Benedictiones reservatae et propriae w potrydenckich rytuałach na ziemiach polskich (1631 - 1963)

Autor: Waldemar Jan Pałęcki MSF

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 536

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Seria: Źródła i monografie 519

Uwagi - okładka z lekkimi zatarciami, brzegi stron nieznacznie przykurzone

 

Znaczenie kształtowania się liturgii łacińskiej w okresie jej potrydenckiej unifikacji stanowi niezwykle ważny element badań nad kształtowaniem sie nowożytnej kultury polskiej. Teksty liturgiczne, sposób sprawowania liturgii i sposób uczestnictwa w niej stanowi wyraz nie tylko eklezjologii rzymskiej od XVI wieku aż po wiek XX ale także odwzorowuje wpływ reformy trydenckiej na kulturę nowożytną w Polsce. [...] Ta oryginalna i imponująca zakresem zaprezentowanych badań monografia stanowi ważny wkład do badań historii liturgii, teologicznych, a także badaczy kultury.

(z recenzji ks. dra hab. Piotra Kulbackiego, prof. KUL)

Spis treści:

Contents  /XV

Wykaz skrótów  /XXIII

Bibliografia  /XXXV

Wstęp /1

Rozdział I. Trydencka odnowa liturgii błogosławieństw w Polsce  /29

1. Błogosławieństwa a zwyczaje liturgiczne w Polsce do reformy Soboru Trydenckiego  /30

A. Błogosławieństwa w najstarszych księgach liturgicznych w Polsce  /30

a) Benedykcje w sakramentach - Sakramentarz tyniecki  /31

b) Benedykcje w pontyfikatach  /33

c) Benedykcje w rytuałach /45

B. Miejsce i rola błogosławieństw w liturgii do połowy XVI w.  /48

a) Znaczenie egzorcyzmów w liturgii błogosławieństw  /49

b) Błogosławieństwa a celebracja Mszy św.  /51

c) Ruchy reformatorskie a błogosławieństwa  /52

2. Celebracja błogosławieństw według odnowionych potrydenckich ksiąg liturgicznych  /56

A. Błogosławieństwa w Breviarium Romanum z 1568 r.  /57

B. Błogosławieństwa w Missale Romanum z 1570 r.  /62

C. Błogosławieństwa w Pontoficale Romanum z 1595-1596 r.  /66

D. Błogosławieństwo w Rituale Romanum z 1614 r.  /71

a) Szafarz i struktura benedycji  /72

b) Podział błogosławieństw - wyodrębnienie zbioru błogosławieństw zastrzeżonych  /74

c) Treści teologiczne odnowionych błogosławieństw  /78

3. Unifikacja liturgii w Polsce po Soborze Trydenckim  /82

A. Zwyczaje polskie w celebracji Mszy św. i Officium Divinum  /83

a) Własne teksty brewiarzowe - Officia propria  /83

b) Zwyczaje w celebracji Mszy św. - Missae propriae  /84

B. Błogosławieństwa w agendach liturgicznych do edycji rytuału piotrkowskiego  /85

a) Agenda metropolii gnieźnieńskiej z 1512 r.  /86

b) Agenda poznańska z 1533 r.  /87

c) Próba polonizacji liturgii - agenda arcybiskupa Pawła Tarło z 1564 r.  /89

d) Agenda warmińska z 1574 r. i 1578 r.  /92

e) Agenda gnieźnieńska z 1578 r.  /93

f) Agenda ks. Hieronima Powodowskiego z 1591 r.  /95

C. Znaczenie rytuału piotrkowskiego z 1631 r. w zachowaniu zwyczajów polskich  /96

a) Edycja rytuału rzymskiego dla Polski  /97

b) Błogosławieństwa w rytuale rzymskim z 1614 i w rytuale piotrkowskim z 1631 r.  /98

