- Kategorie
-
Broń strzelecka powstania styczniowego w świetle interdyscyplinarnej analizy historycznej i archeologicznej
Wysyłka w ciągu | 24 godziny |
Cena przesyłki | 11 |
Dostępność | Mała ilość 3 szt. |
Kod kreskowy | |
ISBN | 9788365248886 |
EAN | 9788365248886 |
Zostaw telefon |
Autor: Michał Górny
Rok wydania: 2023
Liczba stron: 523
Okładka: miękka
Format: 16,5 cm x 23,5 cm
Broń palna powstania styczniowego należy do jednych z najsłabiej poznanych aspektów tego konfliktu. Jedną z przyczyn tego stanu rzeczy jest partyzancki charakter walk, niedobór źródeł i ich trudny w interpretacji charakter, a także niewielkie zainteresowanie kwestiami uzbrojenia wśród historyków. W efekcie aktualny stan badań opiera się przede wszystkim na starszej literaturze, która bazuje na często błędnie zinterpretowanych źródłach pisanych oraz eksponatach muzealnych pozbawionych kontekstu. Trend bazowania głównie na źródłach narracyjnych utrzymywał się do 150 rocznicy powstania, która miała miejsce w 2013 roku. Pierwszym celem pracy jest przedstawienie aktualnie stosowanych metod badań nad uzbrojeniem powstańców oraz dokładne ich omówienie pod kątem zalet i wad. Jednocześnie proponuję wykorzystanie nowej metody, bazującej na dokładnej analizie pocisków i kul odnajdowanych na terenie stanowisk związanych z latami 1863 – 1864. Przykładami skutecznego pozyskania nowych informacji są dokonane przeze mnie analizy stanowisk bitewnych związanych z partiami Kazimierza Mielęckiego, Edmunda Taczanowskiego, oraz Michała „Kruka” Heydenreicha. Rozprawa została podzielona na trzy główne elementy. Pierwsza część to wprowadzenie do zagadnienia, w postaci omówienia rozwoju techniki wojskowej w XIX wieku i przedstawienia podstawowych informacji dotyczących organizacji oddziałów powstańczych. Druga część to analiza uzbrojenia powstańczego, dotychczas wykorzystywanymi metodami – badaniami muzealiów, dokumentacji zdjęciowej, oraz źródeł pisanych. Jednocześnie omawiane są wszystkie istotne elementy analizy które należy brać pod uwagę. Trzecia część rozprawy poświęcona została badaniom archeologicznym i ich efektom. Jednym z najchętniej omawianych źródeł dotyczących umundurowania i uzbrojenia powstańców styczniowych są fotografie patriotyczne wykonywane w 1863 i 1864 roku. Jednakże mimo ich dużej popularności nie mogą one stanowić bezpośredniego przyczynka do poznania powstańczych karabinów i rewolwerów, bowiem były wykonywane niemal w całości na terenie zaboru austriackiego, czyli poza bezpośrednim terenem walk. Ponadto część prezentowanych ubiorów i broni należała do właścicieli zakładów fotograficznych. W efekcie zdjęcia mogą służyć przede wszystkim jako punkt wyjścia do zestawienia sytuacji uzbrojeniowej panującej na terenie Galicji, a sytuacji w Królestwie Polskim. W przypadku badań zabytków pozostających w gestii placówek muzealnych oraz w prywatnych kolekcjach, analiza dwóch największych zbiorów zabytków z 1863 i 1864 roku, z Muzeum Wojska Polskiego oraz nowojorskiej Fundacji Blochów, dowodzi, że zdecydowana większość zabytków broni palnej nie ma udokumentowanego powstańczego kontekstu, i może jedynie stanowić przyczynek do badań nad wojskowością XIX-wieczną. Znacznie bardziej skomplikowanym i różnorodnym źródłem okazały się materiały w postaci pamiętników, raportów czy listów. W wielu przypadkach wysoce subiektywne zapisy autorów nie mających doświadczenia wojskowego utrudniają dokładniejszą analizę. Problemem jest nieprecyzyjne słownictwo, ale także subiektywne przedstawienie realiów. Badania archeologiczne pól bitewnych na dzień dzisiejszy prowadzone są przede wszystkim w przypadku potyczek stoczonych na terenie powiatu konińskiego przez Kazimierza Mielęckiego i Edmunda Taczanowskiego. Wieloletnie badania pozwoliły na dojście do nowych wniosków i na uzyskanie wyników bardziej szczegółowych niż badania oparte wyłącznie na źródłach narracyjnych. Jednocześnie metoda archeologiczna nie jest pozbawiona ograniczeń – niemożliwe jest za jej pomocą ustalenie dokładnych modeli broni rynku cywilnego – broni myśliwskiej, pistoletów pojedynkowych czy cywilnych. Jedną z konkluzji pracy jest zauważenie konieczności prowadzenia badań interdyscyplinarnych i aplikowania wszystkich możliwych metod badawczych. Doprowadzi to do wzajemnej weryfikacji wyników i uzupełnienia luk pozostawionych przez każdą z wykorzystanych metod analizy."
