracy jest ukazanie ziemi mirachowskiej w podziałach administracyjnych i kościelnych Pomorza Gdańskiego w okresie od XII w. do rozbiorów Rzeczypospolitej, a także zobrazowanie panujących w poszczególnych epokach stosunków własnościowych, społeczno-politycznych i gospodarczych. Cezurę początkową wyznacza ukształtowanie się na Pomorzu Gdańskim wczesnofeudalnych księstw, końcową natomiast - pierwszy rozbiór Rzeczypospolitej i zburzenie historycznych podziałów administracyjnych. Przyjęty przedział czasowy rozpada się na cztery podokresy, określające strukturę pracy. Cezury czasowe wyznacza przełom lat 1308 i 1309, rozpoczynający półtorawiekowe panowanie krzyżackie, oraz rok 1454, będący początkiem przeszło trzywiekowej przynależności Pomorza Gdańskiego do Rzeczypospolitej. Okres polskiego panowania dzieli się wyraźnie na dwa: przed potopem szwedzkim i po nim. Niszczące działania wojenne (1655-1660) stanowią wyraźną cezurę, zwłaszcza w dziejach gospodarczych Pomorza Gdańskiego.

Spis treści:

Wstęp  /5

1. Cel, przedmiot i zakres pracy  /5

2. Metody badawcze  /6

3. Charakterystyka źródeł i literatury  /7

Rozdział pierwszy. Ziemia mirachowska pod rządami książąt gdańsko-pomorskich XII w. - początek XIV w.

I. Ustrój terytorialny   /13

1. Podziały polityczne i administracyjne Pomorza Gdańskiego  /13

2. Granice kasztelanii chmieleńskiej   /34

II. Stosunki własnościowe. Życie społeczno-polityczne i gospodarcze  /36

1. Własność książęca i rycerska  /36

2. Życie społeczno-polityczne i gospodarcze  /47

III. Powstanie i rozwój sieci parafialnej  /52

Rozdział drugi. Ziemia mirachowska pod rządami zakonu niemieckiego (1309-1454)

I. Ustrój terytorialny  /64

1. Okręg mirachowski w podziale administracyjnym Pomorza Gdańskiego  /64

2. Granice okręgu mirachowskiego  /69

II. Życie społeczno-polityczne /73

1. Społeczeństwo mirachowski w czasach krzyżackich  /73

2. Wydarzenie polityczne   /78

III. Stosunki własnościowe i życie gospodarcze  /81

1. Własność zakonna i rycerska  /81

2. Własność kościelna  /85

3. Przemiany gospodarcze  /89

IV. Rozwój sieci parafialnej  /106

Rozdział trzeci. Ziemia mirachowska w okresie Rzeczypospolitej (1454-1655)

I. Ustrój terytorialny    /112

1. Powiat mirachowski w podziale administracyjnym Pomorza Gdańskiego  /112

2. Granice powiatu mirachowskiego  /114

II. Życie społeczno-polityczne   /116

1. Sądownictwo i skarbowość  /116

2. Życie sejmikowe szlachty  /124

3. Wydarzenia polityczne  /126

III. Stosunki własnościowe i życie gospodarcze  /134

1. Własność królewska i szlachecka  /134

2. Własność kościelna  /138

3. Przemiany gospodarcze  /139

IV. Rozwój sieci parafialnej i przemiany społeczno-religijne od drugiej połowy XV do połowy XVII wieku  /153

Rozdział czwarty. Ziemia mirachowska w okresie Rzeczypospolitej (1655-1772)

I. Powiat mirachowski w podziale administracyjnym Pomorza Gdańskiego  /176

2. Granice powiatu mirachowskiego  /176

II. Życie społeczno-polityczne   /177

1. Sądownictwo i skarbowość  /178

2. Życie sejmikowe szlachty  /182

3. Wydarzenia polityczne  /187

III. Stosunki własnościowe i życie gospodarcze  /197

1. Własność królewska i szlachecka  /197

2. Własność klasztorna  /201

3. Przemiany gospodarcze  /201

IV. Rozwój sieci parafialnej i przemiany społeczno-religijne od drugiej połowy XVII w. do drugiej połowy XVIII w.  /233

V. W państwie pruskim  /239

1. Zmiany administracyjne  /239

2. Zmiany w stosunkach własnościowych i społeczno-gospodarczych  /240

3. Stosunki kościelne  /244

4. Drogi awansu społecznego w nowej rzeczywistości  /246

5. Stosunki etniczne w powiecie mirachowskim w dobie pierwszego rozbiory RP  /249

6. Kolonizacja niemiecka  /267

Zakończenie  /270

Aneksy  /278

Aneks 1  /278

Aneks 2  /284

Aneks 3  /291

Fotografie  /299

Mapy  /309

Zestawienie źródeł i opracowań  /334

Wykaz stosowanych skrótów /343

Indeks nazwisk  /344

Spis tabel  /354

Spis fotografii  /356

Spis map  /356