Drugi obieg w PRL na tle samizdatu w państwach bloku sowieckiego po 1956 roku

Redakcja: Przemysław Gasztold-Senia, Natalia Jarska, Jan Olaszek

Rok wydania: 2016

Liczba stron: 614

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Drugi obieg wydawniczy miał duże znaczenie dla historii politycznej. Na łamach nielegalnie wydawanych i rozpowszechnianych publikacji opozycjoniści i dysydenci prezentowali programy działania, dyskutowali o celach i strategii ruchów, które współtworzyli. Sieci organizacyjne drugiego obiegu i samizdatu często stanowiły podstawę organizacyjną ruchów opozycyjnych. Tak było w PRL, gdzie po wprowadzeniu stanu wojennego działalność opozycji opierała się w dużej mierze na sieciach kolportażu wydawnictw niezależnych. Aby uzyskać pełny obraz zjawiska drugiego obiegu, należy przeanalizować politykę wobec niezależnego ruchu wydawniczego w poszczególnych państwach bloku sowieckiego.

Funkcjonowanie niecenzurowanych książek i publikacji to ciekawy temat dla historii społecznej. Tworzenie, rozpowszechnianie publikacji bezdebitowych uznać można za pewną praktykę społeczną, czyli – jak pisał Dariusz Tola – „powtarzalne mniej lub bardziej rutynowe działanie jednostek lub grup”, które są charakterystyczne dla realnego socjalizmu. Warto patrzeć na historię niezależnego ruchu wydawniczego przez pryzmat takich kategorii jak wiek, wykształcenie, płeć jego twórców i odbiorców. Takie podejście prowadzi do głębszych wniosków, dotyczących nie tylko samego drugiego obiegu, ale też społeczeństwa, w którym on występował.

Niezależne publikacje składają się na historię kultury. Można poddawać je analizom literaturoznawczym i prasoznawczym, badać miejsce, jakie zajmują w kulturze, oraz ich recepcję. Wreszcie – specyficzne cechy rynku nielegalnej książki i prasy to zagadnienie badawcze dla ekonomistów.

(fragment wstępu)

Spis treści:

Wstęp - Przemysław Gasztold-Seń, Natalia Jarska, Jan Olaszek  /9

Jan Olaszek - Drugi obieg wydawniczy w PRL i samizdat w innych państwach bloku sowieckiego: podobieństwa, różnice, wzajemne wpływy /15

INTERPRETACJE

Adam Mielczarek - Drugi obieg wydawniczy lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych jako element ruchu społecznego. Zastosowanie socjologicznej teorii ruchów społecznych do analizy opozycji w Polsce  /61

Mateusz Fałkowski - Ruch społeczny i „podziemny rynek”. O logikach funkcjonowania niezależnego ruchu wydawniczego w PRL (1976–1989)  /76

Paweł Sowiński - Drugi obieg wydawniczy – otoczenie ruchu społecznego /102

Piotr Wciślik - Demokracja sieciowa? Szkic na temat myśli politycznej niezależnego ruchu wydawniczego w Polsce po wprowadzeniu stanu wojennego  /123

Natalia Jarska, Jan Olaszek - Co czytała opozycja? Książki drugiego obiegu jako wyraz tożsamości politycznej, ideowej i kulturowej opozycji w PRL (1976–1989) /145

 Christian Domnitz - Z podziemia do obiegu oficjalnego. Wizje Europy tuż przed wydarzeniami 1989 roku  /163

Beata Szmytkowska - Karton z bibułą. Kolekcje pism drugiego obiegu jako źródło do badań nad siecią kolportażu i środowiskami opozycji na wybranych przykładach  /181

STUDIA MONOGRAFICZNE I SYNTEZY

Aleksander Żydczenko - Samizdat w środowisku akademickim ZSRR w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych na przykładzie Miasteczka Akademickiego w Nowosybirsku  /203

Piotr Byszewski - „Biuletyn” i „Informator” – wydawnictwa organizacji „Ruch”  /214

Andrzej Friszke - „Biuletyn Informacyjny” KOR i KSS „KOR” (1976–1980) /230

Kamil Dworaczek - Niezależna prasa studencka w latach 1980–1981 – próba charakterystyki  /268

Andrzej W. Kaczorowski - „Słowo Podziemne” (1982–1984) i jego twórca Edward Kirpluk  /279

Gábor Danyi - Sztuka obdarowywania. Praktyki kulturowe wczesnego samizdatu na przykładzie węgierskiego czasopisma artystycznego  /313

Monika Kareniauskaitė | Organizacja i funkcjonowanie drugiego obiegu wydawniczego w Litewskiej SRR  /334

Katarzyna Litwin - Ukraińska podziemna działalność wydawnicza jako przejaw walki o wolność słowa  /347

Przemysław Gasztold-Seń - Komunistyczny drugi obieg? Bezdebitowe druki nurtu dogmatycznego w PZPR  /362

DZIAŁANIA POLICJI POLITYCZNEJ

Grzegorz Waligóra - Służba Bezpieczeństwa wobec niezależnego ruchu wydawniczego w latach 1976–1980  /395

Grzegorz Wołk - Służba Bezpieczeństwa wobec pism i wydawnictw drugiego obiegu w latach 1980–1990 /411

Cecylia Kuta - Działania Służby Bezpieczeństwa wobec drugiego obiegu w okresie stanu wojennego na przykładzie Wydawnictwa im. gen. Nila Fieldorfa /441

Alexandra Botyánszki - Drugi obieg wydawniczy na Węgrzech a służba bezpieczeństwa  /455

ZACHÓD I EMIGRACJA

 Alfred A. Reisch - Odbiór publikacji zachodnich i polskich wydawnictw emigracyjnych przesyłanych do PRL w ramach programu George’a Mindena w latach 1956–1973 /475

Małgorzata Choma-Jusińska - Wolne słowo z Zachodu. Projekt dystrybucji książek za żelazną kurtyną na przykładzie Polski (rekonesans badawczy) /499

Marie L. Neudorflová - Doświadczenie czechosłowackie: drugi obieg, samizdat, publikacje emigracyjne, kurierzy  /516

Patryk Pleskot - Dolary na bibułę. Amerykańska pomoc finansowa dla drugiego obiegu wydawniczego w Polsce w latach 1982–1989  /527

Benjamin B. Fischer - Przed erą Internetu, Facebooka i Twittera: CIA, „Solidarność” i drugi obieg wydawniczy  /540

Znaczenie drugiego obiegu wydawniczego w PRL / Dyskusja panelowa  /563

Biogramy autorów artykułów i uczestników dyskusji  /580

Wykaz skrótów  /585

Indeks osób  /588