Dzieje Kościoła Anglów Historia Ecclesiastica gentis Anglorum

Autor: Beda Czcigodny

Wprowadzenie, przekład z j. łacińskiego i opracowanie naukowe: Iwona Salamonowicz-Górska

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 326

Okładka: miękka

Format: 16,5 cm x 23,5 cm

Seria: Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy Tom LXXIV

 

Spis treści:

Wykaz skrótów  /13

Wprowadzenie  /15

Życie Bedy Czcigodnego i jego twórczość  /15

Brytania w okresie rzymskim  /21

Chrześcijaństwo Anglów i Sasów /24

Beda Wielebny - Dzieje Kościoła Anglów  /26

Przedmowa  /26

KSIĘGA PIERWSZA  /30

1. O położeniu Brytanii i Irlandii oraz o dawnych ich mieszkańcach  /30

2. Gajusz Juliusz Cezar jako pierwszy z Rzymian dotarł do Brytanii [A.D. 55-54 p.n.Ch)  /34

3. Klaudiusz jako drugi Rzymianin podbija Brytanię, dołącza Orkady do Cesarstwa Rzymskiego, a Wespazjan podbija wyspę Wight  /35

4. Król Brytów, Licius, pisze prośbę do papieża Eleuteriusza by mógł zostać chrześcijaninem /37

5. Sewer oddzielił odzyskaną część Brytanii wałem od pozostałej  /37

6. O władzy Dioklecjana i jak prześladował chrześcijan  /38

7. Męka św, Albana i jego towarzyszy, którzy w tym czasie przelewali krew za Pana  /39

8. Po zakończeniu prześladowań Kościół w Brytanii cieszył się krótkim pokojem aż do czasów herezji ariańskiej  /43

9. Za panowania Gracjana Maksym, wybrany na cesarza w Brytanii, powrócił do Galii z wielkim wojskiem  /44

10. Za panowania Arkadiusza Pelagiusz Bretto wszczął bezbożną walkę przeciwko łasce Bożej  /45

11. Za panowania Honoriusza Gracjan i Konstantyn zostali mianowani tyranami i wkrótce zostają zamordowani: pierwszy w Brytanii, drugi w Galii /47

12. Brytowie nękani przez Szkotów i Piktów poprosili o pomoc Rzymian, którzy przybywając po raz drugi, zbudowali mur w poprzek wyspy, lecz ten szybko został zniszczony przez wyżej wymienionych wrogów i byli gnębieni jeszcze bardziej /48

13. Palladiusz, za panowania Teodozjusza Młodszego został wysłany do Szkotów, którzy uwierzyli w Chrystusa, zaś Brytowie poprosili o pomoc konsula Aecjusza, której nie otrzymali  /50

14. Brytowie powodowani żądzą sławy przepędzili barbarzyńców od swoich granic, natychmiast pojawiła się obfitość owoców, bogactwo, zaraza i zguba ludzi /51

15. Lud Anglów wezwany do Brytanii odrzuca najpierw wrogów bardzo daleko, lecz niewiele później zawiera przymierze z nimi i obraca broń przeciwko sprzymierzeńcom  /53

16. Brytowie pod wodzą Ambrożego, Rzymianina, odnoszą pierwsze zwycięstwo nad Anglami  /55

17. Biskup German razem z Lupusem płynie do Brytanii i najpierw uspakaja burzę na morzu, a potem z łaską Bożą zwycięża herezję pelagiańską [A.D. 429]  /56

18. German przywrócił wzrok ślepej córce trybuna, a następnie przychodzi do [grobu[ św. Albana, bierze relikwie jego i składa w to miejsce relikwie świętych apostołów i innych męczenników  /58

19. Biskup German zatrzymany tamże przez chorobę, stłumił pożar domów modlitwą, a sam zostaje uzdrowiony podczas widzenia [A.D. 429]  /59

20. Ci sami biskupi przynoszą Brytom w bitwie pomoc niebieską, po czym  wrócili do domu [A.D. 429]  /59

21. German z Sewerem powrócił do Brytanii, ponieważ odrodziły się pędy herezji pelagiańskiej, wcześniej udaje się do kulawego młodzieńca, następnie potępił i pouczył heretyków, po czym skierował kroki do ludu Bożego [A.D. 447]  /61

22. Po zakończeniu wojen zewnętrznych Brytowie rozpoczynają wojny domowe, pogrążając się jeszcze większymi występkami  /62

