- Kategorie
-
Dzieje kultury europejskiej Renesans
Wpisz swój e-mail |
Wysyłka w ciągu | 24 godziny |
Cena przesyłki | 11 |
Dostępność | Brak towaru 0 szt. |
Kod kreskowy | |
ISBN | 9788301218850 |
EAN | 9788301218850 |
Zostaw telefon |
Autor: Wojciech Lipoński
Rok wydania: 2021
Liczba stron: 801
Okładka: miękka
Format: 16,5 cm x 23,00 cm
Uwagi - okładka i brzegi stron z nieznacznymi zabrudzeniami
Tom Renesans kontynuuje fascynującą podróż poprzez dzieje kultury europejskiej! Książka jest autorską interpretacją epoki, w której nie zaniedbuje się tradycyjnej wiedzy i podstawowych opracowań renesansu, ale także sięga się po źródła mało znane lub ignorowane, w wielu wypadkach nie tłumaczone na język polski, otrzymane dzięki historykom niedocenianych dotąd krajów i kultur. Autor wprowadza Czytelnika w świat znanej, a także w dużej mierze zaniedbanej dotąd wiedzy o epoce. Nie zapomina o tradycyjnym ujęciu jej dziejów, literaturze, sztuce, muzyce, filozofii i edukacji, wreszcie tle religijnym, politycznym i ekonomicznym, opisuje ubiory, obyczajowość i kulinaria epoki. Pojawia się tu cała galeria głównych twórców renesansu, od Massacia po Leonarda, Michała Anioła, Rafaela i Tycjana, od Petrarki po Torquato Tasso, Lope de Vegi i Szekspira. Czyni to jednak nie tylko w odniesieniu do krajów uważanych dotąd za wiodące w rozwoju renesansu, jak Włochy i pozostałe kraje zachodnie, ale ukazuje jak epoka ta oddziaływała na Europę Wschodnią i Bałkany pod okupacją turecką, gdzie literatura pomagała zachować tożsamość etniczną. Nie zapomina o ciemnych stronach epoki, jak prostytucja, antysemityzm, działalność inkwizycji, demoralizacja kręgów świeckich i kościelnych.
Autor podnosi znaczenie renesansu Rzeczpospolitej doby Jagiellońskiej, w tym mało dotąd znany dorobek kultury litewskiej. Czytelnik dowie się, że pionierem drukarstwa w Hiszpanii był w XV w. Stanislao de Polonia, a podręcznik logiki profesora uniwersytetu wileńskiego Marcina Śmigleckiego, Smigleciusa, był kilkakrotnie wznawiany w Oxfordzie. Myśl o godności i wolności człowieka reprezentowali nie tylko Marsilio Ficino i Pico della Mirandola, ale i Mikołaj Dłuski i Jan z Trzciany, a do najszerzej czytanych traktatów politycznych należał w renesansowej Europie obok Nicolo Macchiavellego także Andrzej Frycz Modrzewski. Szeroko uwzględniona została niedoceniana dotąd w większości opracowań rola kobiet, jak pisarka Christina de Pisan czy malarka Sofonisba. Autor poszerza wiedzę o niedocenianym znaczeniu emigrantów greckich z Bizancjum w inspirowaniu humanistycznych dyskusji filozoficznych. Włącza do ogólnego nurtu kultury renesansowej wykluczany dotąd udział przedstawicieli kultury hebrajskiej, bez pomocy których o wiele uboższa byłaby biblistyka tego okresu, podobnie jak rozwój choreografii, której pionierem był Giuglielmo de Pesaro, psychologii, której podstawy stworzył Juan Luis Vives. Leon Ebreo, dorównywał poetom Plejady i jako konkurent zwalczany antysemicką poezją przez Ronsarda. Autor dostrzega też dorobek literatury krajów bałkańskich: chorwackich dramaturgów i poetów-petrarkistów, serbskich twórców wyjątkowo pięknej epiki balladowej okresu okupacji tureckiej, która przesłaniem dorównuje polskiej literaturze krzepienia serc okresu zaborów.
