Ciąża mnoga i wieloraczki w starożytności

Autorka: Dominika Lewandowska

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 320

Oprawa: miękka

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Książka poświęcona jest zjawisku ciąży mnogiej i narodzinom wieloraczków w starożytności. Jej podstawą są źródła pisane ze starożytnego Bliskiego Wschodu (Mezopotamia, Egipt, Lewant, Anatolia) oraz z Grecji i Rzymu, których zakres chronologiczny obejmuje prawie 2500 lat.

Tak bogaty materiał źródłowy pozwolił na przyjrzenie się tematowi z kilku perspektyw: prześledzono opowieści mitologiczne o półboskich bliźniakach i liczniejszych wieloraczkach, medyczne i astrologiczne koncepcje powstawania ciąży wielopłodowej oraz konsekwencje przyjścia na świat kilkorga dzieci jednocześnie w ujęciu prawa rzymskiego. Osobno zebrano wzmianki o narodzinach wieloraczków, które rzeczywiście miały miejsce w czasach starożytnych. Cennym uzupełnieniem są również rozdziały o wyobrażeniach Greków i Rzymian odnoszących się do krain zwiększających płodność, ciąży mnogiej u zwierząt i wykorzystania motywu bliźniąt i trojaczków w ówczesnej sztuce oraz „kulturze masowej”.

Spis treści:

Podziękowania  /9

Uwagi edytorskie  /11

Wprowadzenie  /13

Kulturowa historia wieloraczków w zarysie  /14

Historia badań  /28

Terminologia /30

ROZDZIAŁ I. Wzorce mitologiczne  /38

I.1. Bliźnięta  /38

I.1.a. Bliźnięta z różnych ojców  /39

I.1.b. Dioskuryzm  /45

I.1.c. Bliźnięta porzucone po porodzie – motyw porzuconego bohatera  /46

I.1.d. Bliźnięta wykarmione przez zwierzęta  /71

I.1.e. Bliźnięta walczące ze sobą  /78

I.1.f. Rodziny bliźniacze (familles gémellaires)  /84

I.2. Bliźnięta syjamskie  /85

I.2.a. Molionidzi  /86

I.2.b. Gerion  /88

I.3. Trojaczki  /90

I.3.a. Kastor, Polluks i Helena  /90

I.3.b. Minos, Sarpedon i Radamantys  /91

I.3.c. Horacjusze i Kuriacjusze  /92

I.3.d. Grupy trzech sióstr  /94

I.4. Czworaczki  /95

I.5. Liczniejsze wieloraczki  /95

I.5.a. Dzieci Niobe  /95

I.5.b. Muzy  /97

I.5.c. Danaidy /97

I.6. Konkluzje  /98

ROZDZIAŁ II. Koncepcje medyczne /100

II.1. Greckie teorie medyczne  /100

II.1.a. Presokratycy i doksografia  /100

II.1.b. Koncepcje Hippokratesa  /110

II.1.c. Koncepcja Arystotelesa  /118

II.2. Medycyna grecka okresu cesarstwa  /128

II.2.a. Soranos  /128

II.2.b. Anegdota o matce dwadzieściorga dzieci  /130

II.2.c. Galen /133

II.2.d. Pseudo-Galen  /134

II.2.e. Oreibasios  /137

II.2.f. Aetios z Amidy  /138

II.2.g. Paweł Egineta  /139

II.3. Łacińscy naśladowcy  /140

II.3.a. Pliniusz Starszy  /141

II.3.b. Helvius Vindicianus  /144

II.3.c. Caelius Aurelianus  /146

II.3.d. Muscio  /147

II.4. Konkluzje  /148

ROZDZIAŁ III. Koncepcje astrologiczne  /150

III.1. Astrologia urodzeniowa a wieloraczki  /150

III.2. Horoskopy urodzeniowe i problem bliźniąt  /160

III.3. Konkluzje  /162

Rozdział IV. Ciąża mnoga a świat naturalny  /164

IV.1. „Krainy płodności”  /164

IV.1.a. Egipt  /164

IV.1.b. Ziemia albańska  /171

IV.1.c. Umbria  /172

IV.2. Płodne zwierzęta  /172

IV.2.a. Koza i owca  /174

IV.2.b. Maciora  /177

IV.2.c. Suka  /180

IV.2.d. Zając  /181

IV.2.e. Mysz  /187

IV.2.f. Lwica  /188

IV.2.g. Żmija  /189

IV.2.h. Niedźwiedzica /190

IV.2.i. Kotka  /190

IV.2.j. Pozostałe kopytne  /191

IV.2.k. „Amfibie”  /192

IV.2.l. Zwierzęta wodne  /194

IV.2.m. Ptaki /195

IV.3. Konkluzje  /197

ROZDZIAŁ V. Historyczne wieloraczki  /199

V.1. Trojaczki z Terraciny  /199

V.2. Fausta z Ostii  /201

V.3. Niewolnica cesarza Augusta  /203

V.4. Pochówek z Baldock  /204

V.5. Serapias  /205

V.6. Późnoantyczne czworaczki  /213

V.7. Konkluzje  /215

ROZDZIAŁ VI. Ciąża mnoga i wieloraczki a prawo rzymskie . . . . . . 216

VI.1. Tzw. leges regiae  /216

VI.2. Digesta: przywileje wynikające z narodzin trojaczków  /218

VI.3. Digesta: narodziny wieloraczków a prawo spadkowe  /221

VI.4. Konkluzje  /226

ROZDZIAŁ VII. Ciąża mnoga i wieloraczki w starożytnej „kulturze masowej”  /227

VII.1. Grecka i rzymska komedia  /227

VII.2. Epika łacińska  /230

VII.3. Fikcyjne mowy sądowe  /233

VII.4. Satyry i epigramaty  /235

VII.5. Paradoksografia  /238

VII.6. Oneiromancja  /239

VII.7. Przysłowia  /239

VII.8. Ikonografia  /240

VII.8.a. Dea nutrix  /241

VII.8.b. Figurki wotywne  /245

VII.8.c. Ikonografia funeralna  /247

VII.8.d. Ikonografia monet  /249

VII.9. Konkluzje  /250

Wnioski końcowe  /252

ANEKS. Zestawienie źródeł pisanych na temat ciąży mnogiej i wieloraczków na starożytnym Bliskim Wschodzie  /255

Wykaz skrótów  /263

Bibliografia  /264

Indeks osobowy  /301

Indeks nazw geograficznych i topograficznych   /311

Indeks miejsc i postaci mitologicznych, legendarnych i literackich  /314