Azjatycka Wielka Gra. Indie i Azja Południowa w sporze o regionalną i globalną dominację w XX i XXI wieku

Autor: Piotr Kłodkowski

Rok wydania: 2024

Liczba stron: 972

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Azjatycka Wielka Gra to książka o transformacji politycznej, gospodarczej i społecznej współczesnego świata, w którym centrum wydarzeń o globalnym znaczeniu stopniowo przesuwa się ze sfery atlantyckiej do obszarów Indo-Pacyfiku. Kontynent azjatycki jest miejscem, gdzie znajdują się największe interesy ekonomiczne i wyzwania geostrategiczne dla Stanów Zjednoczonych, gdzie Rosja poszukuje dla siebie możliwości budowania potężnych sojuszy i gdzie wiele państw europejskich zamierza wzmocnić własną gospodarkę i pozycję polityczną dzięki rozmaitym porozumieniom z wybranymi partnerami. Azja Południowa odgrywa tutaj rolę szczególną, albowiem Indie - najludniejszy dzisiaj kraj świata - starają się usilnie powstrzymać w całym regionie ekspansję Chin i zapewnić sobie w niedalekiej przyszłości status supermocarstwa. Autor opisuje skomplikowane procesy walki o dominację polityczno-gospodarczą i kulturową w Azji Południowej, szczegółowo przedstawiając dynamikę przemian w Indiach, Pakistanie, Bangladeszu, Sri Lance i Nepalu. Azjatycka Wielka Gra to publikacja, która próbuje zdefiniować i objaśnić złożoność problematyki międzynarodowej na największym kontynencie naszego globu.

(opis wydawcy

Spis treści:

Wstęp  /15

• Słowo o pisowni  /31

Przedmowa /33

• "Klucz do wszystkich mitologii". Słowo o metodzie  /33
• "Zderzenie cywilizacji" Samuela Huntingtona versus "pęknięcie wewnątrz cywilizacji"  /36
• Konflikt wewnętrzny w cywilizacji islamu  /41
• ... i w innych cywilizacjach...  /45
• Pęknięcie wewnątrz cywilizacji i jego konsekwencje. Problematyka sojuszy  /47
• Mearsheimer i jego teoria hegemona regionalnego  /49
• Amerykańscy, europejscy i azjatyccy interlokutorzy  /57
• Uwagi końcowe o metodzie /62

CZĘŚĆ I. Azjatycka hemisfera na początku XXI wieku. Scenariusze dominacji i historyczne precedensy 

Katmandu - miasto między Indiami, Chinami a Tybetem  /68

1. "Nowa azjatycka hemisfera"  /77

Fenomen Azjatyckiej Wielkiej Gry w XXI wieku  /80

Historyczne precedensy  /82

Wspólna tożsamość azjatycka - fałszywy postulat czy ograniczona geograficznie filozofia  /90

Mniejszości jako wyzwanie w procesie budowania tożsamości - wybrane przykłady  /96

Wielokulturowa Azja - próba definicji  /100

2. Azja na światowej szachownicy  /102

Problematyka równowagi siłi historyczne analogie /102

Paradygmat-pułapka kancelrza Gorczakowa i radykalizm XXI wieku  /125

Od demokracji do technokracji. Spór o ideologiczny wymiar państwa w Azji - wybrane przykłady  /137

Casus Singapuru i "azjatyckie wartości"  /142

Między zasadą merytokracji a ideą Realpolitik - możliwy scenariusz ewolucji ideologicznej  /154

CZĘŚĆ II. Azja Południowa - fenomen konstruowania współczesnego państwa i narodu. Zderzenia ideologii, personalizacja polityki i meandryczny rozwój społeczno-gospodarczy

Lahore - od wielokulturowej metropolii do muzułmańskiej aglomeracji  /160

1. Azja Południowa: geografia, demografia, obronność - zarys problematyki /167

Narracja o władzy i władcach - regionalni liderzy w nieodległej przeszłości i obecnie /176

2. Indie: przywódcy z rodu Nehru-Gandhi i zasady świeckiego państwa versus Narendra Modi i filozofia hindutwy. Zderzenie dwóch wizji rozwoju Indii - historia i teraźniejszość  /182

2.1. Polityczna dynastia Nehru-Gandhi i ideologia kształtowania świeckiego państwa przez Indyjski Kongres Narodowy  /184

"Naród przestrzenią produkcyjną" - wizja wczesnego rozwoju państwa  /185

System demokracji liberalnej i koncepcja "świeckości"  /188

Reforma prawa cywilnego a mniejszość muzułmańska  /194

Indie na arenie międzynarodowej. Polityka niezaangażowania /199

Od deklarowanej przyjaźni do zbrojnego konfliktu. Relacje indyjsko-chińskie /205

Linia McMahona i chiński kontekst wewnętrzny  /209

Wojna 1962 roku i niezrealizowany sojusz indyjsko-amerykańsko-brytyjski /218

Dziedzictwo Jawaharlala Nehru /229

Utrwalanie dynastii Indira Gandhi  /238

Polityczny mit "Matki Indii" i "bogini Durgi"  /243

Zimna wojna a konflikt w Azji Południowej. Stany Zjednoczone w sporze z Indiami  /256

