Depolonizacja ziem zabranych (1864-1914). Koncepcje - mechanizmy decyzyjne - realizacja, Tom 3. Litwa i Białoruś...

Autor: Stanisław Wiech

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 616

Okładka: twarda

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

Monografia poświęcona jest dziejom Liwy i Białorusi na przełomie lat 60. i 70. XIX wieku w dobie rządów wileńskiego generała-gubernatora Aleksandra Potapowa. Praca jest kontynuacją rozpoczętej w 2018 r. wielotomowej serii wydawniczej poświęconej problemowi depolonizacji Ziem Zabranych (Litwy, Białorusi, Ukrainy) ze szczególnym uwzględnieniem analizy i edycji najważniejszych i mało znanych dokumentów źródłowych ilustrujących rosyjskie koncepcje, mechanizmy decyzyjne oraz realizację polityki wypychania polskości z zachodnich rubieży Cesarstwa Rosyjskiego. Do chwili obecnej ukazały się dwa tomy: Stanisław Wiech, Depolonizacja Ziem Zabranych (1864–1914). Koncepcje – mechanizmy decyzyjne – realizacja, t. 1, Litwa i Białoruś. Od Murawjowa do Baranowa (1864–1868), Kielce 2018, ss. 323; Jacek Legieć, Krzysztof Latawiec, Depolonizacja Ziem Zabranych (1864–1914). Koncepcje – mechanizmy decyzyjne – realizacja, t. 2, Prawobrzeżna Ukraina. Czasy Annienkowa i Bezaka (1864–1868), Kielce 2018, ss. 309. W tomie trzecim szczegółowo omówiono politykę kadrową, wyznaniową, oświatową oraz fiskalną władz carskich wymierzoną w społeczeństwo polskie. Analizie poddano także zmiany zachodzące w strukturze demograficznej, wyznaniowej oraz w stanie posiadania polskiego ziemiaństwa. Poruszane zagadnienia i analizowane procesy wzbogacono 50 statystycznymi i problemowymi tabelami. W części drugiej monografii zamieszczono 13 opracowanych naukowo tekstów źródłowych ilustrujących politykę depolonizacji. W grupie opracowanych dokumentów odnalezionych w archiwum w Wilnie, Petersburgu i Moskwie szczególnie cennymi okazały się dwa obszerne raporty Potapowa skierowane do cara Aleksandra II oraz wydawane przez niego okólniki (cyrkularze) adresowane do podległych mu gubernatorów.

Spis treści:

Wstęp   /7

Część pierwsza - Litwa i Białoruś. Rządy Potapowa (1868-1874)

U steru władzy  /15

Nominacja Potapowa /15

Zmiany kadrowe /22

Walka z opozycją wewnętrzną /34

Intryga Batiuszkowa /39

Sytuacja polityczna kraju /47

Polityka wyznaniowa /69

Walka z Kościołem katolickim /69

Rola Cerkwi prawosławnej /69

Polityka oświatowa /115

Szkolnictwo w systemie depolonizacji /145

Status języka polskiego /197

Depolonizacja ziemiaństwa /207

Podatek kontrybucyjny /263

Zakończenie /323

Część druga - wybór źródeł

Raporty Potapowa /331

1. Raport wileńskiego, kowieńskiego i grodzieńskiego generała-gubernatora za lata 1868, 1869 i 1870  /331

2. Raport wileńskiego, kowieńskiego i grodzieńskiego generała-gubernatora za lata1871-1873  /428

Korespondencja oponentów  /549

3. Listy Pompeja N. Batiuszkowa do Aleksandra II z powodu swojej działalności na urzędzie kuratora Wileńskiego Okręgu Naukowego (listopad? 1869)  /549

4. List redaktora "Moskiewskich Wiadomości" Michaiła N. Katkowa do kuratora Wileńskiego Okręgu Naukowego P.N. Batiuszkowa z 9/22 listopada 1869 r.  /552

Okólniki i raporty wileńskiego generała-gubernatora i jego pomocnika z lat 1868-1872  /557

A. Rygor stanu wojennego /557

5. Okólnik wileńskiego generała-gubernatora z 14/26 marca 1868 r. o surowym przestrzeganiu praw stanu wojennego /557

6. Okólnik wileńskiego generała-gubernatora z 22 marca/5 kwietnia 1968 r. dotyczący prawa posiadania broni  /559

7. Najpoddańszy raport Aleksandra Potapowa z 10/22 kwietnia 1868 r.  do cara Aleksandra II w sprawie zniesienia stanu wojennego  /561

B. Sprawy Kościoła i duchowieństwa rzymskokatolickiego /563

8. Okólnik wileńskiego generała-gubernatora z 17/29 sierpnia 1868 r. w sprawie wydalenia za granicę rzymskokatolickich księży i zakonników /563

9. Okólnik wileńskiego generała-gubernatora z 10/22 września 1868 r. w sprawie wzmocnienia kontroli nad kazaniami głoszonymi przez księży katolickich /564

10. Okólnik wileńskiego generała-gubernatora z 2/14 grudnia 1869 r. w sprawie opuszczania przez księży plebanii i parafii /567

11. Okólnik wileńskiego generała-gubernatora z 21 grudnia 1869 r./2 stycznia 1870 r. w sprawie egzaminów z języka rosyjskiego, historii Rosji i geografii dla alumnów seminariów rzymskokatolickich   .569

12. Okólnik wileńskiego generała-gubernatora z 21 grudnia 1869 r./2 stycznia 1870 r. w sprawie wyjazdów adeptów seminariów rzymskokatolickich do Królestwa Polskiego /571

13. Okólnik wileńskiego generała-gubernatora z 12/24 lipca 1872 r. w sprawie urlopów zagranicznych dla księży katolickich z zakazem pobytu w Rzymie i Poznaniu  /572

14. Okólnik wileńskiego generała-gubernatora z 21 lipca/2 sierpnia 1872 r. w sprawie organizowania uroczystych pogrzebów według obrządku katolickiego /574

C. Status języka polskiego  /577

15. Okólnik wileńskiego generała-gubernatora z 22 marca/3 kwietnia 1868 r. w sprawie nakładania kar za używanie języka polskiego w miejscach publicznych  /577

16. Okólnik wileńskiego generała-gubernatora z 9/12 lipca 1868 r. w sprawie nakładania kar za używanie języka polskiego w miejscach publicznych   /578

Bibliografia /581

Indeks osobowy /599

Indeks miejscowości /607

Spis tabel /613