Banici w średniowiecznej Europie

Autorka: Hanna Zarembska

Rok wydania: 1993

Liczba stron: 172

Okładka: miękka

Format: 14,5 cm x 20,5 cm

Uwagi - okładka z zatarciami i zabrudzeniami, brzegi stron przykurzone

Prawa do życia 'wśród swoich' odmawiają złoczyńcom różne społeczeństwa - od plemiennych po współczesne. W średniowieczu kara banicji, wykluczająca ludzi łamiących prawo ze wspólnoty, była jednym z najczęściej stosowanych środków represji. W kilku studiach autorka omawia starożytną genezę tej kary, jej średniowieczne formy (m.in. pielgrzymki pokutne zabójców) i społeczne konsekwencje tego sposobu wymierzania sprawiedliwości (bandytyzm, włóczęgostwo). Analizuje rytuały egzekucji wyroków śmierci i wyświecenia. Wykorzystując źródła zachodnioeuropejskie, czeskie i polskie, przede wszystkim rejestry sądowe, ale także literaturę piękną - Ballady o Robin Hoodzie - przedstawia środowisko banitów, uwarunkowania przestępczości i stosunek społeczeństwa średniowiecznego do ludzi nie przestrzegających prawa.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Rozdział I. "Zamienił się w wilka"  /5

Ostracyzm społeczny. Pozasądowy wymiar sprawiedliwości. Wygnanie jako instrument wykluczenia. Karalność i religia. Zbrodnia i skalanie. Starożytna Grecja: atimia i wygnanie z polis. Starożytny Rzym: ius exilii, aqua et igni interdicitio, deportatio, ad insulam, relegatio. Germanowie. Leges barbarorum: system kompozycyjny i wyjęcie spod prawa. Banita - wilk.

Rozdział II. "Wędrował w pokutniczym stroju"   /26

Wykluczenie grzesznika z Kościoła. Iroszkockie taryfy pokutne. Peregrinatio ad Christum. Maledykcja Kaina. Penitetentiales i Leges barbarorum. "Nieba nie zdobywa się nogami, lecz dobrymi uczynkami". Złoczyńcy w sanktuariach pielgrzymkowych. Pielgrzymki pokutne władców. Pielgrzymkowa biurokracja. Ekskomunika i anatema. Ruch pokoju. XVI w. - stulecie pokuty.

Rozdział III. "Wygnać złodzieja z miasta to kazać mu kraść i innym mieście"  /43

Późnośredniowieczny system wymiaru sprawiedliwości. Relegacja i ci, których ona dotyka: przestępcy, ludzie złej sławy, żebracy, włóczędzy, prostytutki. Czas i obszar wygnania. Wyświecenie. Partykularyzm w pojmowaniu zadań karalności. Proskrypcja - wyjęcie spod prawa. Europa Zachodnia i Środkowa. Banicki los. Włóczęgostwo. Ustawodawstwo antywłóczęgowskie. Bandytyzm. Praktyka ułaskawień. Przymus pracy. Galery. Deportacje do kolonii.

Rozdział IV. "Za duszę człowieka zabitego"  /83

Pielgrzymki zabójców. Do Rzymu i Akwizgranu. Pielgrzymka jako kara. Consuetudo Teutonicorum. Pokora. Szlachecka pokuta. Za zabicie księdza. Pielgrzymka w sądownictwie Niderlandów.

Rozdział V. "Ci, którym Kraków ma być zakazany"   /96

Księgi złoczyńców wyjętych spod prawa. Liber proscriptionum Krakowa. Proskrypcja i kara wygnania w Krakowie. Zabójcy i bójkowicze. Gwałtownicy. Złodzieje. Rozpustnicy. Po wyroku. Powrót. Na wygnaniu.

Rozdział VI. "Ma bydź w pole wywiedziony"  /135

Godne ścięcie i hańbiące powieszenie. Miejsca kaźni w Krakowie: Rynek i szubienica za murami. Wyświecenia wygnańca. Pochówek skazańców. Wywołanie zabójcy.

Rozdział VII. "Ci co śpią w dzień i czuwają w nocy"  /147

Ballada o Robin Hoodzie: narodziny, drogi przekazu, społeczny sens. Literaccy bohaterowie czy autentyczne postacie? XIV-wieczna Anglia w Gest of Robin Hood. Outlawery i pardony. "Killers in the army". Bandytyzm ludzi wyjętych spod prawa. Littera quasi sub stilo regio. Robin bohaterem przestępców.

Rozdział VIII. "Racek - przytłusty blondyn bez dwóch przednich zębów"   /165

Rysopis w aktach karnych. Popravci kniha panuv z Rozmberka. Ludzie Suchego Czarta i Sokoła z Lamberku. Znaki szczególne. Czy brzydcy byli tylko banici?