(streszczenie Repozytorium UW)
Spis treści:
Wstęp /9
Rozdział 1. Ewolucja techniki wojskowej w latach 1830-1871 /25
1.1. Wprowadzenie /25
1.2. Terminologia /26
1.3. Początek zmian - zamek skałkowy i kapiszonowy /31
1.4. Rozwój broni palnej we Francji /34
1.5. Wielka Brytania /39
1.6. Prusy /42
1.7. Państwa Związku Niemieckiego /45
1.8. Monarchia Habsburgów /48
1.9. Broń palna Cesarstwa Rosyjskiego /53
1.10. Belgia /64
1.11. Szwajcaria /65
1.12. Rewolwery /67
1.13. Produkcja broni myśliwskiej, tarczowej, pojedynkowej i do obrony /72
1.14. Broń palna polskiej konstrukcji /82
1.15. Podsumowanie /84
Rozdział 2. Wojskowość powstania styczniowego /87
2.1. Stan sił powstańczych - liczby /88
2.2. Ewolucja organizacji wojsk powstańczych w Królestwie Polskim /91
2.3. Organizacja zewnętrzna - zabory /94
2.4. Specyfika oddziałów partyzanckich /97
2.5. Ewolucja działań zbrojnych /103
2.6. Zaopatrzenie i transport /106
2.7. Podsumowanie /111
Rozdział 3. Muzealia i zdjęcia z epoki jako potencjalne źródła poznania broni strzeleckiej /113
3.1. Fotografia patriotyczna /114
3.1.1. Wprowadzenie /114
3.1.2. Zestawienie według rodzajów broni /123
3.1.3. Ujęcie regionalne - zabór austriacki /124
3.1.4. Podsumowanie /125
3.2. Broń palna powstania styczniowego na podstawie analizy wybranych zbiorów muzealnych /127
3.2.1. Wprowadzenie /127
3.2.2. Analiza różnic w interpretacji na przykładzie broni palnej w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego /129
3.2.3. Broń amerykańska na podstawie zabytków w MWP /137
3.2.4. Broń ze zbiorów nowojorskiej Fundacji Blochów /140
3.2.5. Dokumentacja i materiały związane z przedwojennymi zbiorami i kolekcjami, które zostały utracone po 1939 roku /142
3.2.6. Pozostałe zabytki /152
3.2.7. Wartość źródeł muzealnych do poznania wojskowości powstania /157
Rozdział 4. Źródła pisane /161
4.1. Sztucery i karabiny /176
4.2. Broń kawalerii /177
4.3. Broń rosyjska /178
4.4. Broń pruska /183
4.5. Broń austriacka /186
4.6. Broń niemiecka i szwajcarska /189
4.7. Broń francuska i angielska /191
4.8. Broń amerykańska /193
4.9. Rewolwery /195
4.10. Broń turecka /198
4.11. Przemyt broni z Liege w świetle źródeł /199
4.12. Podsumowanie /206
Rozdział 5. Wprowadzenie do metodyki analizy archeologicznej /209
5.1. Weryfikacja i ocena materiału /212
5.1.1. Klasyfikacja typologiczna /213
5.1.2. Ocena stanu /214
5.1.3. Masa, średnica, długość /215
5.1.4. Kształt pocisku, liczba bruzd, wgłębień /216
5.1.5. Analiza właściwa /216
5.2. Problematyka analizy pocisków kulistych /218
5.3. Próba metody na podstawie materiału archeologicznego z Opoczna /220
5.4. Podsumowanie /231
Rozdział 6. Broń palna powstania styczniowego na podstawie analizy archeologicznej na wybranych przykładach /233
6.2. Wstęp /233
6.2. Szlak bojowy Kazimierza Mielęckiego /235
6.2.1. Organizacja pierwszego oddziału i rozpoczęcie kampanii - bitwa pod Cieplinami /235
6.2.2. Współpracując z Mierosławskim - Krzywosądz i Nowa Wieś /252
6.2.3. Bitwa pod Bieniszewem /254
6.2.4. Starcie pod Dobrosłowem /266
6.2.5. Odwrót i starcie w rejonie Mieczownica-Kochowo /272
6.2.6. Uzbrojenie pierwszej partii Kazimierza Mielęckiego - konkluzje /277
6.2.7. Powrót do walki i sformowanie nowego oddziału - obóz w lesie krężelskim /279
6.2.8. Bitwa pod Olszowym Młynem /299
6.2.9. Uzbrojenie drugiej partii Kazimierza Mielęckiego - konkluzje /310
6.2.10. Podsumowanie całościowe partii Mielęckiego /314
6.3. Bitwa we wsi Ignacewo /315
6.4. Potyczka pod Łączewną /341
6.5. Bitwa pod Żyrzynem - wstęp do badań archeologicznych /350
6.6. Materiał z Muzeum Regionalnego w Siedlcach /354
6.7. Uwagi /357
6.8. Podsumowanie /358
Aneksy
Aneks 1
Katalog zdjęć /356
Tabela - miasta i fotografowie /374
Aneks 2 - Katalog zabytków
Tabela nr 1 Opoczno /375
Tabela nr 2 Ciepliny /394
Tabela nr 3 Bieniszew /402
Tabela nr 4 Dobrosławo /410
Tabela nr 5 Mieczownica-Kochowo /413
Tabela nr 6 Krężel /415
Tabela nr 7 Olszowy Młyn /423
Tabela nr 8 Ignacewo - badania powierzchniowe - strefa żółta /435
Tabela nr 9 Ignacewo - indywidualni eksploratorzy /437
Tabela nr 10 Ignacewo - podejście północne - strefa czerwona /441
Tabela nr 11 Łączewna /443
Tabela nr 12 Muzeum Regionalne w Siedlcach /449
Fotografie /453
Bibliografia /505
Źródła /505
Literatura /508
Strony i źródła internetowe /513
Indeks /515