Areszty detencyjne w Królestwie Polskim 1815-1868. Z badań nad powstawaniem nowożytnej administracji na ziemiach polskich

Autorka: Justyna Bieda

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 282

Okładka: miękka

Format: 16,5 cm x 24,00 cm

Myśl oświecenia, uznająca wolność za jedno z podstawowych praw jednostki, zwróciła uwagę na kwestię uwięzienia człowieka przed wyrokiem, a także przyniosła pierwsze idee dotyczące zasad tymczasowego aresztowania, których praktyczne urzeczywistnienie nastąpiło na przełomie XVIII i XIX wieku. Jednym z głównych postulatów było przyjęcie reguły oddzielania osób zatrzymanych przed wyrokiem od już skazanych. Stopniowo wprowadzano ośrodki penitencjarne przeznaczone tylko dla osób tymczasowo aresztowanych, a w europejskich procedurach karnych zaczęły pojawiać się przepisy dotyczące organizacji i funkcjonowania tych jednostek.

W Księstwie Warszawskim od samego początku zaczęto apelować o utworzenie bardziej rozbudowanego systemu ośrodków pozbawienia wolności, w tym rozdzielanie miejsc służących do przetrzymywania osób, względem których nie zapadł jeszcze wyrok w zależności od etapu postępowania przygotowawczego. Wówczas nie udało się jednak wprowadzić w życie reformy więziennictwa. Dopiero czasy Królestwa Polskiego przyniosły realne działania centralnych organów rządowych. Nie było to natomiast łatwe zadanie, gdyż brakowało regulacji dotyczących organizacji i funkcjonowania jednostek penitencjarnych.

Na przykładzie rozwoju instytucji aresztów detencyjnych w publikacji ukazano problemy, z jakimi mierzyły się centralne organy administracji rządowej w trakcie tworzenia zmierzającego ku nowoczesności więziennictwa w Królestwie Polskim, w tym struktur administracyjnych. Przedstawiono próby wdrażania rodzących się humanitarnych idei penitencjarnych pomimo ograniczeń wynikających z sytuacji społeczno-gospodarczej państwa.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp   /9

Rozdział I. Ewolucja zasad stosowania i wykonywania zatrzymania przed wyrokiem w europejskiej doktrynie prawa karnego do początków XIX w.   /37 

1. Kształtowanie się zasad stosowania aresztu tymczasowego   /37 

2. Kształtowanie się zasad wykonywania aresztu tymczasowego  /45 

3. Podsumowanie   /55

Rozdział II. Rozwój instytucji uwięzienia przed wyrokiem na ziemiach polskich  /57 

1. Warunki stosowania i wykonywania aresztu tymczasowego w I Rzeczypospolitej   /57 

2. Areszt tymczasowy w Księstwie Warszawskim   /61 

3. Areszt tymczasowy w Królestwie Polskim   /65 

3.1. Poglądy polskich penitencjarystów w pierwszych latach istnienia Królestwa Polskiego   /65 

3.2. Przesłanki stosowania tymczasowego aresztowania   /67   

3.3. Zasady wykonywania tymczasowego aresztowania   /70 

3.4. Rodzaje ośrodków pozbawienia wolności dla osób tymczasowo aresztowanych   /73 

3.4.1. Areszty policyjne   /73 

3.4.2. Areszty detencyjne   /74 

3.4.3. Więzienia śledcze   /81

4. Podsumowanie   /83

Rozdział III. Rola organów administracji rządowej i sądów w funkcjonowaniu aresztów detencyjnych   /85

1. Organy administracji   /85

1.1. Zasada centralizacji   /85

1.2. Udział organów administracji rządowej w procesie podejmowania decyzji dotyczących funkcjonowania aresztów detencyjnych   /87

