Drobna szlachta ziemi łomżyńskiej na przełomie XIX i XX wieku

Drobna szlachta ziemi łomżyńskiej na przełomie XIX i XX wieku

Autor: Małgorzata Dajnowicz

Rok wydania: 2002

Ilość stron: 269

Oprawa: miękka

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Tematyka drobnej szlachty od dawna zaniedbywana była przez historyków. Dotychczasowe publikacje przedstawiające rolę drobnej szlachty w dziejach Polski poruszały niektóre, często pojedyncze wątki z życia tej warstwy społecznej. Nininiejsza praca jest próbą całościowego spojrzenia na zagadnienia dotyczące warstwy drobnoszlacheckiej.
Odmienność w obyczaju i mentalności drobnej szlachty istniała bardzo długo, a relikty dostrzegamy do dnia dzisiejszego. Wiele też cech obyczajowych i elementów kultury drobnej szlachty przeniknęło do innych warstw społecznych. Dyskusja nad tą tezą pozostaje jednak otwarta. Przedmiotem mego zainteresowania jest przede wszystkim drobna szlachta osiadła we własnych zaściankach.
W opracowaniu swym ograniczam się do najbardziej uzasadnionego historycznie kształtu terytorialnego guberni łomżyńskiej z lat 1894 - 1912. Były to dawne ziemie mazowieckie: łomżyńska, nurska, różańska, wiska oraz zachodnie połacie Podlasia. Obszar ten nazywam ziemią łomżyńską lub Łomżyńskiem. W sześciu powiatach guberni łomżyńskiej: kolneńskim, łomżyńskim, mazowieckim (wysoko-mazowieckim), ostrołęckim, ostrowskim i szczuczyńskim wyszczególniłam obszary zamieszkałe przez drobną szlachtę, skupiska drobnoszlacheckie. Szczególnie wnikliwie poddałam badaniom powiaty mazowiecki oraz łomżyński ze względu na najliczniejsze tam osadnictwo omawianej warstwy społecznej. Celowym wydawało się też odniesienie, porównanie do innych obszarów zamieszkałych przez drobną szlachtę, np. powiatu przasnyskiego, bielskiego i siedleckiego.

(od Autora)

Spis treści: 

Spis treści

Wykaz skrótów

Od autora

I. Drobna szlachta w ziemi łomżyńskiej

1. Osadnictwo drobnej szlachty w ziemi łomżyńskiej

2. Rozmieszczenie drobnej szlachty w ziemi łomżyńskiej na przełomie XIX i XX wieku

3. Zmiany prawno-ekonomiczne od 1864 roku

4. Podziały wewnątrz środowiska drobnej szlachty

II. Własność drobnoszlachecka na przełomie XIX i XX wieku

1. Struktura władania ziemią

2. Własność drobnoszlachecka według grup obszarowych

3. Podział użytków gruntowych - sposób wykorzystania ziemi

4. Sposób użytkowania ziemi

a. Podziały, szachownica, zubożenie i deklasacja

b. Nabywanie ziemi, komasacja

III. Tożsamość drobnej szlachtu

1. Szlachectwo

a. Istota szlachectwa

b. Wyróżniki szlachectwa

2. Autorytety i wzorce postępowania

a. Stosunek do religii

b. Stosunek do służby wojskowej

c. Stosunek do oświaty

3. Kultura języka drobnej szlachty

IV. Wewnętrzne życie drobnej szlachty

1. Wygląd zaścianków i ich mieszkańców

a. Wieś i zagroda drobnoszlachecka

b. W domach drobnej szlachty

c. Wygląd zewnętrzny drobnej szlachty

2. Życie codzienne

a. Przywiązanie do ziemi a mobilność drobnej szlachty

b. Praca na wsi, stosunki rodzinne

3. Drobna szlachta w społeczności lokalnej

4. Małżeństwo

a. Dobór partnerów

b. Zwyczaje weselne

Zakończenie

Bibliografia

Spis tabel

Spis fotografii

Spis kartogramów i wykresów

Aneksy

Zdjęcia archiwalne