(opis wydawcy)
Spis treści:
Rozdział I. RENESANS – NOWA EPOKA CZY KONTYNUACJA ŚREDNIOWIECZA? /21
Etymologia pojęcia „renesans” – koncepcje Jules’a Micheleta i Jacoba Burckhardta /21
Chronologia epoki /23
Miejskie początki i charakter renesansu /25
Rola handlu z Dalekim Wschodem i jedwabnego szlaku /26
Nie tylko Florencja /27
Inter arma non silent musae /28
Renesans miast północnej Europy /30
Rozdział II. ODKRYCIA GEOGRAFICZNE POSZERZAJĄ EUROPEJSKIE WYOBRAŻENIE ŚWIATA /31
Portugalczycy wyruszają na ocean /31
Kolumb w drodze do Indii odkrywa Amerykę /32
Rzeczywiści i domniemani odkrywcy Ameryki /33
Odkrycia geograficzne po Kolumbie /35
Lądowa ekspansja Księstwa Moskiewskiego /37
Statki epoki odkryć geograficznych /38
Literatura morskiej i kolonialnej ekspansji /40
Rozdział III. REWOLUCJA KOPERNIKAŃSKA /43
Astronomia przed Kopernikiem /43
Życie i dzieło twórcy nowożytnej astronomii /44
Krytycy i zwolennicy heliocentryzmu /48
Rozdział IV. LITERACKI PRZEDŚWIT RENESANSU /52
Preumanesimo Padovano /52
Hiszpańska poezja mester de clerecía /53
Dante – biografia pod znakiem Beatrycze i Boskiej komedii /54
Petrarka i petrarkizm /60
Nie tylko Laura i Beatrycze /64
Lubieżny Boccaccio /65
Geoffrey Chaucer i Opowieści kanterberyjskie /67
Rozdział V. HUMANISTYCZNY PRZEŁOM /69
Odwrót od średniowiecza /69
Średniowieczna łacina a jej humanistyczny odpowiednik /71
Miejsce języka greckiego i tradycji helleńskiej /72
Bractwo humanistów – fratellanza degli umanisti /75
Cudzoziemscy i rodzimi humaniści w Polsce /82
Rozdział VI. ZAPOMNIANI HUMANIŚCI /89
Wczesny humanizm Hiszpanii /89
Emigranci z Bizancjum /96
Humanizm dalmatyński, czyli chorwacki przyczółek renesansu /105
Renesansowy dwór Macieja Korwina i okres późniejszy /108
Rozdział VII. REWOLUCJA DRUKARSKA /112
Droga druku z Azji do Europy /112
Kopiści manuskryptów się nie poddają /114
Początki „Galaktyki Gutenberga” /115
Ekspansja drukarstwa /116
Drukarstwo Rzeczypospolitej Obojga Narodów /121
Drzeworyty, miedzioryty i księgi emblematów /127
Rozdział VIII. UNIWERSYTETY, AKADEMIE I NIEZWYKŁE TEATRUM WIEDZY /132
Uniwersytety – między zachowawczością a postępem /132
Nowe typy szkolnictwa wyższego – uniwersytety protestanckie i jezuickie 134
Fundamenty humanizmu i nauki nowożytnej – włoskie akademie /137
Teatrum wiedzy i pamięci Camillo Delminio /143
Rozdział IX. MYŚL EDUKACYJNA I SPOŁECZNA /147
Renesansowe idee wychowawcze we Włoszech / 147
Juan Luis Vives – pionier pedagogiki i psychologii /149
Idee wychowawcze w Niderlandach – tradycje szkoły w Deventer i Erazma z Rotterdamu /151
Humanistyczne przemiany szkolnictwa w Niemczech /154
Rabelais, Montaigne i Petrus Ramus podważają średniowieczną edukację we Francji /156
Początki pedagogiki polskiej /157
Myśl wychowawcza w Anglii /162
Rozdział X. KONCEPCJE PAŃSTWA I WŁADZY /164
Echa średniowiecza – wpływy Civitas Dei Świętego Augustyna i Doktora Anielskiego /164
Idea monarchii Dantego /165
Defensor Pacis Marsyliusza z Padwy /166
Renesansowe spory o istotę monarchii i republiki /167
Książę Machiavellego /169
De Republica emendanda Andrzeja Frycza Modrzewskiego /171
