Działania Einsatzgruppen na terenie Górnego Śląska w roku 1939

Autor: Łukasz Nowok

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 129

Okładka: miękka

Format: 14,5 cm x 20,5 cm

Formacje Einsatzgruppen, czyli Grup Operacyjnych zostały po raz pierwszy powołane do istnienia w czasie tak zwanego Anschlussu Austrii w 1938 roku. Pierwotnie, ich nadrzęd­nym celem było utrzymanie porządku na ziemiach, które zostały wcielone do Trzeciej Rze­szy, tak więc można uznać je, za lepszą wersję policji. Formacje Grup Operacyjnych, składały się z przedstawicieli Waffen-SS - w skład których wchodziły już jednostki straży obozowej Totenkopf - policji kryminalnej, policji państwowej, policji porządkowej, tajnej policji pań­stwowej i służby bezpieczeństwa. W każdej grupie znaczącą przewagę liczebna mieli człon­kowie formacji Waffen-SS, co w pewnym stopniu tłumaczy narzucenie hierarchii i odpowied­nich struktur dla każdej z grup. Podczas działania na terenie Rzeczypospolitej od 1 września do 20 listopada 1939 roku, Einsatzgruppen ujawniły swoje prawdziwe oblicze. W czasie dzia­łań wojennych nadrzędną rolą Grup Operacyjnych była pacyfikacja terenów zajmowanych przez Wehrmacht. Gdyby nie te działania, na ziemiach podbijanych za pomocą Blitzkriegu, bardzo szybko mogłoby dojść do wszelkiego typu powstań narodowowyzwoleńczych. Einsat­zgruppen zajmowały się jednak nie tylko zwalczaniem osób związanych z działaniami party­zanckimi, ale również korzystając z wcześniej przygotowanych list proskrypcyjnych ekster­minowały dawnych powstańców śląskich, osoby niechętne partii nazistowskiej, oraz skutecz­nie wprowadzały w życie politykę rasową Trzeciej Rzeszy paląc synagogi i mordując Żydów. Grupy Operacyjne działające w Polsce przechodziły swój chrzest bojowy. Od 1940 roku to­warzyszyły niezwyciężonemu Wehrmachtowi, chroniąc jego tyły podczas działań wojennych we Francji, Holandii i na Bałkanach. Dopiero w 1941 roku, podczas realizacji planu Barba­rossa, Grupy Operacyjne pokazały na co je stać, dopuszczając się bezlitosnych prześladowań na mieszkańcach Litwy, Łotwy, Białorusi i Ukrainy, czego najbardziej znanym i spektaku­larnym przykładem jest masakra w Babim Jarze. Od momentu rozpoczęcia kontrofensywy so­wieckiej i otwarcia drugiego frontu Grupy Operacyjnej otrzymały jeszcze jedno zadanie, za­bezpieczanie tyłów cofającej się armii niemieckiej (ze wstępu).

Spis treści:

Wstęp   /8

I. Od początku…  /14

I.1 Sztafety Ochronne  /15

I.2 „Trupia Główka”  /20

I.3 Geneza Grup Operacyjnych  /22

II. Wyposażenie i uwarunkowania  /30

II.1 Umundurowanie  /31

II.2 Uzbrojenie  /32

II.3 Pozostałe wyposażenie jednostek  /37

II.4 Proces brutalizacji  /41

III Einsatzgruppe I  /44

IV Grupa Operacyjna do Zadań Specjalnych  /62

IV.1 Kadra Grupy do Zadań Specjalnych  /63

V. Rozwiązanie  /77

V.5 Następstwa  /88

Podsumowanie  /90

Einsatzgruppen w źródłach i powojennych zeznaniach  /92

Dokument 1: Adnotacje Głównego Urzędu SD II 12 z 8.7.1939 

Dokument 2:Wytyczne dla zagranicznych operacji policji bezpieczeństwa i SD (niedatowany/sierpień 1939)  /94

Dokument 3: Przesłuchanie: Hubert S. — w roku 1939 członek Einsatzkommando 1/I; Berlin Wschodni 5.2.1971 (fragment)  /99

Dokument 4: Dalekopis szefa policji bezpieczeństwa z 4.9.1939: operacja „Tannenberg”; tutaj: nazwy grup operacyjnych  /100