1.2.1. Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych    /87

1.2.2. Komisja Rządowa Sprawiedliwości   /90

2. Organy sądowe    /92

2.1. Decyzje w przedmiocie osadzenia w areszcie   /92

2.2. Wydawanie ogólnych wytycznych co do postępowania z aresztantem   /94

2.3. Decyzje w przedmiocie uwolnienia z aresztu   /95

2.4. Wydawanie zgody na widzenia   /95

2.5. Wydawanie zgody aresztantom na lepsze pożywienie   /96

2.6. Wymierzanie kar dyscyplinarnych względem aresztantów   /96

2.7. Odpowiedzialność sędziego z tytułu bezprawnego aresztowania tymczasowego   /96

3. Nadzór nad aresztami detencyjnymi    /99

4. Podsumowanie   /104

Rozdział IV. Aresztanci    /107

1. Osoby umieszczane w areszcie detencyjnym    /107

1.1. Podejrzani o popełnienie przestępstwa   /107

1.2. Szczególne zasady dotyczące osób podejrzanych o przestępstwo defraudacji (kontrabandy)    /111

2. Dopuszczalny czas pobytu w areszcie detencyjnym    /117

2.1. Regulacje prawne    /117

2.2. Praktyka    /121

3. Prawa aresztantów    /126

3.1. Wyżywienie   /126

3.2. Odzież /129

3.3. Opieka lekarska  /130

3.4. Widzenia   /132

3.5. Utrzymywanie się z własnych funduszy   /133

4. Obowiązki aresztantów   /134

4.1. Przestrzeganie ustalonych reguł zachowania   /134

4.2. Praca   /135

4.3. Zwrot kosztów utrzymania   /138

5. Odpowiedzialność dyscyplinarna aresztantów    /139

6. Podsumowanie   /140

Rozdział V. Organizacja aresztów detencyjnych   /143

1. Lokalizacja   /143

2. Lokal    /148

2.1. Obowiązek wyznaczenia lokalu przez władze miejskie   /148

2.2. Wymogi ustawowe dotyczące technicznych standardów lokalu   /155

2.3. Urządzenie celi więziennej    /159

3. Burmistrz jako organ prowadzący areszt detencyjny   /163

3.1. Uprawnienia zarządcze burmistrza    /164

3.2. Czynności dozorcze burmistrza    /169

3.2.1. Kontrola aresztantów przy przyjęciu do aresztu   /169

3.2.2. Kontrola stanu ludności    /170

3.2.3. Bieżące rewizje    /173

4. Koszty funkcjonowania aresztów detencyjnych   /176

4.1. Zasady finansowania kosztów utrzymania aresztów   /176

4.2. Wydatki    /184

4.2.1. Wyżywienie aresztantów    /184

4.2.2. Utrzymanie lokalu    /186

4.2.3. Wynagrodzenie służby więziennej   /189

4.2.4. Remonty    /189

4.2.5. Odzież    /191

4.2.6. Leczenie   /191

4.3. Problem rozliczenia kosztów funkcjonowania aresztów detencyjnych mieszczących się w jednym lokalu z aresztami policyjnymi   /192

5. Transport   /194

6. Postępowanie w razie zgonu   /198

7. Podsumowanie   /200

Rozdział VI. Służba więzienna   /205

1. Dozorcy (nadzorcy)    /205

1.1. Procedura przyjmowania do służby   /205

1.1.1. Warunki kwalifikacyjne   /205

1.1.2. Nominacja   /208

1.2. Rozwiązanie stosunku urzędniczego   /212

1.3. Obowiązki   /213

1.4. Prawa    /215

1.4.1. Wynagrodzenie   /215

1.4.2. Uprawnienia emerytalne   /217

1.4.3. Urlopy    /219

1.4.4. Awanse    /220

2. Strażnicy (stróże)   /220

3. Odpowiedzialność urzędników państwowych za brak należytego wykonywania powierzonych im obowiązków    /225

3.1. Odpowiedzialność porządkowa   /226

3.2. Odpowiedzialność dyscyplinarna i karno-sądowa   /228

3.3. Przepisy szczególne dotyczące odpowiedzialności służbowej burmistrza i służby więziennej w związku z funkcjonowaniem aresztów detencyjnych   /230

4. Podsumowanie   /233

Rozdział VII. Inne funkcje aresztów detencyjnych   /235

1. Funkcje wprowadzone na mocy przepisów prawa   /235

1.1. Odbywanie zastępczej kary aresztu przez defraudantów (kontrabandzistów)   /235

1.2. Odbywanie kary aresztu publicznego lub aresztu na czas krótki    /244

1.3. Miejsca noclegowe dla więźniów (aresztantów) podczas transportu   /248

2. Inne funkcje aresztów detencyjnych wykształcone na drodze praktyki    /249

2.1. Odbywanie kary aresztu policyjnego   /249

2.2. Przetrzymywanie osób podlegających ekstradycji w Kaliszu   /250

2.3. Przetrzymywanie osób ukrywających się przed spisem wojskowym   /251

2.4. Osadzanie niewypłacalnych dłużników   /252

3. Podsumowanie   /254

Zakończenie   /257

Bibliografia   /267

Spis tabel   /281