23. Ojciec święty Grzegorz wysyła Augustyna z mnichami go głoszenia słowa Bożego ludowi Anglów, umacnia ich listem, zachęcając, by wytrwali w trudzie [A.D. 596]  /63

24. Papież Grzegorz wysyła list do biskupa w Arles, aby przyjął Augustyna  /64

25. Św. Augustyn przybywa do Brytanii, najpierw na wyspie Tanatos głosi kazania dla króla Kentu i otrzymawszy pozwolenie udaje się do Kentu, aby tam głosić słowo Boże [A.D. 597]  /65

26. Augustyn w Kencie naśladował naukę i życie pierwotnego Kościoła, otrzymał w mieście królewskim siedzibę biskupią  /67

27. Augustyn mianowany biskupem zawiadamia papieża Grzegorza o tym, czego dokonał w Brytanii, równocześnie otrzymał odpowiedzi na zadane pytania [A.D. 597]  /68

28. Papież Grzegorz wysyła list do biskupa Arles, aby pomógł Augustynowi w dziele Bożym [A.D. 601]  /78

29. Papież wysyła paliusz Augustynowi, list i wielu kaznodziejom słowa [A.D. 601]  /79

30. Odpis listu, który papież Grzegorz wysłał do Mellity, opata udającego się do Brytanii [A.D. 601]  /80

31. Papież Grzegorz Wielki napomina w liście Augustyna, aby nie chlubił się swoimi zasługami [A.D. 601]  /82

32. Papież Grzegorz wysłał list i dary królowi Ethelbertowi  /83

33. Augustyn odnawia kościół Zbawiciela i buduje klasztor świętego Piotra Apostoła, pierwszym zostaje przeor Piotr  /85

34. Erhelfirth, król Northumbrii, zwyciężając Szkotów, wypędza ich z ziemi Anglów  /85

KSIĘGA DRUGA  /87

1. O śmierci świętego papieża Grzegorza  /87

2. Augustyn zachęca biskupów Brytów do katolickiego pokoju i czyni  w ich obecności cud; ponieważ pogardzili nim, spotkała ich zemsta  /94

3. Augustyn wyświęca Mellita i Justa na biskupów. Śmierć Augustyna  /97

4. Wawrzyniec ze swoimi biskupami upomina Szkotów, aby zachowali jedność ze świętym Kościołem, szczególnie przy zachowaniu Paschy. Podróż Mellita do Rzymu  /98

5. Po śmierci królów Ethelberta i Sabercta: ich następcy powrócilli do bałwochwalstwa i z tego powodu Mellit i Just opuścili Brytanię /100

6. Wawrzyniec upominany przez Apostoła Pawła nawrócił na wiarę Chrystusa króla Eadbalda, który krótko po tym wezwał Mellita i Justa do powrotu  /103

7. Jak biskup Mellit modląc się, stłumił pożar swego miasta  /104

8. Papież Bonifacy wysłał paliusz i list Justowi, następcy Mellita /106

9. O królestwie króla Edwina. Paulin przychodzi tam głosić Ewangelię, początkowo naucza jego córkę oraz innych ludzi sakramentów wiary  /108

10. Papież Bonifacy wysłał list do króla Edwina, zachęcający do do przyjęcia wiary  /110

11. Papież upomina w liście żonę króla Edwina, aby czuwała nad jego zbawieniem  /113

12. Król Edwin uwierzył dzięki wizji, jaką kiedyś miał na wygnaniu  /115

13. Król Edwin postanowił wraz z dostojnikami przyjąć wiarę chrześcijańską. Jego arcykapłan niszczy pogańskie ołtarze  /117

14. Król Edwin i jego naród stali się wierzącymi i gdzie Paulin ich ochrzcił   /119

15. Kraj Wschodnich Anglów przyjmuje wiarę chrześcijańską  /121

16. Paulin głosi słowo Boże w królestwie Lindsey i o stanie królestwa Edwina  /123

17. Papież Honoriusz wysyła list zachęcający do króla Edwina, a także paliusz do Paulina  /124

18. Honoriusz, następca Justa na stolicy biskupiej w Canterbury otrzymał paliusz i list od papieża Honoriusza /125

19. Najpierw papież Honoriusz, a potem papież Jan wysyłają list do narodu Szkotów w sprawie Paschy i herezji pelagińskiej  /127