Dokument 5: Szef zarządu cywilnego przy Naczelnym Dowództwie 8. Armii, 7.9.1939: rozkaz dzienny nr 2 (fragment)  /101

Dokument 6:Relacja Berty Lichtig (fragmenty)  /101

Dokument 7: Naczelne Dowództwo 14. Armii/Generalny Kwatermistrz z 12.9.1939: zarządzenia specjalne nr 14 (fragment)  /102

Dokument 7: Przesłuchanie: Georg Schraepel — w roku 1939 referent policji kryminalnej w sztabie Einsatzgruppe I; 16.4.1964 (fragment)  /103

Dokument 8: Przesłuchanie: Hubert S. — w roku 1939 członek Einsatzkommando 1/I; 5.2.1971 (fragment)  /103

Dokument 9: Oświadczenie: Rudolf Langhaeuser, w roku 1939 oficer Ic w Sztabie Generalnym Dowództwa Grupy Armii Południe; 30.4.1967 (fragment)  /104

Dokument 10: Okólnik dowództwa odcinka straży granicznej 3/szefa zarządu cywilnego w Katowicach z 13.9.1939: dotyczącego powołania straży obywatelskich i przemysłowych do walki z organizacjami powstańczymi (fragmenty)  /106

Dokument 11: Szef policji bezpieczeństwa/referat specjalny operacji „Tannenberg”, 17.9.1939: raport dzienny za okres od 16.9. godzina 20 do 17.9. godzina 8 (fragmenty)  /107

Dokument 12: Landrat powiatu Pszczyna do szefa zarządu cywilnego Katowice, 19.9.1939: współpraca z policją bezpieczeństwa  /108

Dokument 13: Protokół kancelarii sztabu Głównego Urzędu SD I 11 z 27.9.1939: narada szefów urzędów i kierowników grup operacyjnych w dniu 21.9. (fragmenty) /109

Dokument 14: Depesza szefa policji bezpieczeństwa z 21.9.1939: kwestia żydowska na terenach okupowanych (fragmenty)  /111

I  /112

Dokument 15: Naczelny Dowódca Wojsk Lądowych do Naczelnego Dowódcy i Zarządcy Wojskowego, 21.9.1939: działalność i zadania grup operacyjnych policji na obszarze operacyjnym  /113

Dokument 16: Einsatzkommando 4/I do landrata powiatu pszczyńskiego, 27.9.1939: postępowanie w sprawach polityczno-policyjnych  /114

Dokument 17: Depesza szefa policji bezpieczeństwa z 30.9.1939  /115

Dokument 18: Naczelny dowódca 14. Armii do komendantów, 1.10.1939  /115

Dokument 19: Landrat powiatu Lubliniec do szefa zarządu cywilnego Katowice, 2.10.1939: komando operacyjne policji bezpieczeństwa a zarząd cywilny (fragment)  /117

Dokument 20: Adnotacja: SS-Hauptsturmführer Adolf Eichmann, 6.10.1939  /118

Dokument 21: Rozporządzenie Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy z 6.10.1939: utworzenie referatu II O  /119

Dokument 22: Przesłuchanie: Heinrich B. — w roku 1939 członek Einsatzkommando 3/I; 19.5.1960 (fragment)  /119

Dokument 23:Rozporządzenie Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy z 17.10.1939: operacja „Tannenberg”, tutaj: rozwiązanie referatu specjalnego  /120

Dokument 24: Szef Einsatzgruppe I do szefa policji bezpieczeństwa i SD, 20.10.1939: zajścia po tamtej stronie granicy (fragment)  /121

Dokument 25: Rozporządzenie szefa policji bezpieczeństwa i SD z 20.11.1939  /122

Dokument 26: Przesłuchanie: Fritz Liebl — w roku 1939 członek Einsatzkommando 3/I, z grudnia 1939 (fragment)  /123

Dokument 27: Rozporządzenie szefa policji bezpieczeństwa i SD z 21.12.1939: oczyszczenie prowincji wschodnich  /125

Dokument 28: Adnotacja: Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy IV (II A 4), 23.10.1939 (fragment)  /125

Bibliografia /127