Quincunx oraz Policyja Stanisława Orzechowskiego /174
Francuscy teoretycy państwa i ich szkocki naśladowca /175
Utopijne idee państwa i miasta /176
Rozdział XI. RENESANSOWE IDEE WOLNOŚCI I GODNOŚCI LUDZKIEJ /181
Bartolomeo Facio – pionier myśli o ludzkim indywidualizmie /181
Twórca koncepcji wolności człowieka – Marsilio Ficino /182
Wolnomyśliciel Pico della Mirandola /183
Bezbożnik Pomponazzi /186
Polska myśl renesansowa o wolności i godności ludzkiej /187
Rozdział XII. ŻYDZI W EPOCE RENESANSU /191
Tereny „wolne od Żydów” i pierwsze getta /191
Studia hebraistyczne a rozwój europejskiej humanistyki /193
Chrześcijańskie konwersje i stereotyp Żyda w literaturze renesansu /195
Paradisus Iudaeorum – Żydzi w Królestwie Polskim i na Litwie /197
Rozdział XIII. EMANCYPANTKI RENESANSU /200
Querelle de femmes – kobiety pisarki w walce o swoje prawa /200
„Gdzie tylko rękę położy niewiasta” – artystki renesansu /208
Mizogini i obrońcy kobiet /211
Rozdział XIV. ROZWÓJ DYSCYPLIN NAUKOWYCH, MYŚLI TECHNICZNEJ, EKONOMICZNEJ I ROLNICZEJ /215
Paranauka – astrologia /216
Alchyma – magiczne początki chemii /218
Paracelsus – między alchemią a medycyną /226
Pionierzy nowożytnej chirurgii /227
Krótka historia sekcji zwłok i teatrów anatomicznych /229
Batalia o postęp medycyny w Hiszpanii /230
Prekursor epidemiologii Girolamo Fracastoro /232
Narodziny nowożytnego ziołolecznictwa, botaniki i zoologii /232
Pionierzy medycyny, ziołolecznictwa i botaniki w Polsce /236
Inicjatorzy matematyki nowożytnej /240
Praktycy zastosowań wiedzy technicznej i gospodarczej /243
Rozdział XV. ZMAGANIA JĘZYKÓW NARODOWYCH Z ŁACINĄ /249
Europejczycy nie gęsi – swe języki mają /249
Włochy przodują w rozwoju narodowego języka literackiego /252
Kastylijskie początki języka hiszpańskiego /256
História da língua portuguesa /257
Ewolucja języka francien /258
Our English tung is better /260
Języki „ucywilizowanych” i „dzikich” Szkotów /262
Die teütsch Spraach /263
Języki skandynawskie /265
Tradice českého jazyka /265
„Umiej obiecado moje” /267
Początki refl eksji językowej na Węgrzech /270
Gramatyki chorwackie i rosyjskie /271
Językowy i literacki zastój w krajach niewolonych /272
Rozdział XVI. OD EPOSU DO EPIGRAMU – POEZJA ODRODZENIA W JĘZYKACH NARODOWYCH /275
Epos bohaterski – Boiardo, Ariosto i Tasso /275
Późny romans rycerski i liryka Hiszpanii /283
Poezja Portugalii / 285
Od Wielkich Retoryków do Plejady i Szkoły Lyońskiej /286
Jan Kochanowski i narodziny wysokoartystycznej poezji polskiej /291
Anglia – Edmund Spenser i Philip Sidney /293
Poezja krajów celtyckich /294
Poezja krajów skandynawskich /297
Niderlandy – pod znakiem Jana van der Noota i Pietera Corneliszoona Hoofta /298
Na kreteńskim uboczu /299
Epigramy i anakreontyki /299
Rozdział XVII. GENEZA NOWOŻYTNEJ POWIEŚCI /301
Nowy typ romansu a księgi rycerskie /301
Novelliere Bandello /303
Ewolucja opowieści i romansów dworskich /306
Powieść eufuistyczna a hiszpańskie estilo culto /310
Powieść łotrzykowska /312
Cervantes – el creador de una novela moderna /316
Rozdział XVIII. HISTORIOGRAFIA I LITERATURA PAMIĘTNIKARSKA /324