20. Śmierć króla Edwina. Paulin powraca do Kentu i przyjmuje biskupstwo w Rochester  /129

KSIĘGA TRZECIA  /132

1. Jak spadkobiercy króla Edwina wyrzekli się wiary swojego ludu, a Oswald, król chrześcijan, przywrócił wiarę i królestwo [A.D. 633]  /132

2. Jak pewien młody człowiek, który miał chore ramię, został wyleczony przez drewno krzyża, które wzniósł król Oswald przygotowując się do walki z barbarzyńcami. Było to jedno z niezliczonych cudownych uzdrowień  /133

3. Król Oswald prosi Szkotów o biskupa, otrzymał Aidana, darował mu siedzibę biskupią na wyspie Lindisfarne (Lindisfarnens) [A.D. 635]  /135

4. Kiedy Piktowie przyjęli wiarę Chrystusa?  /137

5. O życiu biskupa Aidana /139

6. O godnej podziwu religijności i pobożności króla Oswalda /141

7. Królestwo Zachodnich Sasów przyjmuje słowo Boże dzięki nauczaniu Birinusa i jego następców, Agilberta i Leuteriusza /142

8. Król Kentu Earconbert rozkazał zniszczyć posągi bożków. Earcongota, jego córka i Ethelberga, krewna króla, obie dziewice zostają poświęcone Bogu  /144

9. W miejscu zabicia króla Oswalda dochodziło do wielu cudownych uzdrowień, najpierw konia pewnego podróżnego, a potem sparaliżowanej dziewczyny [A.D. 642]  /146

10. Ziemia zebrana z tego miejsca zgasiła ogień [A.D. 642]  /148

11. Światło niebieskie przez całą noc stało nad relikwiami króla dzięki nim został uzdrowiony obłąkany [A.D. 697]  /148

12. Mały chłopiec został uleczony z febry przy grobie króla Oswalda /151

13. W Irlandii pewien człowiek dzięki relikwiom króla Oswalda uniknął śmierci  /152

14. Po śmierci Paulina Ithmar został biskupem w Rochester, a także o cudownej pokorze króla Oswina, którego okrutnie zamordował Oswiu  /153

15. Biskup Aidan przepowiada żeglarzom nadchodzącą burzę i daje święty olej, którym go uciszą /156

16. Biskup Aidan modląc się, gasi pożar królewskiego miasta, wzniecony przez wrogów [A.D. 651]  /156

17. Drewniana podpora kościoła, o którą oparł się biskup Aidan umierając, została nietknięta, mimo że pozostała część kościoła się spaliła [A.D. 651]  /157

18. O życiu i śmierci pobożnego króla Sigberta [A.D. 635]  /159

19. Fursa zakłada klasztor w kraju Wschodnich Anglów. O wizjach i świętości jego świadczy to, że ciało pozostało nienaruszone po jego śmierci [A.D. 651]  /161

20. Po śmierci Honoriusza Deusdedit zostaje arcybiskupem; spis biskupów Kościoła Wschodnich Anglów i Kościoła w Rochester w tym czasie  /165

21. Za panowania króla Peady królestwo Środkowych Anglów przyjęło chrześcijaństwo [A.D. 653]  /166

22. Sasowie Wschodni, którzy długo odrzucali wiarę, przyjęli ją za panowania króla Sigberta dzięki naukom Cedda  /167

23. Król Ethelwald obdarował biskupa Cedda odpowiednim miejscem do zbudowania klasztoru. Cedd poświęca  go Bogu, modląc się i poszcząc. Także o jego śmierci [A.D. 664]  /170

24. Królestwo Mercji po śmierci króla Pendy przyjmuje wiarę w Chrystusa. Król Oswiu pod odniesionym zwycięstwie dał nieruchomości i grunty miejskie, aby budować klasztory [A.D. 655-658]  /172

25. Powstaje spór ze Szkotami w sprawie obchodzenia Wielkanocy [A.D. 664]  /175

26. Kolman pokonany wrócił do ojczyzny. Na jego miejsce zostaje wyświęcony Tuda. Pozycja Kościoła za czasów tych nauczycieli [A.D. 664]  /181

27. Egbert, mąż święty pochodzący  od Anglów, żył jako mnich w Szkocji [A.D. 664-729]  /183

28. Po śmierci Tudy, Wilfryd zostaje wyświęcony w Galii, natomiast Chad u Zachodnich Sasów, jako biskup królestwa Northumbrii [A.D. 665]  /185

