Bezkrólewia ksiąg ośmioro, czyli Dzieje Polski od zgonu Zygmunta Augusta roku 1572 aż do roku 1576 ... Tom wstępny

Opracował, wstępem opatrzył i wydał: Włodzimierz Kaczorowski

Rok wydania: 2022

Liczba stron: 266

Okładka: twarda

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

XIX-wieczna edycja dzieła Świętosława Orzelskiego, starosty radziejowskiego, w opracowaniu Włodzimierza Spasowicza została zatytułowana: Bezkrólewia ksiąg ośmioro, czyli dzieje Polski od zgonu Zygmunta Augusta roku 1572 aż do roku 1576, skreślone przez Świętosława z Borzejowic Orzelskiego, starostę radziejowskiego, przełożył z rękopisu Cesarskiej Publicznej Biblioteki, przypisami i życiorysem uzupełnił Włodzimierz Spasowicz, t. 1-3, Petersburg-Mohilew 1856-1858; Tom wstępny, zawierający życiorys Orzelskiego, mowy jego i pisma w sprawach publicznych, Petersburg 1858. Włodzimierz Spasowicz pomieścił dzieło Świętosława Orzelskiego w trzech tomach: tomy pierwszy i drugi obejmują po trzy księgi, na tom trzeci składają się dwie księgi.

Od 2019 r. trwały prace nad współczesną edycją Bezkrólewia ksiąg ośmioro… prowadzone przez Włodzimierza Kaczorowskiego. W pierwszej kolejności wydano tom wstępny zatytułowany: Mowy i pisma w sprawach publicznych Świętosława Orzelskiego, oprac. Włodzimierz Spasowicz, uzupełnił, posłowiem opatrzył i wydał Włodzimierz Kaczorowski, Opole 2019. Następnie wydano trzy kolejne tomy. Tom pierwszy zawiera przebieg wydarzeń w Rzeczypospolitej Obojga Narodów od śmierci Zygmunta Augusta w 1572 r. do koronacji i sejmu koronacyjnego Henryka Walezego w 1574 r. Tom drugi opisuje okres interregnum od opuszczenia Rzeczypospolitej przez Henryka Walezego w 1574 r. do zakończenia sejmu elekcyjnego w 1575 r. – rozdwojonej elekcji Maksymiliana II Habsburga i Stefana Batorego. Tom trzeci rozpoczyna się od opisu wyprawy posłów koronnych do Siedmiogrodu do Stefana Batorego, a kończy się przedstawieniem przez Świętosława Orzelskiego przebiegu sejmu koronacyjnego w Krakowie w 1576 r., wojny Batorego z Gdańskiem oraz sejmu zwyczajnego w Toruniu (15 X 1576 – 14 I 1577).

W związku z tym, że tom wstępny ukazał się pod skróconym tytułem, podjęto decyzję o ponownym wydaniu Mów i pism…, opatrzonych pełnym tytułem: Bezkrólewia ksiąg ośmioro, czyli dzieje Polski od zgonu Zygmunta Augusta roku 1572 aż do roku 1576, skreślone przez Świętosława z Borzejowic Orzelskiego, starostę radziejowskiego, przełożył z rękopisu Cesarskiej Publicznej Biblioteki, życiorysem i przypisami uzupełnił Włodzimierz Spasowicz, tom wstępny zawierający życiorys Orzelskiego, mowy jego i pisma w sprawach publicznych, uzupełnił, posłowiem opatrzył i wydał Włodzimierz Kaczorowski, Opole 2022. W ten sposób nawiązano do formuły edycji dzieła Orzelskiego z XIX w., udostępniając czytelnikom w ujednoliconym formacie trzy tomy Bezkrólewia ksiąg ośmioro… wraz z tomem wstępnym, obejmującym Wiadomość o Świętosławie Orzelskim opracowaną przez Włodzimierza Spasowicza oraz 29 mów i pism Świętosława Orzelskiego, świadczących o jego znaczącej aktywności publicznej i parlamentarnej.

Spis treści:

Od wydawcy  /9

Wiadomości o Świętosławie Orzelskim (Włodzimierz Spasowicz)  /11

Mowy i pisma w sprawach publicznych Świętosława Orzelskiego  /39

I. Mowa między posły ziemskiemi p. Świętosława Orzelskiego, pisarza ziemskiego kaliskiego, w Toruniu na sejmie. O recesach sejmowych i o dwojeniu wojny. R.P.MDLXXVI na posłanie królewskie  /41

II. O toż rzecz K.J.M., przez tegoż na tymże sejmie  /46

III. Odpowiedź do pp. rad koronnych od posłów ziemskich w Toruniu na sejmie przez p. Świętosława Orzelskiego pisarza ziemskiego kaliskiego, uczyniona r. P. 1576  /48

IV. Żegnanie poselskie K.J.M. Stefana w Toruniu na sejmie walnym koronnym przed p. Świętosława Orzelskiego, sędziego ziemskiego kaliskiego, odprawione r. P. 1755 stycznia 14  /53

V. Przemowa K.J.M. Stefana przez  p. Świętosława Orzelskiego, sędziego ziemskiego kaliskiego, od koła poselskiego, miana w Warszawie na sejmie r.P. 1582  /58

VI. Książąt Słuckich miejsce w radzie koronnej jeśli słuszne być ma, mowa na sejmie warszawskim a.D. 1582 do koła poselskiego do K.J.M. Stefana i senatu przez p. Świętosława Orzelskiego, sędziego ziemskiego kaliskiego, której te są artykuły terminowane  /63

