- Kategorie
-
Dwór, wieś i plebania w przestrzeni społecznej zachodniej Małopolski w latach 1772 - 1815
Wpisz swój e-mail |
Wysyłka w ciągu | 24 godziny |
Cena przesyłki | 11 |
Dostępność | Brak towaru 0 szt. |
Kod kreskowy | |
ISBN | 978-83-65080-09-7 |
EAN | 9788365080097 |
Zostaw telefon |
Autorzy: Tomasz Kargol, Łukasz Jewuła, Krzysztof Ślusarek
Rok wydania: 2015
Liczba stron: 471
Okładka: twarda
Format: 16,5 cm x 24,0 cm
Celem pracy Dwór, wieś i plebania w przestrzeni społecznej zachodniej Małopolski w latach 1772-1815 jest zbadanie wpływu przemian społecznych, gospodarczych i politycznych, dokonujących się w drugiej połowie XVIII i na początku XIX w., na funkcjonowanie środowiska wiejskiego zachodniej Małopolski1. W szczególności chodzi tu o ukazanie: funkcjonowania dworu, plebanii i wsi w przed- i porozbiorowych warunkach prawno-politycznych; wpływu zmienności epoki na przestrzeń społeczną (m.in. wpływ zmiany granic państwowych na położenie prawno-polityczne i aktywność poszczególnych grup społecznych i jednostek, tworzenie się elity wiejskiej i kształtowanie świadomości społecznej); oddziaływania reform społecznych i gospodarczych z lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XVIII w. na wzajemne relacje pomiędzy szlachtą, chłopami i duchowieństwem. Praca składa się z ośmiu rozdziałów. Dwa pierwsze mają charakter wstępny. Omawiamy w nich prawno-polityczne uwarunkowania przemian społecznych zachodzących na ziemiach polskich w latach 1772‒1815 oraz charakteryzujemy główne elementy składowe przestrzeni społecznej zachodniej Małopolski. Ta ostatnia kwestia wydaje się być szczególnie ważna, gdyż dzięki sięgnięciu po nieznane i mało dotąd wykorzystywane źródła, w tym także statystyczne, udało się przeprowadzić porównawczą charakterystykę północnej i południowej części zachodniej Małopolski, przedzielonej w 1772 r. kordonem granicznym, biegnącym wzdłuż Wisły. Kolejne rozdziały poświęcone zostały analizie wielowątkowych i czasami bardzo skomplikowanych relacji między dworem, wsią i plebanią. W rozdziale trzecim jest zatem mowa o konfliktach między właścicielami i dzierżawcami dóbr ziemskich, w rozdziale czwartym – o sporach między dworem a wsią o posiadanie ziemi i szkody wyrządzone w uprawach, w rozdziale piątym – o konfliktach dotyczących zakresu świadczeń na rzecz dworu, kościoła i państwa. Szósty rozdział zawiera omówienie stosunkowo mało znanej kwestii ‒ roli wojska w życiu społeczności wiejskiej. W rozdziale siódmym jest natomiast mowa o innych sprawach społecznych dostrzegalnych w źródłach, jak np. pijaństwo i zadłużenie chłopów, ich ruchliwość przestrzenna oraz zbiegostwo. Zamykający rozprawę rozdział ósmy poświęcono analizie sposobów rozwiązywania konfliktów społecznych.
Spis treści:
Wykaz skrótów /5
Wstęp /9
Rozdział I. Przestrzeń społeczna zachodniej Małopolski /19
1. Terytorium /21
2. Ludność i sieć osadnicza /26
3. Dwór, wieś i plebania - główne elementy przestrzeni społecznej /40
3.1. Dwór - liczebność i rozmieszczenie szlachty oraz struktura własności ziemskiej /40
3.2. Wieś - struktura i położenie społeczne ludności chłopskiej /66
3.3. Plebania - struktura i rozmieszczenie duchowieństwa /81
4. Pozostałe komponenty przestrzeni społecznej /95
4.1. Miasta /96
4.2. Żydzi /99
4.3. Administracja państwowa i prywatna /104
4.4. Wojsko /106
Rozdział II. Uwarunkowania społeczno-prawne /117
1. Ograniczenie szlacheckich przywilejów /117
2. Próby polepszenia bytu ludności chłopskiej /131
3. Ograniczenie roli duchowieństwa /147
4. Państwowa kontrola ludności żydowskiej i ludzi luźnych /157
Rozdział III. Spory między właścicielami i dzierżawcami majątków ziemskich /161
1. Spory między właścicielami majątków /162
1.1. Spory sąsiedzkie /162
1.2. Rodzinne spory majątkowe /167
2. Spory właścicieli z posesorami arendownymi /171
3. Spory właścicieli z posesorami tradytoryjnymi i zastawnymi /180
4. Spory między dzierżawcami majątków /189
4.1. Spory między posesorami uprzywilejowanymi a poddzierżawcami /189
4.2. Spory między dzierżawcami (w tym spory sąsiedzkie) /191
Rozdział IV. Spory o posiadanie ziemi i szkody wyrządzane w uprawach lub gospodarstwach /197
1. Zajęcie chłopskiej ziemi przez miejscowy dwór /198
2. Zajęcie gruntów chłopskich przez właścicieli sąsiednich majątków /208
3. Zajęcie gruntów plebańskich /212
4. Spory o wyrządzenie szkód na polach /215
5. Konflikty o lasy /223
Rozdział V. Spory o wysokość i zakres danin na rzecz dworu, plebanii i państwa /233
1. Co pańskie - panu, czyli spory wsi z dworem o zawyżanie powinności /233
2. Co chłopskie - chłopu, czyli spory wsi z dworem o serwituty /246
3. Co boskie - Bogu, czyli spory o dziesięciny i inne daniny kościelne /249
4. Co cesarskie - cesarzowi. czyli spory o podatki /265
Rozdział VI. Wojsko jako czynnik destabilizacji wsi /271
1. Uciążliwość wojska koronnego /271
2. Szkody wyrządzane przez wojsko rosyjskie i pruskie /281
3. Straty wojenne /283
4. Różne aspekty poboru do wojska /286
5. Problem dezercji /293
Rozdział VII. Inne problemy społeczne /301
1. Skutki klęsk żywiołowych /301
2. Pijaństwo chłopów i jego następstwa /306
3. Zadłużenie chłopów /308
4. Ruchliwość przestrzenna /314
5. Zbiegostwo chłopów /320
6. Sprzedaż, zamiana i uprowadzenie poddanych /328
Rozdział VIII. Sposoby rozwiązywania konfliktów społecznych /331
1. Poszukiwanie kompromisu /332
1.1. Supliki chłopskie /332
1.2. Szlacheckie odwołania i pozwy /339
2. Opór i nieposłuszeństwo /341
3. Przestępczość /344
3.1. Bezprawne uwięzienie /345
3.2. Bunty i wichrzycielstwo /346
3.3. Fałszywe oskarżenia /348
3.4. Groźby karalne /349
3.5. Kradzieże /349
3.6. Lżenie i poniżanie /352
3.7. Oszustwa /353
3.8. Pobicia /354
3.9. Podpalenia /357
3.10. Zabójstwa /358
3.11. Zajazdy /359
3.12. Zbójnictwo /361
Zakończenie /365
Abschluss /377
Conclusion /391
Bibliografia /401
Wykaz tabel, wykresów i map /401
Indeks nazwisk /439
Indeks miejscowości /453