Bezpieczeństwo narodowe. Teoretyczne i praktyczne aspekty

Redakcja naukowa: Andrzej Urbanek, Izabela Szkurłat

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 534

Okładka: twarda

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

Szanowni Państwo, oddajemy w wasze ręce pierwszą część cyklu publikacji Instytutu Bezpieczeństwa i Zarządzania Akademii Pomorskiej w Słupsku pt. „Bezpieczeństwo narodowe”. Mija już 15 lat od chwili, gdy w murach naszej Uczelni uruchomiliśmy kierunek Bezpieczeństwo narodowe i rozpoczęliśmy budowę potencjału naukowego w dyscyplinie Nauki o bezpieczeństwie, stąd też niniejsza publikacja to efekt wieloletnich prac naszych pracowników, którzy zaangażowali się nie tylko w dydaktykę, ale również badania naukowe w zakresie bezpieczeństwa narodowego.

Niniejsza monografia została przygotowana zarówno dla nauczycieli akademickich, jak i dla studentów studiów pierwszego i drugiego stopnia, i porusza problemy mieszczące się w obszarze teoretycznych podstaw bezpieczeństwa narodowego. Obejmuje zatem krótki, syntetyczny zarys przedmiotów kształcenia zaliczanych do grupy przedmiotów kierunkowych. Przedmioty kierunkowe pozwalają na spojrzenie na bezpieczeństwo z perspektywy teorii i praktyki bezpieczeństwa, i to właśnie one decydują o tym, że kierunek studiów wpisuje się w nauki o bezpieczeństwie.
Strukturę merytoryczno-logiczną tworzy jedenaście rozdziałów, które odwołują się do nazw przedmiotów ujętych w programie studiów pierwszego i drugiego stopnia. Każdy rozdział zawiera syntetyczny zarys problemów ujętych w przedmiotach kształcenia, odwołuje się też do podstawowych pojęć z nimi związanych i sposobów ich ujęcia w naukach o bezpieczeństwie. Rozdziały opracowane zostały z zachowaniem reguł naukowych, jakkolwiek ich treści są niezmiernie istotne z perspektywy przygotowania się studentów do zaliczenia poszczególnych przedmiotów i złożenia stosownych egzaminów.

(Fragment Wstępu)

Spis Treści

Wstęp    /5

Rozdział 1
TEORIA BEZPIECZEŃSTWA    /9
1.1. Teoria bezpieczeństwa w strukturze nauk o bezpieczeństwie    /9
1.2. Podstawowe pojęcia z zakresu nauk o bezpieczeństwie    /10
1.3. Bezpieczeństwo jako potrzeba, wartość i prawo człowieka i grup społecznych    /12
1.4. Podmiotowy, przedmiotowy i procesualny wymiar bezpieczeństwa    /19
1.5. Szanse, wyzwania i zagrożenia bezpieczeństwa – konceptualizacja pojęć    /24
1.6. Subiektywny i obiektywny charakter bezpieczeństwa    /31
1.7. Bezpieczeństwo narodowe jako podstawowa kategoria pojęciowa nauk o bezpieczeństwie    /35
1.8. Sektory i dziedziny bezpieczeństwa narodowego    /38
1.9. Współczesne nurty i teorie bezpieczeństwa   /38
Bibliografia do rozdziału 1     /42

Rozdział 2
WYZWANIA I ZAGROŻENIA BEZPIECZEŃSTWA    /45
2.1. Pojęcie, istota i typologia zagrożeń bezpieczeństwa   /45
2.2. Zagrożenia polityczne    /52
2.3. Zagrożenia militarne    /56
2.4. Zagrożenia ekonomiczne    /58
2.5. Zagrożenia społeczne    /60
2.6. Zagrożenia kulturowe    /62
2.7. Globalny wymiar zagrożeń ekologicznych    /65
2.8. Zagrożenia ekologiczne naturalnego pochodzenia    /69
2.9. Zagrożenia bezpieczeństwa powszechnego pochodzenia antropogenicznego   /93
2.10. Zagrożenia cyberprzestrzeni   /103
2.11. Monitorowanie i ocena ryzyka zagrożeń    /108
Bibliografia do rozdziału 2    /111

Rozdział 3
BEZPIECZEŃSTWO PERSONALNE     /117
3.1. Pojęcie, istota i miejsce bezpieczeństwa personalnego w naukach o bezpieczeństwie   /117
3.2. Bezpieczeństwo personalne w świetle koncepcji human security   /121
3.3. Bezpieczeństwo personalne a bezpieczeństwo strukturalne oraz bezpieczeństwo ontologiczne i fizyczne   /129
3.4. Prawa człowieka jako podstawa bezpieczeństwa personalnego    /135
3.5. Wyzwania i zagrożenia bezpieczeństwa personalnego   / 142
3.6. Wybrane obszary bezpieczeństwa personalnego    /150
3.7. Bezpieczeństwo personalne w działalności organizacji międzynarodowych    /154
3.8. Bezpieczeństwo personalne w świetle współczesnych teorii    /161
3.9. Pomoc humanitarna a bezpieczeństwo personalne    /165
Bibliografia do rozdziału 3    /167

Rozdział 4
BEZPIECZEŃSTWO PAŃSTWA    /171
4.1. Pojęcie, istota i miejsce bezpieczeństwa państwa w naukach o bezpieczeństwie    /171
4.2. Państwo jako podmiot bezpieczeństwa    /176
4.3. Bezpieczeństwo zewnętrzne a wewnętrzne państwa    /184
4.4. Dziedziny bezpieczeństwa państwa    /188
4.5. Społeczne aspekty bezpieczeństwa państwa    /191
4.6. Aksjologiczne aspekty bezpieczeństwa państwa    /201
4.7. Zagrożenia bezpieczeństwa państwa    /214
4.8. Państwo w systemie bezpieczeństwa międzynarodowego    /217
4.9. System bezpieczeństwa państwa   /221
Bibliografia do rozdziału 4    /225

