Był dwór, nie ma dworu. Reforma rolna w Polsce

Autorka: Anna Wylegała

Rok wydania: 2022

Liczba stron: 392

Okładka: miękka

Format: 15,00 cm x 23,00 cm

Reforma rolna, czyli wywłaszczenie wielkich właścicieli ziemskich i przekazanie części ziemi chłopom, przeprowadzona latach 1944–1945 to jedno z najsłabiej zbadanych wydarzeń w powojennej historii Polski.

W czasach PRL próbowano przede wszystkim udowodnić, jak bardzo polepszyła sytuację chłopów i robotników rolnych. Po 1989 roku ukazały się liczne wspomnienia ziemian, opisujące proces wywłaszczenia, a publikacje dotyczące wsi skupiły się na okresie późniejszym, zwłaszcza na chłopskim oporze wobec kolektywizacji i na społecznych konsekwencjach funkcjonowania PGR-ów.

Książka Anny Wylegały wypełnia tę lukę i wpisuje się w obecny trend szerszego zainteresowania historią przez pryzmat losów zwykłych ludzi.

Odpowiada na pytanie, jakim doświadczeniem była reforma rolna dla poszkodowanych, czyli ziemian, dla tych, którzy z niej skorzystali, a zatem służby folwarcznej i bezrolnych chłopów, a także rzeszy mniej lub bardziej zaangażowanych świadków.

Autorka przygląda się również konkretnym miejscom i społecznościom: dworom, które po 1945 roku zamieniono na biura spółdzielni, mieszkania dla kierowników PGR-ów, przedszkola, świetlice, domy dziecka i ośrodki zdrowia; wsiom, w których na skutek podziału pańskiej ziemi zmieniła się struktura przestrzenna, hierarchia społeczna, tradycje i życie codzienne.

Jest to również opowieść o tym, jaka jest pamięć o reformie – wśród potomków chłopów i potomków ziemian, jakie są współczesne postawy wobec dawnego dworskiego i ziemiańskiego dziedzictwa oraz jak funkcjonuje dzisiaj podworska przestrzeń.

Spis treści:

Lista skrótów   /7

Wstęp  /9

1. "Pan już nie jest dziedzicem". Koniec (ziemiańskiego świata)  /19

2. "Podawały tak trochę po uważaniu". Mechanizmy dzielenia ziemi /70

3. "Nie było na wsi spokoju". Lęk, chaos i przemoc  /106

4. "Każdy chciał być na swoim". Parcelantów droga do samodzielnego gospodarstwa  /140

5. "Dwór nie wieś, dworusy nie chłopy". Przemiana poparcelacyjnej wsi  /164

6. "Zacząć wszystko od nowa". Ziemianie bez ziemi /194

7. "I tak nam ten dwór zmarniał potem". Dworska przestrzeń po reformie  /240

8. "Wszyscy we wsi wiedzą". Długie trwanie reformy  /278

Zakończenie /331

Nota metodologiczna /337

Portrety miejscowości, w których prowadzone były badania terenowe  /348

Indeks rozmówców  /358

Bibliografia /369

Podziękowania  /383

Indeks nazw miejscowości  /385