Cenzura w Polsce 1944 - 1960. Organizacja - kadry - metody pracy

Autorka: Kamila Kamińska-Chełminiak

Rok wydania: 2019

Ilość stron: 424

Oprawa: miękka

Format: 16,0 cm x 23,5 cm

"W prezentowanej książce przedstawiono system funkcjonowania aparatu cenzury w Polsce w latach 1944–1960, w szczególności takie aspekty organizacji cenzury, jak metodyka pracy cenzorów, sposoby rekrutacji, stopień zaangażowania ideologicznego i partyjnego, harmonogram pracy, schemat szkoleń ideologicznych oraz pozaurzędowa aktywność. Przedstawiono również okoliczności towarzyszące powstaniu Centralnego Biura Kontroli Prasy, w tym rolę tzw. doradców radzieckich, którzy w grudniu 1944 roku przybyli do Lublina i przejęli w pełni kontrolę nad procesem tworzenia systemu cenzury. W książce opisano zakres oraz formy współpracy aparatu cenzury z Urzędem Bezpieczeństwa/Służbą Bezpieczeństwa, której efektem były represje wobec rozmaitych grup społecznych, zawodowych i religijnych (m.in. procesy sądowe oraz długoletnie więzienia).
Na podstawie sprawozdań cenzorów z Wydziału Teatrów GUKPPiW odtworzono mechanizm kontroli spektakli teatralnych i zespołów rozrywkowych oraz określono kryteria, wedle których je oceniano. Opisano również działalność Komisji Oceny Wycofanych Wydawnictw (w jej pracach brali udział cenzorzy), która „skazała” na przemiał miliony zdezaktualizowanych politycznie książek, tysiące płyt gramofonowych, czasopism oraz partytur. Odtworzono również metody i kierunki kolportażu prasy oraz książek do PRL oraz skalę dostarczanych do kraju druków, wykorzystując obszerne raporty cenzorów z Samodzielnego Wydziału Obcojęzycznego GUKPPiW, którzy decydowali, czy publikacje trafią do adresata, czy też na przemiał".
(fragment Wstępu)

Spis treści:

Wstęp  /13

Rozdział I. Kształtowanie się systemu władzy 1944-1948  /41

1.1. Utworzenie Centralnego Biura Kontroli Prasy  /50

1.2. Kadry  /57

1.2.1. Rekrutacja   /57

1.2.2. wykształcenie  /64

1.2.3. Przynależność do partii  /66

1.2.4. Szkolenia oraz instruktaż  /67

1.2.5. Warunki pracy cenzorów  /70

1.3. Przeniesienie Centralnego Biura Kontroli Prasy z Lublina do Warszawy  /73

1.4. Utworzenie Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk  /75

1.5. Baza poligraficzna, papier i kolportaż  /85

1.6. Referendum ludowe i wybory do Sejmu  /88

1.7. Cenzura wobec prasy katolickiej  /94

Rozdział 2. Stalinizm 1949-1954  /103

2.1. Kadry  /109

2.1.1. Rekrutacja  /109

2.1.2. (Samo)kształcennie ideologiczne oraz instruktaż  /118

2.1.3. Dyscyplina oraz harmonogram pracy  /129

2.1.4. Życie prywatne cenzorów  /135

2.2. Skala  i przyczyny ingerencji cenzorskich  /137

2.3. Cenzurowanie widowisk  /152

2.3.1. Twórczość socrealistyczna a klasyka  /154

2.3.2. Twórczość adresowana do dzieci  /165

2.3.3. Twórczość "frywolna" i "szmirowata"  /167

2.3.4. Twórczość o charakterze religijnym i mistycznym  /176

2.3.5. Kontrola scenografii  /178

2.3.6. Teatry amatorskie  /180

2.3.7. Państwowa Organizacja Imprez Artystycznych "Artos"  /184

2.3.8. Występy zespołów rozrywkowych  /187

2.4. Cenzura wobec wydawnictw i prasy katolickiej  /189

2.5. Współpraca z Urzędem Bezpieczeństwa  /205

Rozdział 3. Okres odwilży 1955-1956  /211

3.1. Cenzura wobec pism rewizjonistycznych  /217

3.1.1. "Nowa Kultura"  /217

3.1.2. "Po prostu"  /224

3.2. Odwilż i krytyka cenzury  /230

3.3. Niszczenie księgozbiorów  /250

3.3.1. Oferta wydawnicza  /255

3.3.2. Komisja do Spraw Przemiału Książek  /259

3.3.3. Komisja Oceny Wycofanych Wydawnictw  /262

3.3.4. Książki historyczne  /265

3.3.5. Prace (na temat) działaczy komunistycznych  /270

3.3.6. Książki specjalistyczne  /273

3.3.7. Literatura dziecięca  /275

3.3.8. Socrealistyczne powieści produkcyjne  /277

3.4. Partytury na przemiał  /281

3.4.1. Roman Palester  /281

3.4.2. Andrzej Panufnik  /285

3.4.3. Kompozytorzy doby stalinizmu  /288

3.5. Współpraca z Komitetem do spraw Bezpieczeństwa Publicznego  /289

3.5.1. Publikacje Świadków Jehowy  /289

Rozdział 4. Lata Gomułki 1957-1960  /297

4.1. Publikacje zza żelaznej kurtyny  /297

4.1.1. Metody kolportażu  /303

4.1.2. Książki i czasopisma z RFN  /309

4.1.3. Publikacje naukowe  /313

4.1.4. Publikacje o charakterze religijnym  /315

4.1.5. Książki i czasopisma z Włoch  /322

4.1.6. Polskie ośrodki "zagranicznej dywersji"  /324

4.2. Cenzura wobec publikacji Instytutu Literackiego  /329

4.2.1. Kolportaż wśród redakcji, wydawnictw, instytutów naukowych  /331

4.2.2. Kolportaż wśród bibliotek  /336

4.2.3. Prohibita  /341

4.2.4. Metody kolportażu  /344

4.2.5. Nasilenie konfiskat  /347

4.3. Cenzor jako biegły sądowy. Proces Anny Rewskiej  /359

Zakończenie  /371

Summary  /381

xxx/ 385

Wykaz skrótów  /389

Bibliografia  /393

Indeks nazwisk  /413