Antyżydowska zbrodnia w Przedborzu. Pytania, źródła, odpowiedzi

Autor: Dominik Flisiak

Rok wydania: 2024

Liczba stron: 233

Okładka: miękka

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Chcąc jak najdokładniej zrekonstruować antyżydowską zbrodnię w Przedborzu, należało szukać odpowiedzi na kilka zasadniczych pytań badawczych:
• Jak wyglądały dzieje żydowskiej społeczności w Przedborzu do wybuchu II wojny światowej?
• Jak potoczyły się losy przedborskich Żydów podczas II wojny światowej?
• Kim byli Kazimierz Jezierski i Edmund Majchrowski, tj. kluczowe osoby w poznaniu przebiegu antyżydowskiej zbrodni?
• Czy istnieją relacje świadków mordu w Przedborzu?
• Czy sprawców ataku spotkały jakiekolwiek konsekwencje?

• Dlaczego pojawiły się oskarżenia ofiar o pro-komunistyczną postawę?
• Czy po dokonaniu zbrodni pojawili się w Przedborzu przedstawiciele społeczności
żydowskiej?

[...] Prowadząc badania, korzystałem głównie z kilku metod badawczych: biograficznej, porównawczej oraz bezpośredniej. Najważniejszą grupą źródeł wykorzystanych w trakcie badań są archiwalia. W okresie kilku lat prowadziłem kwerendy m.in. w Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma, Instytucie Pamięci Narodowej, Archiwum Akt Nowych oraz Archiwum Państwowym w Kielcach. Kwerenda przeprowadzona w zasobie Archiwum Państwowym w Kielcach oraz Archiwum Akt Nowych umożliwiła prześledzenie dziejów przedstawicieli społeczności żydowskiej w Przedborzu do XX w. W czasie swoich kilkuletnich kwerend znalazłem w zasobie Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma oraz Instytutu Pamięci Narodowej kapitalny materiał, który zawierał informacje o antyżydowskiej zbrodni w Przedborzu.

(ze Wstępu)

Spis treści:

Spis treści:

Wykaz skrótów  /9

Wstęp  /11

Rozdział I. Społeczność żydowska w Przedborzu do pierwszego września 1939 r. Zarys tematyki   /27
Aneks  /47
Dokument 1. Protokół posiedzenia Zarządu Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Przedborzu z 27 października 1934 r. (odpis)  /47
Dokument 2. Lista osób zwolnionych od płacenia składki gminnej na rzecz Gminy Wyznań Żydowskiej w Przedborzu w 1934 r.  /49
Dokument 3. Sprawozdanie sytuacyjne miesięczne z legalnego ruchu politycznego i mniejszości narodowych za lipiec 1936 r.  /53
Dokument 4. Sprawozdanie sytuacyjne za czas od 1 grudnia do 31 grudnia 1937 r.   /55
Dokument 5. Sprawozdanie ze stanu bezpieczeństwa za miesiąc luty 1938 r.  /56
Dokument 6. Sprawozdanie sytuacyjne za czas od 1 do 31 maja 1938 r.  /57

Rozdział II. Dzieje przedborskich Żydów podczas II wojny światowej i po zakończeniu niemieckiej okupacji ziem polskich  /59
Aneks   /68
Dokument 1. Liczba Żydów zamieszkałych w powiecie koneckim w pierwszych miesiącach 1945 r.  /68
Dokument 2. Pismo do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie  /70
Dokument 3. Odpisy niektórych mordów i rabunków dokonywanych na obywatelach polskich narodowości żydowskiej  /72

Rozdział III. Kim był Kazimierz Jezierski? Świadectwa autorstwa Kazimierza Jezierskiego z lat 1946-1954  /73
Aneks  /80
Dokument 1. Świadectwo z 29 lutego 1946 r. (odpis)  /80
Dokument 2. Protokół przesłuchania podejrzanego z 16 lutego 1954 r. (odpis)   /81
Dokument 3. Protokół przesłuchania podejrzanego z 4 czerwca 1954 r. (odpis)   /87
Dokument 4. Informacje dotyczące Kazimierza Jezierskiego autorstwa Eugeniusza Bendery  /89
Dokument 5. Podsumowanie danych dotyczących Jezierskiego dokonane przez Naczelnika Wydziału Śledczego WUBP w Kielcach   /90

Rozdział IV. Edmund Majchrowski i jego tajemnicze losy  /92
Aneks   /98
Dokument 1. Notka dotycząca Teresy Hebińskiej oraz jej informacji  o Edmundzie Majchrowskim  /98
Dokument 2. Skarga Teresy Hebińskiej na Edmunda Majchrowskiego  /99
Dokument 3. Podsumowanie wyników śledztwa w związku z oskarżeniem Edmunda Majchrowskiego przez Teresę Hebińską /100
Dokument 4. Protokół przesłuchania Edmunda Majchrowskiego z 18 maja 1950 r.  /101
Dokument 5. Wyciąg z protokołu przesłuchania podejrzanego Majchrowskiego Edmunda z 26 maja 1950 r.  /102
Dokument 6. Podsumowanie dotychczasowego stanu wiedzy na temat Edmunda Majchrowskiego z drugiej połowy marca 1952 r.  /103
Dokument 7. Notatka służbowa z pierwszej połowy kwietnia 1952 r.  /105
Dokument 8. Notatka z sierpnia 1953 r. dotycząca sporu między Edmundem Majchrowskim a innym mieszkańcem Przedborza   /106
Dokument 9. Protokół przesłuchania Edmunda Majchrowskiego z 4 stycznia 1954 r.  /107
Dokument 10. Notatka z 11 maja 1954 r. dotycząca dotychczasowych informacji na temat antyżydowskiej zbrodni w Przedborzu  /109
Dokument 11. Informacja z sierpnia 1954 r. dotycząca zebranych materiałów na temat ewentualnych sprawców zbrodni w Przedborzu  /113
Dokument 12. Oskarżenie Kazimierza Jezierskiego autorstwa Edmunda Majchrowskiego z pierwszej połowy grudnia 1958 r.  /114