Zmierzch polityki "niezaangażowania". Ku sojuszowi z Sowietami  /267

Zamach na demokrację. Stan wyjątkowy, jego przyczyny i długoletnie konsekwencje /276

Naród a nacjonalizm. Dramatyczne konsekwencje operacji "Blue Star"  /297

Co po Indirze? Dziedzictwo premier Gandhi w Indiach pod koniec XX wieku  /316

Ciągłość dynastii Nehru-Gandhi, Rajiv Gandhi i próby modernizacji państwa /324

Pożegnanie z socjalistyczną wizją Jawaharlala Nehru. Wielka transformacja ekonomiczno-ideowa Indii na początku lat 90.  /338

Akceleratorzy biznesu, czyli indyjska opowieść o ekonomicznej transformacji  /346

Nehru-Gandhi na przełomie XX i XXI wieku. Sonia Gandhi jako przewodnicząca Kongresu Narodowego  /349

Dekada rosnącej asertywności. Polityka zagraniczna rządu Kongresu w latach 2004-2009  /356

Kryzys koalicyjnych rządów Kongresu UPA-2 i klęska wyborcza. Schyłek dynastii Nehru-Gandhi  /362

Ideologiczna alternatywa wobec rządów Kongresu Narodowego. Patel a Nehru  /369

2.2. Polityczny hinduizm - geneza, rozwój i transformacja ideologiczna państwa  /375

"Renesans hinduizmu" w XIX wieku. Kulturowa interpretacja religii Dayanandy Saraswatiego /378

Polityczne i ideowe konsekwencje "powstania sipajów". Koncepcja hindutwy Savarkara  /385

Hindutwa a RSS. Polityczny hinduizm w interpretacji M.S. Golwarkara  /396

Deendayal Upadhyaya i jego koncepcja "integralnego humanizmu"  /404

"Ogień i dym historii" - polityczna rola hinduistycznego mitu  /417

Zderzenie dwóch wizji i dwóch narracji. Narendra Modi - polityczne uosobienie współczesnej hindutwy  /423

Chief minister Gudżaratu - krwawe pogromy religijne i ekonomiczny rozwój  /434

Indyjscy muzułmanie a dylemat jedności wyznaniowo-politycznej /445

Lider państwa i budowniczy hinduistycznego imperium. Polityka trzech warstw narracji  /449

Pandemia COVID-19 a polityka premiera Modiego  /463

Słowo podsumowania. Między liberalną demokracją a prawicowym populizmem. Indie na rozdrożu  /471

3. Pakistan - między rządami armii a władzą cywilów. Budowanie fundamentów państwa islamskiego /481

3.1. Armia jako polityczny i ideologiczny kręgosłup Republiki Islamskiej Pakistanu  /483

Militarna merytokracja i poczucie zagrożenia zewnętrznego  /483

Islamizacja armii i państwa. Polityka generała Zia ul-Haga  /488

Dwuznaczne wsparcie "wojny z terrorem". Rządy generała Perveza Musharrafa /494

Armia i jej obecność w strukturach państwa  /499

3.2. Cywilna alternaywa - partie polityczne w Pakistanie i ich rola w kształtowaniu państwa  /505

Pakistańska Partia Ludowa i klan Bhutto  /505

Dominacja regionalnej Pakistańskiej Ligii Muzułmańskiej (N). Okresy rządów rodziny Sharifów  /517

Pluralizacja sceny politycznej. Pakistan Tehreek-e-Insaf i Imran Khan  /525

3.3. Ideologiczne korzenie państwa. Rządy Boga czy system demokracji - spór i kształt Republiki Islamskiej Pakistanu /534

Między prawem objawionym a systemem demokratycznym - koncepcja Iqbala  /537

Idea demokracji jako element przesłania islamu  /540

Symbolika pozycji kalifa w interpretacji wybranych polityków pakistańskich  /542

Sufizm a szkoła Deobandi - spór o kształt miejscowego islamu  /544

Słowo podsumowania. Demokracja a proces detalibanizacji państwa  /551

4. Polityka jako długoletni spór personalny - casus Bangladeszu  /555

Początki sporu o ideologiczną tożsamość państwa. Rozwój systemu politycznego i gospodarki  /556

Sheikh Hasina jako uosobienie dziedzictwa Ligi Awami  /565

Khaleda Zia i jej polityczna konfrontacja z Seikh Hasiną. Partyjna dynastyczność a demokracja /574

Słowo podsumowania. W kierunku ideologicznego umiarkowania i gospodarczego sukcesu. Upadek rządu Sheikh Hasiny  /579

5. Państwo i naród w Azji Południowej - rekonstrukcja historii i ideologiczne kształtowanie przyszłości. Przykłady Sri Lanki i Nepalu  /584

5.1. Sri Lanka - kwestia buddyjskiej tożsamości i syndrom upadłego tygrysa gospodarczego  /586

Ku ideologii jedności religijno-etnicznej. Birmańska paralela /587

Kształtowanie tożsamości syngalesko-buddyjskiej. Ewolucja pojęć "sinhalattwy/buddhalattwy" i ich relacja wobec politycznej filozofii hindutwy  /594