Rozdział 5
BEZPIECZEŃSTWO WEWNĘTRZNE PAŃSTWA   /229
5.1. Pojęcie i istota bezpieczeństwa wewnętrznego     /229
5.2. Bezpieczeństwo publiczne    /244
5.3. Bezpieczeństwo powszechne     /247
5.4. Bezpieczeństwo konstytucyjne     /251
5.5. Bezpieczeństwo egzystencjalne    /255
5.6. Administracja bezpieczeństwa wewnętrznego    /258
5.7. System i instytucje bezpieczeństwa wewnętrznego    /264
Bibliografia do rozdziału 5    /271

Rozdział 6
BEZPIECZEŃSTWO ZEWNĘTRZNE PAŃSTWA    /275
6.1. Pojęcie i istota bezpieczeństwa zewnętrznego    /275
6.2. Międzynarodowe środowisko bezpieczeństwa i jego uwarunkowania    /283
6.3. Prawne uwarunkowania bezpieczeństwa zewnętrznego    /296
6.4. Pokojowe procedury zapobiegania konfliktom zbrojnym    /303
6.5. Bezpieczeństwo militarne i system obronny państwa    /309
6.6. Polityka bezpieczeństwa i służba dyplomatyczna w systemie bezpieczeństwa zewnętrznego    /315
6.7. Współczesne zagrożenia bezpieczeństwa zewnętrznego    /320
Bibliografia do rozdziału 6    /329

Rozdział 7
PRAWNE PODSTAWY BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO    /333
7.1. System prawny RP w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego    /333
7.2. Konstytucyjne podstawy bezpieczeństwa    /342
7.3. Prawne aspekty funkcjonowania systemów operacyjnych bezpieczeństwa RP    /358
7.4. Międzynarodowe uwarunkowania prawne systemu bezpieczeństwa narodowego   /369
7.5. Stany nadzwyczajne    /375
Bibliografia do rozdziału 7    /386

Rozdział 8
BEZPIECZEŃSTWO SPOŁECZNE    /389
8.1. Pojęcie, istota i zagrożenia bezpieczeństwa społecznego     /389
8.2. Państwo a bezpieczeństwo społeczne    /395
8.3. Międzynarodowy wymiar bezpieczeństwa społecznego    /401
8.4. Polityka społeczna jako narzędzie realizacji zadań na rzecz bezpieczeństwa społecznego     /404
8.5. Instytucje bezpieczeństwa społecznego w Polsce    /408
8.6. Pozarządowe formy wsparcia systemu bezpieczeństwa społecznego    /413
8.7. Zabezpieczenie społeczne jako ważny element systemu bezpieczeństwa społecznego   / 416
8.8. Programy i inicjatywy na rzecz bezpieczeństwa społecznego    /429
Bibliografia do rozdziału 8    /422

Rozdział 9
POLITYKA I STRATEGIA BEZPIECZEŃSTWA    /423
9.1. Źródła wiedzy i istota strategii bezpieczeństwa    /423
9.2. Polityka bezpieczeństwa państwa    /426
9.3. Kształtowanie polityki bezpieczeństwa państwa    /430
9.4. Dyplomacja jako środek realizacji celów polityki i strategii bezpieczeństwa     /432
9.5. Tradycje myśli strategicznej w Polsce    /433
9.6. Polskie koncepcje strategiczne po wejściu do NATO i integracją z UE    /436
9.7. Główne kierunki w polityce i strategiach bezpieczeństwa mocarstw globalnych    /438
Bibliografia do rozdziału 9    /443

Rozdział 10
SYSTEM I INSTYTUCJE BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO    /443
10.1. System bezpieczeństwa narodowego – pojęcie, istota i struktura    /443
10.2. System obronny państwa    /445
10.3. Rola organów parlamentarnych i władzy sądowniczej w systemie bezpieczeństwa narodowego /447
10.4. Konstytucyjne organy władzy wykonawczej w systemie bezpieczeństwa narodowego    /449
10.5. Rola organów administracji publicznej szczebla wojewódzkiego i samorządów w zakresie bezpieczeństwa narodowego    /452
10.6. Siły zbrojne w systemie bezpieczeństwa narodowego RP    /455
10.7. Służby specjalne w systemie bezpieczeństwa narodowego    /457
10.8. Formacje policyjne w systemie bezpieczeństwa narodowego    /458
13.9. Instytucje zabezpieczające     /463
10.10. Straże lokalne, sektorowe i służby ochrony władz    /469
Bibliografia do rozdziału 10    /474

Rozdział 11
BEZPIECZEŃSTWO MIĘDZYNARODOWE    /477
11.1. Pojęcie i istota bezpieczeństwa międzynarodowego    /477
11.2. Międzynarodowe środowisko bezpieczeństwa i jego zasadnicze komponenty   /481
11.3. Uwarunkowania bezpieczeństwa międzynarodowego    /485
11.4. Wyzwania i zagrożenia bezpieczeństwa międzynarodowego    /489
11.5. Prawne uwarunkowania bezpieczeństwa międzynarodowego    /497
11.6. Państwa a bezpieczeństwo międzynarodowe    /500
11.7. Główne problemy bezpieczeństwa na poziomie systemu i podsystemu międzynarodowego    /506
11.8. Koncepcje strategiczne bezpieczeństwa państwa w systemie międzynarodowym    /508
11.9. Organizacje międzynarodowe w systemie bezpieczeństwa międzynarodowego    /516
Bibliografia do rozdziału 11    /520

ZAKOŃCZENIE    /523
SPIS RYCIN I TABEL    /525