29. Wighard, kapłan wysłany z Brytanii do Rzymu, aby tam został wyświęcony na biskupa. List wysłany przez papieża do króla Oswiu mówi o  jego śmierci [A.D. 667]  /186

30. W czasie zarazy Wschodni Sasi wracają do bałwochwalstwa, ale natychmiast zostali zawróceni z drogi błędu przez działalność biskupa Jarumana [A.D. 665]  /188

KSIĘGA CZWARTA  /190

1. Po śmierci Deusdedita Wighard zostaje wysłany do Rzymu, aby tam otrzymać świecenia biskupie. Po jego śmierci arcybiskupem zostaje Teodor, który zostaje wysłany do Brytanii razem z opatem Hadrianem [A.D. 664-669]  /190

2. Teodor podróżuje po całym kraju. Kościoły Anglów zaczynają przyjmować wiarę katolicką, a także studiować Pismo Święte. Putta został mianowany biskupem Rochester w miejsce Damiana [A.D. 669]  /193

3. Chad wspomniany wcześniej, zostaje biskupem w królestwie Mercji. O jego życiu, śmierci i pogrzebie [A.D.669-672]  /195

4. Biskup Kolman opuściwszy Brytanię zbudował dwa klasztory w Szkocji, jeden dla Szkotówm drugi dla Anglów, których przyprowadził ze sobą  /199

5. Śmierć królów Oswiu i Egberta, synod w Herford, któremu przewodniczył arcybiskup Teodor [A.D. 673]  /200

6. Po usunięciu Winfryda Saexwulf przejął jego biskupstwo, a Earconwald stał się biskupem Wschodnich Sasów [A.D. 675]  /203

7. W klasztorze Barking niebieskie światło pokazało, gdzie powinno się grzebać ciała świętych [A.D. 676]  /204

8. W tym klasztorze umierający chłopczyk wezwał dziewicę, która zamierzała towarzyszyć mu, a druga wychodząca z ciała zobaczyła cząstkę przyszłego światła [A.D. 676]  /205

9. Jakie pokazały się znaki z nieba, kiedy matka tego zgromadzenia odchodziła ze świata doczesnego?  /205

10. Niewidoma, modląc się na cmentarzu tego klasztoru, odzyskała wzrok  /207

11. Król tej ziemi Sebbi kończy swoje życie w klasztorze  /208

12. Hedde objął biskupstwo Sasów Zachodnich w miejsce Leuteriusza, Cwichelm przyjął biskupstwo Kościoła w Rochester za Puttę, a potem zastąpił go Gemfund. Kim byli wtedy biskupi w Northumbrii? [A.D. 676]  /210

13. Biskup Wilfryd nawraca do Chrystusa ziemie Południowych Sasów [A.D. 678-686]  /212

14. Śmiertelna zaraza została zatrzymana przez wstawiennictwo króla Oswalda /214

15. Cadwalla po zabiciu króla Ethelwalcha zniszczył ziemię, mordując okrutnie [A.D.688]  /216

16. Wyspa Wight przyjmuje chrześcijaństwo. Zabicie zaraz po chrzcie dwóch chłopców w królewskiego rodu [A.D.686]  /216

17. Synod w Heathfeld pod przewodnictwem arcybiskupa Teodora [A.D. 680]  /218

18. O Janie, kantorze Stolicy Apostolskiej, który przybył nauczać do Brytanii /220

19. Królowa Etheldreda pozostaje wieczną dziewicą, a jej ciało pozostaje nienaruszone w grobie [A.D. 672-680]  /222

20. Hymn o niej, tj. o Etheldredzie  /224

21. Biskup Teodor ustanowił pokój między królem Egfridem a Ethelredem [A.D. 679]  /226

22. Kajdany pewnego jeńca spadły, gdy za niego były odprawiane msze  /227

23. O życiu i śmierci przeoryszy Hildy [A.D. 614-680]  /229

24. W jej klasztorze był brat, który z łaski Bożej otrzymał dar śpiewu  /233

25. Jaka wizja ukazała się słudze Bożemu, zanim pożar strawił klasztor w Mieście Coludów?  /236

26. Śmierć królów Egfrida i Hlothere  /238

27. Kuthbert, sługa Pana, zostaje biskupem. Jak żył i nauczał, będąc zakonnikiem?  /240

28. Kuthbert, żyjąc jak pustelnik, modląc się, spowodował wytryśnięcie źródła z suchej ziemi i zebrał plony, mimo że siał poza terminem  /242