Radykalizacja działań buddyjskich ugrupowań politycznych  /597

Gigantyczny kryzys gospodarczy i upadek politycznej dynasii Rajapaksów  /600

5.2. Nepal - hinduistyczna monarchia, maoistowska rewolucja i dylematy nowej republiki  /609

Etniczno-kastowa struktura Nepalu  /610

Umacnianie systemu monarchicznego. Rządy królów Mahendry i Birendy /614

Rewolucja maoistowska i ostateczny upadek monarchii /618

Polityczne i gospodarcze konsekwencje wprowadzenia ustroju republikańskiego. Dominacja Chin w polityce wewnętrznej i zagranicznej  /624

Podsumowanie. Rozrzedzone ideały rewolucji i mała stabilizacja /629

CZĘŚĆ III. Hybrydowe mocarstwo. Indie w globalnym sporze o dominację w Azji

Delhi - stolica trzech imperiów /634

Indyjskie kształtowanie filozofii i praktyki polityki zagranicznej - Moralpolitik versus Realpolitik. Geopolityczna retrospektywa ośmiu dekad /645

"Moralpolitik" Jawaharlala Nehru  /646

Indira Ghandi i jej wersja zagranicznej Realpolitik z elementami Moralpolitik  /650

Epoka kontynuacji Realpolitik i pokusa politycznego moralizatorstwa  /654

2. Państwo Środka jako nowe imperium. Chińskie wyzwanie dla azjatyckiego i globalnego porządku /663

Chiny - cywilizacja udająca państwo narodowe /664

Chińskie wnioski z historii /666

Klucz do stabilizacji i dominacji - polityka energetyczna Pekinu  /679

Mocarstwowa polityka versus intensywny rozwój na skalę globalną  /686

3. Azjatycka Realpolitik - Chiny i Indie w sporze o własne bezpieczeństwo i przyszłą dominację na kontynencie  /690

Indie i Chiny - obszar współpracy i konfrontacji  /690

Chińska strategia "naszyjnika z pereł  /690

Indyjska strategia "naszyjnika z diamentów" i współpracy strategicznej /709

Dwa poziomy stosunków indyjsko-chińskich i koncepcja "dwóch kart" dyplomacji Indii /715

Amerykański liberalny internacjonalizm a indyjska Realpolitik. Wspólny alians przeciw Chinom  /723

Relacje Indii z Chinami w dawnej i bliskiej historii. Przykład "polityki historycznej" Jawaharlala Nehru  /743

Buddyzm jako instrumen polityki zagranicznej /757

Kongregacja Buddyjska i jej udział w strategii rządu Republiki Indii /759

ChRL jako światowy protektor buddyzmu - przesłanie chińskiej polityki zagranicznej /767

Uwarunkowania i ograniczenia przy wykorzystywaniu "karty buddyjskiej" w polityce zagranicznej /772

4. Kaszmir jako nieustanny casus belli w relacjach indyjsko-pakistańskich /775

Kaszmir jako część indyjskiego imaginarium  /788

Szejch Abdullah i jego epoka /792

Fenomen islamizacji konfliktu kaszmirskiego /796

Ostateczna likwidacja autonomii Kaszmiru/801

Podsumowanie. Kaszmir jako problem międzynarodowy - wnioski i hipotezy /805

5. Azjatycka Realpolitik w sytuacjach regionalnego konfliktu. Casus Afganistanu widziany z imperialnej Kalkuty oraz Nowego Delhi  /809

Indie a Afganistan - wybrane przykłady kulturowych i politycznych antecedensów  /810

Indie wobec Afganistanu po 1947 roku (druga połowa XX wieku)  /818

Indie wobec Afganistanu w kontekście amerykańskiej "wojny z terrorem" i po ponownym zdobyciu władzy przez talibów  /829

Hipoteza dezintegracji Afganistanu Brahmy Chellaneya  /836

6. Polityka energetyczna Indii i relacje z państwami Bliskiego Wschodu  /842

Pas niestabilności i indyjska Realpolitik  /849

Konstruowanie systemu sojuszy a problematyka bezpieczeństwa  /851

7. Indie a głos Globalnego Południa - indyjska obecność w organizacjach multilateralnych: BRICS, SAAC i Szanghajskiej Organizacji Współpracy /861

8. Indie a Europa w sporze o formułę współpracy: jak Unia Europejska i wybrane kraje Starego Kontynentu próbowały kształtować wzajemne relacje z Indiami, a jak Indie postrzegały własne priorytety  /872

Epoka wzajemnego desinteressement i filmowy stereotyp Zachodu /873

Proces budowania nowych relacji Europy z Indiami na przełomie XX i XXI wieku  /878

Niemcy i Francja - preferowani europejscy partnerzy Indii /889

Brytyjskie dziedzictwo i pozostałe kraje Europy z perspektywy indyjskiej  /896

Zakończenie. Słowo podsumowania i scenariusze na przyszłość  /901

Podziękowania /909

Bibliografia /913

Indeks nazwisk  /955