Rozdział V. Świadectwa pozostałych sprawców i świadków oraz informacje związane ze śledztwem prowadzonym w związku z antyżydowską zbrodnią   /115
Aneks  /125
Dokument 1. Protokół przesłuchania Feliksa Sokołowskiego z 24 sierpnia 1945 r.  /125
Dokument 2. Protokół przesłuchania Józefa Sokołowskiego z 24 sierpnia 1945 r.  /126
Dokument 3. Protokół przesłuchania Józefa Kluski z 29 lipca 1946 r.  /127
Dokument 4. Fragment informacji o zbrodni w Przedborzu autorstwa Jana Macińskiego z 7 marca 1947 r.  /128
Dokument 5. Informacje dotyczące zbrodni w Przedborzu autorstwa Jana Bednarka z 25 marca 1950 r.  /129
Dokument 6. Informacje dotyczące zbrodni w Przedborzu autorstwa Zygmunta Stefańczyka z 25 marca 1950 r. /130
Dokument 7. Raport z 19 stycznia 1951 r. skierowany do komendanta MO województwa łódzkiego  /131
Dokument 8. Odpis informacji uzyskanej na początku kwietnia 1951 r. dotyczącej Edmunda Majchrowskiego /132
Dokument 9. Oświadczenie Genowefy Centkowskiej dotyczącej Kazimierza Jezierskiego z 26 września 1951 r.  /133
Dokument 10. Fragment przesłuchania Bronisława Miśkiewicza z 15 lipca 1952 r.  /134
Dokument 11. Notatka służbowa z 31 października 1952 r. dotycząca świadków zbrodni w Przedborzu  /135
Dokument 12. Fragment zeznania Jana Szklarza z 19 marca 1953 r.  /136
Dokument 13. Doniesienie z sierpnia 1953 r. dotyczące uzyskanych informacji od Jana Laszczyka na temat Kazimierza Jezierskiego  /137
Dokument 14. Fragment zeznania Mariana Gawrońskiego z pierwszych dni stycznia 1954 r.  /138
Dokument 15. Fragment zeznania Jana Symonidesa z 25 kwietnia 1954 r.  /139
Dokument 16. Fragment zeznania Michała Pytlosa z 10 maja 1954 r. (odpis)  /140
Dokument 17. Fragment zeznania Bolesława Skiby z 12 maja 1954 r. (odpis)  /142
Dokument 18. Fragment zeznania Bolesława Wrześniewskiego z 13 maja 1954 r.  /143
Dokument 19. Informacje dotyczące Jana Macińskiego z 29 maja 1954 r.  /144
Dokument 20. Fragment przesłuchania dotyczącego Jana Macińskiego  /146
Dokument 21. Zeznanie Aleksandry Kularskiej z 12 lipca 1954 r.  /147
Dokument 22. Informacje dotyczące śledztwa przeciwko Kazimierzowi Jezierskiemu z 29 kwietnia 1954 r.  /148
Dokument 23. Notatka informacyjna z 3 maja 1954 r. dotycząca Kazimierza Jezierskiego i innych sprawców oraz świadków zbrodni w Przedborzu  /150
Dokument 24. Plan opracowania dotyczącego Edmunda Majchrowskiego, Wojciecha Łazarza i Jana Gajzlera z 22 października 1954 r.  /155

Rozdział VI. W stronę rekonstrukcji  /159
Aneks  /164
Dokument 1. Kazimierz Jezierski i jego kontakty z policją polityczną   /164
Dokument 2. Konfrontacja między Kazimierzem Jezierskim a Michałem Pytlosem z 10 maja 1954 r. (odpis)  /169
Dokument 3. Wniosek o umorzenie śledztwa wymierzonego z Kazimierza Jezierskiego z sierpnia 1954 r. (odpis)  /170
Dokument 4. Notatka informacyjna z grudnia 1954 r. dotycząca Edmunda Majchrowskiego, Wojciecha Łazarza i Jana Gajzlera  /172
Dokument 5. Postanowienie o umorzenie śledztwa przeciwko Edmundowi Majchrowskiemu, Wojciechowi Łazarzowi i Janowi Gajzlerowi z końca grudnia 1954 r.  /173
Dokument 6. Kazimierz Jezierski vs pamięć niektórych mieszkańców Przedborza. Część 1  /175
Dokument 7. Kazimierz Jezierski vs pamięć niektórych mieszkańców Przedborza. Część 2  /177
Dokument 8. Wiadomości uzyskane podczas wymiany mailowej z Łukaszem Czuryłłą, z pierwszej połowy 2019 r.  /179
Dokument 9. Artykuł uzyskany od Łukasza Czuryłły pod koniec kwietnia 2023 r.   /180
Dokument 10. Materiały z lat 60. XX w. dotyczące Władysława Kołacińskiego  /184

Rozdział VII. Juda Kamiński i jego życie w Przedborzu. Zarys informacji  /188
Aneks   /193
Dokument 1. Informacje dotyczące lekarza Kamińskiego z drugiej połowy 1968 r.  /193

Zakończenie   /194
Bibliografia  /201
Indeks osób  /211
Indeks nazw geograficznych, administracyjnych i etnicznych  /228