Rozdział II. Błogosławieństwa osób  /103

1. Benedykcje osób zastrzeżone Stolicy Apostolskiej i biskupom miejsca /104

A. Obrzęd absolucji generalnej i błogosławieństwa papieskiego dla zakonników i tercjarzy  /104

B. Błogosławieństwo nowożeńców  poza Mszą św.  /109

C. Obrzęd udzielania absolucji i błogosławieństwa ludziom i ziemi  /113

D. Udzielanie papieskiego błogosławieństwa z odpustem zupełnym  /118

E. Błogosławieństwo chłopców i dziewcząt w święto "Świętego Dziecięctwa"  /120

2. Błogosławieństwa własne osób chorych  /123

A. Błogosławieństwo chorych relikwiami Krzyża Świętego św. Maura OSB  /123

B. Błogosławieństwo chorych pielgrzymów  /126

3. Błogosławieństwa osób przyjmowanych do bractw religijnych  /126

A. Przyjmowanie do bractwa Ukrzyżowanego Najświętszego Odkupiciela  /127

B. Przyjmowanie do bractwa Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel  /129

C. Przyjęcie członków do bractwa różańcowego  /132

D. Przyjęcie do bractwa Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny  /142

E. Błogosławieństwo osób ku czci Najświętszej Maryi Panny Wspomożycielki Chrześcijan  /143

F. Obrzęd przyjęcia tercjarzy zakonu św. Franciszka z Asyżu  /144

G. Przyjmowanie do bractwa św. Antoniego  /152

H. Błogosławieństwo osób przyjmowanych do bractwa trzeźwości  /154

Rozdział III. Błogosławieństwa miejsc i sprzętów oraz przedmiotów kultu publicznego  /163

1. Błogosławieństwa i rekoncyliacje miejsc kultu chrześcijańskiego  /165

A. Benedykcje miejsc kultu  /165

a) Obrzęd błogosławienia i położenia kamienia węgielnego  /166

b) Obrzęd błogosławienia nowego kościoła lub kaplicy publicznej  /169

c) Błogosławieństwo prywatnego oratorium  /172

d) Skrócony obrzęd konsekracji ołtarza  /173

e) Obrzęd błogosławienia nowego cmentarza  /177

f) Błogosławieństwo miejsca, w którym czasowo ma być sprawowana Msza św.  /180

B. Rekoncyliacja zbezczeszczonych miejsc kultu  /180

a) Rekoncyliacja kościoła, który nie był konsekrowany  /182

b) Rekoncyliacja kościoła konsekrowanego  /184

c) Rekoncyliacja cmentarza  /188

2. Błogosławieństwa paramentów liturgicznych  /189

A. Benedykcje  szat liturgicznych i stroju kapłańskiego  /189

B. Benedykcje obrusów ołtarzowych i bielizny kielichowej  /196

a) Błogosławieństwo obrusów ołtarzowych  /197

b) Błogosławieństwo korporału, palki i welonu  /198

c) Błogosławieństwo bielizny liturgicznej po praniu  /199

C. Benedykcje sprzętów liturgicznych  /200

a) Błogosławieństwo tabernakulum albo naczynia do przechowywania Najświętszej Eucharystii  /201

b) Błogosławieństwo monstrancji  /203

c) Błogosławieństwo relikwiarzy  /203

d) Błogosławieństwo naczyń do przechowywania świętych olejów  /206

e) Błogosławieństwo innych przedmiotów wyposażenia kościoła /207

D. Benedykcje dzwonów  /208

a) Błogosławieństwo dzwonu do użytku świeckiego  /209

b) Błogosławieństwo dzwonu przeznaczonego do kościoła konsekrowanego  /212

3. Błogosławieństwa przedmiotów kultu publicznego  /215

A. Błogosławieństwa krzyża  /215

a) Błogosławieństwo nowego krzyża  /216

b) Błogosławieństwa uroczyste nowego krzyża  /221

B. Błogosławieństwo wizerunku Jezusa Chrystusa, Maryi Dziewicy i innych Świętych  /226

a) Ogólne błogosławieństwo wizerunków świętych  /226

b) Błogosławieństwo statuy lub obrazu Chrystusa Pana lub innych Świętych  /228

c) Błogosławieństwo statuy lub obrazu Maryi Panny lub innych Świętych /229

d) Pozostałe benedykcje wizerunków Świętych Pańskich  /230

Rozdział IV. Błogosławieństwa związane z pobożnością chrześcijańską  /235

1. Błogosławieństwo szkaplerzy  /236

A. Benedykcje szkaplerzy ku czci Osób Boskich  /237

a) Błogosławieństwo i nałożenie szkaplerza Trójcy Przenajświętszej  /237

b) Błogosławieństwo i nałożenie szkaplerza czarnego ku czci Krzyża Świętego i Męki Pańskiej  /239