VII. Na protestacyję od niektórych pp. posłów ziemskich fakcyi Zborowskich na karcie podaną, respons od koła poselskiego przez p. Świętosława Orzelskiego, sędziego ziemskiego kaliskiego, w Warszawie na sejmie, przy żegnaniu uczyniony ostatniego lutego r.P. 1585  /69

VIII. Witanie poselskie K.J.M. Zygmunta III przez p. Świętosława Orzelskiego, sędziego województwa kaliskiego, w Krakowie na zamku w Izbie pod Głowami odprawione 11 grudnia r.P. 1586 [1587]  /78

IX. O wyprawie wojska rzecz od pp. posłów ziemskich do K.J.M. Zygmunta III przez p. sędziego kaliskiego czyniona 7 stycznia r.P. 1588 w Krakowie na sejmie koronacyi /83

X. Mowa o pp. Batorych do K.J.M. przez sędziego kaliskiego od pp. posłów ziemskich dnia 12 stycznia czyniona r.P. 1588   /88

XI. Omowa z strony pogłównego na sejmie średzkim przez p. Świętosława Orzelskiego z Orla, starostę radziejowskiego do posłów wielopolskich czyniona dnia 13 września r.P. 1590  /95

XII. Rzecz od pp. posłów wielkopolskich do K.J.M. przez vp. Świętosława Orzelskiego z Orla, starostę radziejowskiego, swem i kolegów swych, p. Jana Rusinowskiego, chorążego inowrocławskiego i p. Andrzeja Grodzieckiego imieniem uczyniona w Wiślicy dnia 24 stycznia r.P. 1592  /122

XIII. Rzecz do K.J.M. od pp. posłów ziemskich przy żegnaniu na sejmie walnym koronnym przez p.  Świętosława Orzelskiego z Orla, starostę radziejowskiego czyniona w Warszawie r.P. 1592 października 19  /132

XIV. Rzecz do K.J.M. od ichm. pp. posłów wielkopolskich przez p. Świętosława Orzelskiego z Orla, radziejowskiego starostę, czyniona w Malborku dnia 13 sierpnia r.P. 1593  /13

XV. Witanie K.J.M. od pp. rad i rycerstwa przez p. Świętosława Orzelskiego z Orla, radziejowskiego starostę w polu przed Poznaniem czynione r.P. 1594 Septembris  /145

XVI. O obronie tatarskiej votum jm.p. starosty radziejowskiego na zjeździe średzkim 1 października r.P. 1594  /148

XVII. O wojnie tureckiej i innych potrzebach votum jm. p. starosty radziejowskiego na średzkim sejmiku 10 stycznia r.P. 1595  /154

XVIII. O prosessie konfederacyi mowa K.J.M. przez p. Świętosława Orzelskiego  z Orla, radziejowskiego starostę w Krakowie na sejmie walnym miana 11 marca r.P. 1595   /163

XIX. Protestacyja o pewne urazy przez jm. starostę radziejowskiego pisana, a przez jm. p. Piotra Gorajskiego z Goraja mówiona w Krakowie na sejmie przy żegnaniu r.P. 1595 marca 21   /173

XX. O zbór poznański zburzony rzecz do jm. p. jenerała wielkopolskiego [przez] p. Świętosława Orzelskiego  z Orla,  radziejowskiego starostę, w Poznaniu na zamku w jurysdykę czyniona r.P. 1595 dnia 3 sierpnia  /177

XXI. Respons jm.p. Bykowskiemu, kasztelanowi łęczyckiemu publice dany w Toruniu na synodzie w kościele Panny Maryi przez jm. p. Swiętosława Orzelskiego  z Orla,  radziejowskiego starostę, 23 sierpnia r.P. 1595  /182

XXII. Drugi respons jm. p. kasztelanowi dobrzyńskiemu i drugim jego kollegom tegoż dnia tamże przez tegoż dany r.P. 1595  /185

XXIII. Instrukcyja ichm. pp. posłom do K.J.M. wysłanym z synodu toruńskiego generalnego przez jm.p. Świętosława Orzelskiego  z Orla, radziejowskiego starostę, pisana i podana 26 sierpnia r.P. 1595 (których słuchać nie chciał)   /188

XXIV. De pactis conventis i o lidze przeciw Turkowi rzez jm. p. Świętosława Orzelskiego  z Orla, radziejowskiego starostę, w Śrzedzie na sejmiku 19 lutego r.P. 1596  /193

XXV. O Kommissyi do ligi z pp. chrześcijańskiemi na Turka votum jm. p. starosty radziejowskiego w Warszawie na sejmie r.P. 1596  /202

XXVI. O processie do konederacyi mowa K.J.M. na tymże sejmie przez tegoż p. starostę 6 maja r.P. 1596  /210

XXVII. Protestacyja na sprawy sejmowe przez jm. p. starostę radziejowskiego pisana, a przez p. Marcina Brodowskiego czytana, kończeniu sejmu przez stany zaczęta, lecz dla zagłuszenia niedoczytana, o co się tenże protestował, tamże 7 maja r.P. 1596   /214

XXVIII. O nierządach domowych i o wojnie tureckiej votum jm. p. starosty radziejowskiego we Śrzedzie na sejmiku, który trwał pięć dni, 8 stycznia r.P. 1597  /217

XXIX. Justyfikacja tamże na sejmiku od pp. posłów przeszłego sejmu przez tegoż p. starostę czyniona 10 stycznia r.P. 1597   /225

Wykaz skrótów  /233

Posłowie (Włodzimierz Kaczorowski)  /235

Indeks osób  /259

Indeks nazw miejscowości  /264