Czystość i brud. Higiena za żelazną kurtyną (1945-1989/1991)

Redakcja: Walentyna Korpalska, Wojciech Ślusarczyk, Gabriela Frischke

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 360

Okładka: miękka

Format: 16,00 cm x 25,00 cm

W zakresie szeroko pojętej higieny czasy żelaznej kurtyny (1945–1989/1991) cechował spektakularny postęp.

W przypadku bloku wschodniego rewolucja społeczna umożliwiła powszechniejszy niż wcześniej dostęp do osiągnięć cywilizacyjnych w postaci kanalizacji, bieżącej wody, środków czystości oraz opieki lekarskiej, pielęgniarskiej czy stomatologicznej. Działania Światowej Organizacji Zdrowia, powstałej w 1946 roku, przekładały się na rosnącą świadomość zdrowotną. Przymusowe szczepienia doprowadziły do eradykacji wielu chorób epidemicznych.

Postęp medycyny, masowa produkcja leków, środków higieny i żywności w połączeniu z parasolem ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych wpłynęły korzystnie na przeciętną długość życia. Okres ten nie był jednak wolny od problemów. Na samym jego początku wyzwaniem było radzenie sobie z materialnymi, biologicznymi i psychicznymi skutkami II wojny światowej. Przemarsze wojsk oraz migracje ludności były przyczyną szerzenia się chorób. Problemy gospodarcze powodowały okresowe niedobory w dostępie do pełnowartościowej diety, środków higienicznych czy leków. Niezmąconą wcześniej wiarę w postęp medycyny zachwiała epidemia HIV/AIDS.

Powyższe zagadnienia zostały poruszone w niniejszej książce. Kończy ona jednocześnie serię wydawniczą – historyczną refleksję nad dziejami higieny, zapoczątkowaną w 2013 roku tomem poświęconym starożytności. Zgodnie z kierunkiem wytyczonym przez francuskiego historyka i socjologa, Georges’a Vigarello, jej zadaniem było ukazanie problematyki czystości i brudu na przestrzeni dziejów – od początków cywilizacji aż do schyłku XX wieku.

Spis treści:

Wstęp /9

Karolina Brózda, Michał Kozicz. Higiena i zdrowie Polaków a dostęp do opieki medycznej, czyli jak czas wojny wpłynął na późniejszy rozwój i dostępność lecznictwa w Polsce /13

Jolanta Czerwiakowska. Migracje na ziemi słupskiej jako jeden z czynników rozwoju chorób epidemicznych we wczesnym okresie powojennym - wstęp do problematyki /29

Hanna Kurowska. Stan sanitarno-epidemiologiczny na ziemi lubuskiej w latach 1945-1950  /45

Małgorzata Szymczak. "Komisja sanitarna powinna się tym zająć!" - kwestie higieniczno-sanitarne w świetle listów czytelników prasy regionalnej Wielkopolski i ziemi lubuskiej w latach 1945-1956  /65

Paulina Miziołek. Skuteczność zastosowania nowych metod zmniejszania zachorowalności i leczenia gruźlicy w Polsce w latach 1945-1960  /87

Wojciech Ślusarczyk, Maja Kozdój. Syfilis w świetle "Chorób wenerycznych" - podręcznika dla studentów medycyny autorstwa Stefanii Jabłońskiej z 1958 roku /103

Maria Katarzyna Przybylska. "Jeśli ktoś się zaraził, to był to jego prywatny pech..." - społeczne konstruowanie obcości w oparciu o narrację higieniczną, czyli HIV/AIDS a "problem gejowski" za żelazną kurtyną  /121

Magdalena Paciorek. Lekarz na prowincji w okresie PRL-u - problemy i troski środowiska lekarskiego lat 50. i 60. XX wieku /141

Wojciech Ślusarczyk. Mgr farm. Henryka Pawłowska - propagatorka higieny w Łabiszynie i pałuckich wsiach (lata 60. i 70. XX wieku)  /161

Magdalena Dembek. Higiena w plakacie okresu Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej  /173

Anna Marek. Bezpieczeństwo i higiena pracy w polskim plakacie z lat 50. XX wieku  /185

Nicholas Karolak. Higiena w komiksach "Tytus, Romek i A'Tomek" autorstwa Henryka Jerzego Chmielewskiego (1923-2021) - elementy edukacji prozdrowotnej i higieny osobistej w komiksie PRL-u. Zarys problemu /205

Radosław Łazarz, Mateusz Dąsal. Czy trzeba prać skarpetki? Praktyki higieniczne w PRL na podstawie wybranych polskich filmów fabularnych z lat 60. XX wieku /219

Ryszard Polak. Higiena w dorobku naukowym i publicystycznym Marcina Kacprzaka (1888-1968)  /233

Aistis Żalnora. Problemy higieny pracy umysłowej na Litwie w okresie międzywojennym i za żelazną kurtyną  /257

Piotr Włodzimierz Górski, Klaus Koch. Niemcy Polakom. Pomoc z zakresu higieny podczas stanu wojennego (1981-1983)  /269

Marcin Szerle. Polski personel medyczny w Libii w okresie PRL ze szczególnym uwzględnieniem kontaktów ośrodka gdyńskiego /281

Patrycja Jakubowska, Weronika Szczepańska. Higiena w końcu PRL-u oczami studentów pielęgniarstwa (2020 rok). Badania ankietowe /303

Alfabetyczny wykaz autorów /321

Ilustracje /325