c) Błogosławieństwo i nałożenie szkaplerza ku czci Serca Pana Jezusa  /240

d) Błogosławieństwo szkaplerza ku czci Najdroższej Krwi Pana Jezusa  /241

B. Benedykcje szkalperzy ku czci Najświętszej Maryi Panny  /242

a) Błogosławieństwo szkaplerza ku czci  Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel  /243

b) Błogosławieństwo szkaplerza błękitnego Maryi Niepokalanie Poczętej  /250

c) Błogosławieństwo szkaplerza czarnego ku czci Siedmiu Boleści Najświętszej Maryi Panny  /251

d)  Błogosławieństwo szkaplerza ku czci Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny  /253

e) Błogosławieństwo i nałożenie szkaplerza ku czci Matki Bożej Miłosierdzia  /254

f) Błogosławieństwo i nałożenie szkaplerza ku czci  Najświętszej Maryi Panny Uzdrowienia Chorych  /256

g) Błogosławieństwo i nałożenie szkaplerza ku czci  Najświętszej Maryi Panny Dobrej Rady  /258

C. Błogosławieństwa szkaplerzy mieszanych i wielorakich  /259

a) Błogosławieństwa szkaplerza ku czci Męki i Serca Pana Jezusa oraz Serca Najświętszej Maryi Panny  /259

b) Błogosławieństwa szkaplerza ku czci Serca Jezusa i Maryi  /261

c) Błogosławieństwa szkaplerza czterorakiego  /262

d) Błogosławieństwa szkaplerza pięciorakiego  /263

D. Błogosławieństwa szkaplerza ku czci Aniołów i Świętych Pańskich  /264

a) Błogosławieństwa szkaplerza ku czci św. Michała Archanioła  /264

b) Błogosławieństwa szkaplerza ku czci św. Józefa  /266

2. Benedykcje szat wotywnych  /267

A. Szaty wotywne ku czci Chrystusa Pana  /267

a) Błogosławieństwo sznurów i opasek ku czci Najdroższej Krwi Chrystusa  /268

b) Błogosławieństwo czarnych szat wotywnych ku czci Najdroższej Krwi Chrystusa  /268

B. Błogosławieństwo pasków ku czci Najświętszej Maryi Panny  /269

a) Błogosławieństwo i nałożeniu pasa ku czci Najświętszej Maryi Panny /269

b) Błogosławieństwo cingulum ku czci Najświętszej Maryi Panny lub jakiegoś Świętego  /271

C. Błogosławieństwa pasków i sznurów ku czci Świętych  /272

a) Błogosławieństwo cingulum  ku czci św. Józefa  /272

b) Błogosławieństwo pasków ku czci św. Filomeny  /274

c) Błogosławieństwo i nałożenie sznura ku czci św. Franciszka z Asyżu  /274

d) Błogosławieństwo habitu św. Franciszka dla dzieci  /278

e) Błogosławieństwo paska ku czci św. Tomasza z Akwinu  /281

f) Błogosławienie i nałożenie cingulum wełnianego ku czci św. Franciszka z Paoli  /282

g) Błogosławienie dla dzieci sukni ku czci św. Ignacego Loyoli  /283

h) Błogosławienie dla dzieci habitu ku czci św. Pawła Pierwszego Pustelnika  /283