Narodziny nowożytnej historiografii we Włoszech /324
Historiografi a Hiszpanii /330
Historiadores dos reis de Portugal /333
Dziejopisowie renesansowej Francji /333
Historiografi a na Wyspach Brytyjskich /335
Niderlandzki spór o Batawię /337
Spadkobiercy Jana Długosza /338
Pionierzy historiografii niemieckiej /339
Etnograficzne i teologiczne początki historiografii szwajcarskiej /339
Historycy Skandynawii /340
Magyar történészek – dziejopisowie węgierscy /341
Autobiografie i pamiętniki jako osobiste zapisy dziejów /342
Rozdział XIX. MIĘDZY SATYRĄ A REFLEKSJĄ MORALNĄ /347
Humaniści a starożytne tradycje satyry /347
Spór o genezę satyry /348
Tradycje satyry francuskiej /350
Zapomniany satyryk szkocki /351
Korona renesansowej satyry – Pochwała głupoty /352
Satyra w Polsce /354
Satyra w Niemczech /355
Spadek po średniowieczu – moralizatorska i satyryczna literatura plebejska /356
Rabelais – geniusz komizmu i pionier powieści satyrycznej /358
Nowy gatunek literacki – esej Montaigne’a i jego kontynuatorzy /360
Rozdział XX. DRAMAT – NAŚLADOWCY POETYKI ANTYCZNEJ ORAZ PRÓBY JEJ SKOJARZENIA Z TEMATYKĄ BIBLIJNĄ /364
Naśladownictwo i „chrystianizacja” poetyki klasycznej /364
Dramat klasyczny w Italii /368
De l’art de la tragedie Jeana de la Taille – a geneza francuskiego dramatu klasycznego /372
Hiszpania – świeckie pasos i jezuickie fabulae eruditiae /373
Seneka i Terencjusz jako wzorce dramatu niemieckiego /374
Tematyka biblijna w klasycznych dramatach niderlandzkich /376
Słabości dramatu klasycznego w Anglii /378
Klasyczny protestancki dramat skandynawski /378
Rozdział XXI. TRADYCJA LUDOWO-RELIGIJNA I NOWY TYP DRAMATU SYNKRETYCZNEGO /381
Wyjątkowy kontekst historyczno-kulturowy genezy dramatu w Hiszpanii i Anglii /381
Powstanie i rozwój auto sacramentales /382
Narodziny nowożytnej dramaturgii hiszpańskiej /388
Nuevo comedia i Lope de Vega /389
Pod znakiem Gila Vicenta – „portugalskiego Plauta” /392
Dramat angielski epoki Tudorów i Jakuba I /394
Geniusz Szekspira /395
Dramat elżbietański poza Szekspirem /397
Początki dramatu w krajach celtyckich /401
Dramat nieklasyczny we Francji /403
Ludowe tradycje dramatu niemieckiego /403
Klasyczne pęta nieklasycznego dramatu włoskiego /404
Początki dramatu skandynawskiego /405
Niedoceniany dramat dalmatyński /406
Zapomniany dramat kreteński /407
Erudycyjne i protestanckie akcenty dramatu węgierskiego /407
Rozdział XXII. TEATR – ARCHITEKTURA, URZĄDZENIA I ORGANIZACJA SPEKTAKLU, AKTORZY I WIDOWNIA /408
Ewolucja budynku teatralnego we Włoszech /408
Hiszpańskie corrales /412
Teatry elżbietańskiej Anglii /413
Francja – korty jeu de paume i Hôtel de Bourgogne /415
Ewolucja scenografi i i urządzeń technicznych /416
Kompanie teatralne /418
Menedżerowie, dramatopisarze i technika gry aktorskiej /422
Kobiety w teatrze renesansowym /423
Stroje aktorów /424
Charakter i organizacja przedstawień / 425
Krytyka i zakazy przedstawień teatralnych /426
Teatr w teatrze / 427
Początki teatru i dramatu w Polsce /428
Rozdział XXIII. ARCHITEKTURA I URBANISTYKA RENESANSU /431
