Architektura kościołów dominikańskich w średniowiecznych Prusach

Autor: Piotr Samól

Rok wydania: 2022

Liczba stron: 330

Okładka: twarda

Format: 20,5 cm x 26,00 cm

Dominikanie byli prekursorami budownictwa ceglanego w północnej Polsce - organizowali cegielnie i wznosili pierwsze murowane obiekty w Gdańsku, Elblągu czy Tczewie. Tym samym dzieje budowy założeń dominikańskich są istotne nie tylko z powodu samych zabytków. Dają wgląd w rozwój kultury materialnej miast - ich architektury i urbanistyki. Piotr Samól podjął się ustalenia architektonicznych dziejów kościołów dominikanów w Gdańsku, Chełmnie, Elblągu, Tczewie i Toruniu. Dzięki trwającym dekadę badaniom terenowym przedstawił wiele nowych faktów na temat powstania i przekształceń architektury badanych obiektów. Zebrany materiał i liczne autorskie ilustracje pozwoliły mu opisać fenomen kościołów, które są na trwałe wpisane w krajobraz kulturowy dawnego państwa zakonu krzyżackiego w Prusach.

Spis treści:

Słowo wstępne   /4

Wprowadzenie  /6

Rozdział I. Początki ideowe i architektoniczne dominikanów  /18

Powstanie zakonu dominikańskiego i jego ekspansja w Europie Środkowej /19

W poszukiwaniu wzorców - pierwsze obiekty dominikańskie (do końca lat czterdziestych XIII w.)   /25

Przepisy budowlane dominikanów  /36

Pierwsze założenia dominikańskie w Polsce (do początku lat czterdziestych XIII w.)  /40

Rozdział 2. Kontrata pruska i jej uwarunkowania  /50

Rozdział 3. Założenia dominikańskie w przestrzeni miejskiej  /62

Chełmno  /63

Elbląg   /71

Gdańsk  /79

Gierdawy  /85

Tczew  /88

Toruń  /92

Rozdział 4. Kościół pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła w Chełmnie  /98

Dzieje kościoła w świetle źródeł pisanych (do początku XVI w.)   /101

Badania archeologiczne i dendrochronologiczne  /104

Badania architektoniczne  /105

Historia budowlana  /115

Rozdział 5. Kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny w Elblągu  /128

Dzieje budowy w świetle źródeł pisanych (do początku XVI w.)  /133

Badania archeologiczne /136

Badania architektoniczne  /139

Historia budowlana   /146

Rozdział 6. Kościół pod wyzwaniem świętego Mikołaja w Gdańsku  /162

Dzieje kościoła w świetle źródeł pisanych (XIV w. - początek XVI w.)   /165

Badania archeologiczne /167

Badania architektoniczne  /170

Historia budowlana   /184

Rozdział 7. Kościół pod wyzwaniem Najświętszej Marii Panny w Tczewie  /200

Dzieje kościoła w świetle źródeł pisanych (do początku XVII w.)   /202

Badania archeologiczne /206

Badania architektoniczne  /208

Historia budowlana   /214

Rozdział 8. Kościół po wezwaniem świętego Mikołaja w Toruniu  /224

Dzieje kościoła w świetle źródeł pisanych (do końca XV w.)   /226

Badania archeologiczne /229

Badania architektoniczne  /238

Historia budowlana   /240

Rozdział 9. W stronę syntezy - architektura kościołów dominikańskich kontraty pruskiej  /252

Pierwsze założenia - oratoria czy prezbiteria?  256

Zamknięcie wschodnie proste  /257

Zamknięcia wschodnie poligonalne  /262

Przegrody chórowe  /265

Jedna nawa  /268

Dwie nawy  /269

Trzy nawy  /272

Wieże i sygnaturki  /275

Jeden model rozwojowy? 277

Zakończenie  /284

Podziękowania  /289

Summary  /290

Bibliografia  /294

Indeks osobowy  /311

Indeks geograficzny  /315