Dzieje granicy mazowiecko-krzyżackiej (między Pisą a Biebrzą)

Autorka: Elżbieta Kowalczyk-Heyman

Rok wydania: 2013 

Liczba stron: 395, il. 50

Okładka: miękka

Format: 16,5 cm x 23,5 cm

Opracowanie jest kontynuacją badań autorki nad dziejami granicy mazowiecko-krzyżackiej, tym razem między Pisą a źródłami Biebrzy. Jego podstawą są źródła pisane, materialne, toponomastyczne i kartograficzne. Umożliwiły one zweryfikowanie dotychczasowych poglądów na badane zagadnienie i ustalenie, że czynniki kształtujące ten odcinek granicy były bardziej złożone niż to dotąd przyjmowano w literaturze przedmiotu.

Spis treści: 

Wstęp  /7

Rozdział 1. Stan badań, problematyka badawcza i źródła dziejów pogranicza mazowiecko-pruskiego i granicy mazowiecko-krzyżackiej  /13

1. Stan badań i problematyka badawcza  /13

2. Źródła pisane  /31

3. Źródła i opracowania kartograficzne  /34

4. /38

5. Źródła i opracowania archeologiczne  /44

Rozdział II. Topografia pogranicza mazowiecko-pruskiego /56

1. Regiony fizyczno-geograficzne /56

2. Ukształtowanie terenu  /58

3. Gleby  /59

4. Rzeki  /60

5. Brody i przeprawy  /73

6. Bagna  /78

7. Jeziora /80

8. Lasy  /83

9. Surowce mineralne  /89

10. Drogi  /92

Rozdział III. Toponimia pogranicza mazowiecko-pruskiego  /112

1. Nazwy krain  /113

2. Nazwy wodne i terenowe /117

3. Najstarsze nazwy miejscowe  polskie i pruskie  /142

4. Nazwy stanowisk archeologicznych  /145

Rozdział IV. Dzieje osadnictwa wczesnośredniowiecznego w strefie pogranicza  /150

1. Osadnictwo wczesnośredniowieczne w świetle źródeł materialnych  /150

- Grodziska  /152

- Cmentarzyska  /189

- Osady /195

- Skarby  /196

2. Wczesnośredniowieczne struktury osadnicze i administracyjne północno-wschodniego Mazowsza /200

3. Osadnictwo późnośredniowieczne (XIV-XV w.), wybrane aspekty  /209

Rozdział V. Kształtowanie się pogranicza mazowiecko-pruskiego i granicy mazowiecko-krzyżackiej  /221

1. Opisy granicy mazowiecko-pruskiej przed 1343 r.  /249

2. Przebieg granicy mazowiecko-krzyżackiej od ugody w 1343 r.  /257

- układ w Bratianie w 1343 r.  /258

- układ z Litwą w 1358 r. i sprawa Rajgrodu  /264

- układ graniczny z 1374 r. /275

- zastaw Wizny w 1382 r. /277

- traktat saliński z 1398 r. /283

- spory graniczne przed i po bitwie grunwaldzkiej  /289

- traktat mełneński z 1422 r. i rokowania w Szczuczynie w 1437 r.  /300

Rozdział VI. Wyznaczniki i znaki graficzne, wytyczanie granic  /303

Zakończenie /325

Summary /331

Wykaz cytowanych źródeł i opracowań  /335