Charakter nowego stylu /431
Wiodąca rola Rzymu i Florencji / 435
Wielcy architekci, ich traktaty i realizacje /437
Architektura renesansowa poza Włochami /440
W kręgu dynastii Jagiellonów /449
Rozdział XXIV. DOPEŁNIENIA ARCHITEKTURY – OGRODY I ARRASY /455
Giardino rinascimentale /455
Ogrody renesansowe w Polsce /458
Tapiserie – „piktorialne medium swego czasu” /459
Rozdział XXV. MALARSTWO I RZEŹBA WŁOSKIEGO RENESANSU /466
Niezwykłe dzieło Vasariego /466
Sztuka przezwycięża średniowieczne tradycje /466
Odkrywcy starożytności w rzeźbie i malarstwie /469
Ghiberti i Donatello – pełnia odrodzeniowej rzeźby / 472
Pionierzy perspektywy i postęp techniki malarskiej /473
Badacze anatomii i erotyka w sztuce /475
Poprzednicy i rówieśnicy gigantów sztuki /478
Giganci malarstwa i rzeźby renesansu /480
Rozdział XXVI. SZTUKA RENESANSOWA POZA ITALIĄ /491
Malarstwo i rzeźba francuskiego renesansu /491
Pionierzy złotej epoki malarstwa niderlandzkiego /494
Odrodzenie w sztuce niemieckiej /499
Hiszpańskie szkoły artystyczne /502
Wyłączność tematyki religijnej w malarstwie portugalskim /505
Anglia – tylko malarstwo miniaturowe /508
Renesans w sztuce szkockiej /509
Sztuka odrodzenia w Polsce /510
Sztuka Dalmacji /511
Skandynawski obraz kojarzony z… UFO /512
Rozdział XXVII. MUZYKA RENESANSU /513
Periodyzacja rozwoju muzyki renesansowej /513
Antyczne inspiracje /514
Polifonia wyzwala świecki charakter muzyki /516
Ewolucja instrumentów muzycznych /518
Drukarstwo nutowe – przełom w popularyzacji muzyki /521
Rozwój dworskich zespołów muzycznych /522
Wielkie szkoły i kompozytorzy muzyki tradycji zachodniej /525
Rozdział XXVIII. KULTURA LUDYCZNA EPOKI /538
Taniec renesansowy /538
Podręczniki i traktaty choreografi czne /542
Renesansowe początki tańców polskich /543
Widowiska plenerowe i początki baletu / 545
Spektakl monarszej pychy – festyn na Polach Złotogłowia /547
Gry stołowe – szachy, karty, kości /549
Carnemlevare, czyli karnawał /551
Rozdział XXIX. MECENASI, DWORZANIE I BŁAZNY /559
Dwory jako ośrodki mecenatu artystycznego /559
Zanikanie rycerskich ideałów /566
Geneza pojęcia fair play /569
Manuały dworskiej etykiety /571
Błazny i karły /575
Rozdział XXX. RENESANSOWE SZATNIE I SYPIALNIE /581
Wytworność i rozmaitość ubiorów epoki /581
Moda kobieca pierwszej fazy renesansu /582
Moda męska do połowy XVI stulecia /583
Prawa i regulacje noszenia odzieży /584
Czarna moda z Hiszpanii /586
Zderzenie mody zachodniej z tradycją wschodnioeuropejską /587
Ubiory plebejuszy /590
Renesansowa sypialnia /591
Rozdział XXXI. LADACZNICE, KURTYZANY I SODOMICI /593
„Wesołe panie”, czyli charakter prostytucji w okresie renesansu /593
Polityka miast wobec prostytucji /596
Dzielnice i domy uciech /596
Penalizacja i stygmatyzacja prostytucji /600
Kurtyzany, czyli odrodzenie tradycji antycznych heter / 603
Amor socraticus / 609
Sodomia /611
Rozdział XXXII. W DWORSKIEJ I PLEBEJSKIEJ KUCHNI /613
Marzenia o sytości /613
Wystawne uczty /614
Stół plebejuszy i biedaków – klęski głodu /615
Cocina renacentista espańola /616
Cucina e tavola italiane /618
Cuisine française /622