29. Biskup Kuthbert przepowiada swoją przyszłą śmierć pustelnikowi Herbertowi  /244

30. Po jedenastu latach od pogrzebu ciało Kuthberta pozostaje nienaruszone. Niedługo po tym umiera biskup, jego następca  /245

31. Pewien człowiek przy grobie Kuthberta został uleczony z paraliżu  /246

32. Relikwie świętego Kuthberta uzdrawiają oko pewnego brata  /247

KSIĘGA PIĄTA  /249

1. Pustelnik Ethelwald, następca Kuthberta na wyspie Farne, uspokoił burzę modląc się, gdy bracia byli w niebezpieczeństwie na morzu  /249

2. Biskup Jan uzdrowił modlitwą człowieka niemego i pokrytego wrzodami  /250

3. Biskup modląc się, uzdrawia chorą dziewczynę  /251

4. Biskup Jan uzdrowił chorą żonę tana wodą święconą  /253

5. Biskup, modląc się, uzdrawia sługę [innego] tana  /253

6. Biskup, modląc się i błogosławiąc, ocalił od śmierci kleryka, który padając zranił się  /254

7. Caedwalla, król Zachodnich Sasów, przybywa do Rzymu, aby się ochrzcić. Jego następca, pobożny Ine, odwiedził groby błogosławionych apostołów /256

8. Bertwald po śmierci Teodora zostaje arcybiskupem. Wśród wielu, których wyświęcił był też biskup Kościoła w Rochester Tobiasz, mąż bardzo uczony  /258

9. Mąż święty Egbert chciał pojechać do Germanii głowić słowo Boże, ale nie pozwolono mu. Wyrusza tam Witbert, a ponieważ nic ram nie osiągnął, powrócił do Irlandii /260

10. Wilbrord, głosząc we Fryzji słowo Boże, nawrócili wielu do Chrystusa. Jego dwaj towarzysze o imieniu Hewald  zginęli męczeńską śmiercią  /262

11. Czcigodni mężowie Swidber i Wilbrord zostali wyświęceni na biskupów Fryzji. Pierwszy w Brytanii, drugi w Rzymie  /264

12. Pewien człowiek w królestwie Nortumbrii powstał z martwych i opowiedział wiele rzeczy, które widział, niektóre z nich były przerażające, a inne pożądane/265

13. Inny mąż w obliczu śmierci zobaczył książkę swoich grzechów przyniesioną przez demony /270

14. O człowieku, który tuż przed swoją śmiercią zobaczył dla siebie miejsce kary w piekle /272

15. Wiele Kościołów Irlandii dzięki namowom Adomnana przyjmuje katolicką Wielkanoc. On sam napisał książkę O miejscach świętych  /273

16. W tej książce Adomnan wspominał miejsca narodzenia i zmartwychwstania Pana /275

17. O miejscu wniebowstąpienia Pana i grobach patriarchów  /276

18. Sasi Południowi otrzymują biskupów Eadberta i Eollę, Sasi Zachodni Daniela i Aldhelma. O pismach Aldhelma /278

19. Cenred, król Mercji, i Offa, król Sasów Wschodnich, zakończyli swoje życie w Rzymie będąc zakonnikami oraz o życiu i śmierci biskupa Wilfryda /280

20. Albin zostaje opatem po Hadrianie. Akka obejmuje biskupstwo po Wilfrydzie /287

21. Opat Ceolfryd wysyła do króla Piktów budowniczych kościoła razem z listem w sprawie obchodzenia Paschy i tonsury  /288

22. Zakonnicy zamieszkujący wyspę Iona razem z podlegającymi im klasztorami, dzięki kazaniom biskupa Egberta zaczynają obchodzić Paschę zgodnie z kanonem rzymskim  /298

23. O obecnym stanie Kościoła Anglów jak i całej Brytanii  /299

24. Chronologiczne streszczenie całej pracy, autobiografia autora  /302

Bibliografia  /307

Źródła  /307

Opracowania /308

Aneksy  /310

Mapa Anglii i Walii - czasy Bedy  /310

Poczet królów poszczególnych królestw Brytanii w VI i VII w.  /311

Biskupi (wg Bright, s. 462)  /314

Indeks nazw własnych  /319