i) Obrzęd ubierania dzieci w habit zakonny  /286

3. Błogosławieństwa miejsc, koronek i innych przedmiotów pobożności chrześcijańskiej  /289

A. Błogosławienie miejsc związanych z rozważaniem Męki Pańskiej i boleści Matki Najświętszej  /289

a) Erygowanie Drogi Krzyżowej  /290

b) Obrzęd błogosławienia stacji ku czci Matki Bożej Bolesnej  /293

B. Błogosławieństwa koronek  /295

a) Ogólne błogosławieństwo różańców i koronek  /295

b) Błogosławieństwo koronki do Trójcy Przenajświętszej  /297

c) Błogosławieństwo koronki Pańskiej  /298

d) Błogosławieństwo koronek Najdroższej Krwi Pana Jezusa  /299

e) Błogosławieństwo koronki do Siedmiu Boleści Najświętszej Maryi Panny  /300

f) Błogosławieństwo różańca ku czci Najświętszej Maryi Panny  /301

g) Błogosławieństwo różańca ku czci św. Józefa  /303

h) Błogosławieństwo koronki św. Brygidy  /304

C. Błogosławieństwa medalików i innych przedmiotów dewocyjnych  /305

a) Ogólne błogosławieństwo medalików /305

b) Błogosławieństwo medalika Najświętszej Maryi Panny Niepokalanej /307

c)  Błogosławieństwo pierścienia św. Józefa  /308

d) Błogosławieństwo medalika św. Benedykta  /309

e) Błogosławieństwo świec ku czci św. Rajmunda Nonnata /311

Rozdział V. Błogosławieństwa sprawowane w różnych okolicznościach życia  /317

1. Błogosławieństwa w wyjątkowych sytuacjach życia człowieka  /318

A. Krótkie błogosławieństwo wody chrzcielnej  /318

B. Błogosławieństwo błagalne przeciwko szkodnikom  /320

C. Błogosławieństwo telegrafu  /323

D. Błogosławieństwo kolei i taboru  /324

E. Błogosławieństwo agregatu prądotwórczego  /326

2. Błogosławieństwa własne elementów naturalnych związanych z kultem Chrystusa Pana, Najświętszej Maryi Panny i Świętych Pańskich  /327

A. Błogosławieństwa wody  /327

a) Błogosławieństwo wody w wigilię Objawienia Pańskiego  /328

b) Błogosławieństwo wody w święto Lancy i Gwoździ Pana Jezusa  /339

c) Błogosławieństwo wody za wstawiennictwem Najświętszej Maryi Panny i bł. Torella z Poppi  /340

d) Błogosławieństwo wody ku czci św. Rajmunda Nonnata /340

e) Błogosławieństwo wody św. Wincentego Ferreriusza  /342

f) Błogosławieństwo wody św. Ignacego Loyoli  /344

g) Błogosławieństwo wody ku czci św. Franciszka Ksawerego, apostoła Indii  /347

h) Błogosławieństwo wody relikwiami św. Piotra, męczennika  /349

i) Błogosławieństwo wody dla chorych św. Wincentego a Paulo  /349

j) Błogosławieństwo wody św. Alberta  /350

k) Błogosławieństwo wody ku czci św. Willibrorda  /352

B. Błogosławieństwa wody wraz z innymi elementami ku czci Świętych Pańskich  /353

a) Błogosławieństwo chleba, wina, wody i owoców ku czci św. Błażeja  /353

b) Błogosławieństwo wody, soli i chleba ku czci św. Huberta /354

c) Błogosławieństwo chleba i wody ku czci św. Machuta /358

d) Błogosławieństwo chleba i wody ku czci św.Adelajdy  /359

C. Błogosławieństwa innych elementów naturalnych  /361

a) Błogosławieństwo ognia w wigilię uroczystości Narodzenia św. Jana Chrzciciela  /361

b) Błogosławieństwo lilii w święto św. Antoniego z Padwy  /361

c) Błogosławieństwo palm lub innych gałązek w święto św. Piotra, męczennika  /363

e) Błogosławieństwo jedwabników  /365

Zakończenie  /369

Aneksy  /379

Aneks I. Teksty źródłowe  /381

Aneks II. Zestawienie błogosławieństw - Titulus: De benedictionibus  /485

Aneks III. Dokumentacja fotograficzna /515

Summary /523