Deutsche Kuche /622
English Cookery /623
Kuchnia staropolska /624
Koszerna kuchnia żydowska /625
Skandinaviskt bord /627
Potrawy o znaczeniu ponadregionalnym /628
Trunki i napoje /632
Kuchnia i kulinaria w sztuce /635
Piece, sprzęty i naczynia kuchenne /636
Kultura posiłków, wyposażenie jadalni i stołu /637
Rozdział XXXIII. POPRZEDNICY PROTESTANTYZMU /639
Wiklef i lollardowie /639
Czeski przedświt reformacji – Jan Hus, jego poprzednicy i następcy /640
Jędrzej Gałka z Dobczyna i Pieśń o Wiklefie /642
Demoralizacja duchowieństwa – wzrost nastrojów prereformacyjnych /642
Prorok reformacji – Savonarola /643
Mantuanus – zapomniany prekursor reformacji /646
Rozdział XXXIV. REFORMACJA – RADYKALNE PRZYPOMNIENIE EWANGELII /648
Marcin Luter i jego tezy /648
Płomień reformacji ogarnia Niemcy /650
Erazm z Rotterdamu a reformacja /654
Ekspansja luteranizmu w Skandynawii /656
Szwajcaria i Huldrych Zwingli /657
Jan Kalwin i kalwinizm /657
Henryk VIII i Kościół Anglii /660
Początki angielskiego purytanizmu /664
Szkocja i prezbiterianizm Johna Knoxa /665
Hugenoci /666
Reformacja w Polsce /671
Rozdział XXXV. SPOŁECZNE I RELIGIJNE BUNTY STULECI XV I XVI /677
Dithmarschen – republika chłopska 677
Anabaptyści, Tomasz Müntzer, wojna chłopska i… polscy Olędrzy /678
Rebelia niemieckich rycerzy – Ritteraufstan /680
Dackefejden – rewolta Nilsa Dacke /680
Powstanie Grutte Piera – ostatni akt niepodległości Fryzji /681
Antymonarchiczne powstania w Hiszpanii /682
Pielgrzymka Łaski a szubienica w Tyburn /686
Rozdział XXXVI. KONTRREFORMACJA CZY KATOLICKA REFORMACJA? /687
Etymologia i zakres terminu /687
Usiłowania naprawy Kościoła w Hiszpanii /687
Postanowienia soboru trydenckiego /688
Societas Iesu i literatura mistyczna /689
Nieposłuszny teolog i teoretyk ekonomii /693
Wzajemne okrucieństwa katolików i protestantów /694
Szataństwa inkwizycji /695
Pojedynek protestanckich Centuriów i katolickich Annales /700
Rozdział XXXVII. BIBLIE RENESANSU I REFORMACJI /702
Najstarsze wersje Biblii /702
Biblie chrześcijaństwa wschodniego /703
„Niebezpieczne” przekłady w krajach chrześcijaństwa zachodniego /704
Pionierskie przekłady Biblii w języku hiszpańskim /707
Katolickie próby nowelizacji przekładów Biblii we Włoszech /708
Włoskie Biblie protestanckie /710
Reuchlina krytyka Wulgaty i tekstów patrystycznych /711
Die Bibel Marcina Lutra /713
Biblie w Niderlandach / 714
Biblie „Pierwszej Córy Kościoła” /716
Zmienne losy przekładów Biblii w Anglii /717
Biblie narodów celtyckich /719
Biblie słowiańskie i litewskie /720
Niesłowiańskie Biblie środkowej i wschodniej Europy /726
Rozdział XXXVIII. UBOCZA RENESANSU – POZA OBSZAREM KULTURY ŁACIŃSKIEJ /729
Inwazja islamu na Bałkanach /729
Kultura grecka pod panowaniem tureckim /732
Literatura i sztuka szkoły kreteńskiej /734
Kultura krajów słowiańskich pod okupacją osmańską /736
Kraje niesłowiańskie – między Turcją, Rosją a Imperium Habsburskim /749
Zakończenie
RENESANS – ZEPSUTE ŚREDNIOWIECZE, NIESPEŁNIONY SEN
CZY NOWOŻYTNY PRZEŁOM? /756
Skróty stosowane w przypisach /760
Bibliografia /763
Indeks nazwisk /772
Źródła ilustracji /802