Działania aparatu bezpieczeństwa Polski Ludowej wobec Ukraińców w latach 1944-1989

Autor: Arkadiusz Słabig

Rok wydania: 2018

Ilość stron: 701

Oprawa: twarda

Format: 17,0 cm x 24,5 cm

"Tworzone przez komunistów od 1944 r. nowe państwo polskie, uwikłane w zależność od Związku Radzieckiego, miało w zamyśle włodarzy stać się państwem homogenicznym pod względem narodowym. Splot wielu czynników sprawił, że politykom związanym z ruchem komunistycznym przyszło realizować postulaty ich zaciekłych wyeliminowanych z gry przeciwników - narodowych demokratów. Mimo deklarowanego równouprawnienia wszystkich obywateli bez względu na narodowość i wyznanie ludność niepolska stała się zakładnikiem polityki wewnętrznej i zagranicznej państwa polskiego. Na losy polskich Ukraińców trudny do przecenienia wspływ wywierała też postawa władz w Moskwie prowadzących konsekwentną sowietyzację i rusyfikację życia publicznego na Ukrainie.

Jednym z najważniejszych kreatorów polityki narodowościowej Polski Ludowej był aparat bezpieczeństwa łączący cechy cywilnego kontrwywiadu i policji politycznej. Zbudowany na wzór radzieckich służb specjalnych strzegł interesów państwa zdominowanego przez partię komunistyczną [...]"

(fragment Wprowadzenia)

Spis treści:

Wprowadzenie  /5

Rozdział 1. Zarys dziejów ludności ukraińskiej w Polsce w latach 1918-1989  /21

1.1. Ukraińcy w Polsce w latach 1918-1944  /21

1.2. Ludność ukraińska w Polsce Ludowej  /40

Rozdział 2. Aktywność aparatu bezpieczeństwa wobec Ukraińców w latach 1944-1954  /121

2.1. Działania organów bezpieczeństwa ZSRR wobec podziemia ukraińskiego na ziemiach polskich  do 1946 r. /121

2.2. Struktury aparatu bezpieczeństwa działające "po zagadnieniu" ukraińskim do 1954 r. /126

2.3. Zwalczanie podziemia ukraińskiego w województwach lubelskim i rzeszowskim do kwietnia 1947 r. /130

2.4. Udział funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa w akcji "Wisła"  /161

2.5. Działania przeciwpartyzanckie po akcji "Wisła" /177

2.6. Aktywność UB w województwach zachodnich i północnych  /219

2.7. Operacje wymierzone w emigracyjne struktury ukraińskiego ruchu nacjonalistycznego i ich zaplecze w Polsce/255

2.7.1. "C-1" /256

2.7.2. "Pająki"  /266

2.7.3. "Raki"  /269

2.8. Rozpracowanie formacji kolaboranckich i ukraińskich organizacji społecznych działających w czasie okupacji niemieckiej  /272

2.9. Działania operacyjne i represyjne wobec Cerkwi grekokatolickiej i prawosławnej  /287

2.10. Współpraca Urzędu Bezpieczeństwa Polski Ludowej z Ministerstwem/Komitetem Bezpieczeństwa Państwowego  (MGB/KGB) Związku Radzieckiego i Służbą Bezpieczeństwa Państwa (StB) Czechosłowacji w latach 1947-1954  /294

Rozdział 3. Działania operacyjne "po zagadnieniu" ukraińskim w latach 1954-1989  /309

3.1. Struktury aparatu bezpieczeństwa biorące udział w rozpracowaniu Ukraińców. Współpraca z pionem kryminalnym MO, WOP i wojskowymi służbami specjalnymi. Nowa interpretacja koncepcji "nacjonalizmu ukraińskiego"   /309

3.2. Działania aparatu bezpieczeństwa  wobec środowisk ukraińskich w Polsce i krajach zachodnich w okresie "odwilży"  politycznej  /321

3.3. Ujawnienia partyzantów ukraińskich w latach 1955-1956  /331

3.4. Współpraca z organami bezpieczeństwa ZSRR i Czechosłowacji w latach 1954-1989 /335

3.5. Działania operacyjne  wobec środowisk emigracji ukraińskiej w krajach zachodnich w latach 1954-1989/355

3.5.1. ZCz OUN  /362

3.5.2. OUN-M  /390

3.5.3. UNH  /406

3.5.4. ZP UHWR i OUNz  /408

3.5.5. OOŁ i Łemko-Sojuz  /422

3.5.6. URDP  /432

3.6. Ściganie kolaborantów i nieujawnionych  członków podziemia  /434

3.7. Nadzór operacyjny nad UTSK  i zalążkami organizacji łemkowskiej  /449

3.8.Inwigilacja wspólnot wyznaniowych  /462

3.9. Kompleksowa kontrola i działania zapobiegawcze w okresie przesileń politycznych i sytuacji nadzwyczajnych  /478

3.10. Inwigilacja placówek nauczających języka ukraińskiego  /485

3.11. Wobec ukraińskiego środowiska akademickiego  /492

3.12. Rozpracowanie kontaktów z polską opozycją polityczną  /507

Rozdział 4. Środki, metody i formy pracy operacyjnej stosowane wobec Ukraińców  /517

4.1. Osobowe źródła informacji  /517

4.2. Rzeczowe środki pracy operacyjnej  /544

4.3. Rewizje domowe i tajne przeszukania  /552

4.4. Rozmowy operacyjne  /554

4.5. Działania propagandowe  /557

4.6. Ingerencja w politykę kadrową przedsiębiorstw i instytucji  /560

4.7. Udział w akcjach przesiedleńczych i kontrola przemieszczeń osób narodowości ukraińskiej  /566

4.8. Współpraca z władzami partyjnymi i administracyjnymi  /578

4.9. Zatrzymania, aresztowania, internowania/583

4.10. Kombinacja operacyjna  /592

4.11. Gra operacyjna /593

4.12. Dezintegracja operacyjna  /594

4.13. Rozpracowanie operacyjne  /596

4.14. Formy pracy operacyjnej  /596

Zakończenie  /609

Bibliografia  /617

Indeks osobowy  /649

Wykaz najważniejszych skrótów  /685

Summary  /691