Amalariusz z Metzu Dzieła II. Porządek antyfonarza. Inne pisma o świętych i obrzędach. Reguły życia duchownych i mniszek

Przekład zbiorowy - redakcja ks. Tadeusza Gacia

Rok wydania: 2017

Liczba stron: 466

Okładka: miękka

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Źródła i monografie 452

 

W tomie drugim zamieszczono tłumaczenie De ordine antiphonarii, innego - obok Liber officialis - ważnego świadectwa liturgicznych za­interesowań Amalariusza oraz kilku pomniejszych jego pism, trak­tujących również o kwestiach ściśle liturgicznych: Missae expositionis geminus codex, czyli Wyjaśnienie Mszy w dwóch księgach; Canonis Mis­sae interpretatio, czyli Objaśnienie kanonu mszalnego; Epistula ad Hilduinum abbatem de diebus ordinationis et quattuor temporum, czyli List do opata Hilduina o terminach święceń i o suchych dniach. W nawiązaniu do tytułu pierwszego tomu, ta część tomu drugiego nosi tytuł Inne pi­sma o świętych obrzędach. Trzecia część woluminu obejmuje przekład dwóch pism, których tematyka nie dotyczy zagadnień liturgicznych, ale zwyczajowo wiązano je z osobą Amalariusza: Institutio canonicorum Aquisgranensis i Institutio sanctimonialium Aquisgranensis (Reguły życia duchownych i mniszek). Stanowią one kompilację fragmentów z różnych autorów wczesnochrześcijańskich oraz z rozmaitych doku­mentów Kościoła i odznaczają się wielkim walorem, tak historycznym jak i teologicznym.

Spis treści:

Przedmowa (ks. T. Gacia)  /5

PORZĄDEK ANTYFONARZA

Wstęp do przekładu (Ks. M. Olejarczyk)  /11

PORZĄDEK ANTYFONARZA [PRZEKŁAD]  /25

Prolog  /28

I. [Oficjum nocne podczas nocy niedzielnych]  /31

II. Oficjum poranne podczas nocy niedzielnych  /34

III. Oficjum nocne podczas powszednich nocy  /36

IV. Liczba lekcji i responsoriów podczas omówionych wyżej nocy  /38

V. Oficjum poranne podczas powszednich nocy  /39

VI. Godziny kanoniczne dnia   /44

VII. Kompleta  /50

VIII. Oficjum Adspiciens a longe  /53

IX. Responsorium Hierusalem, cito veniet salus tua  /55

X. Responsoria Gaudete in Domini i Ecce apparebit Dominus  /56

XI. Responsoria Canite tuba in Sion  /57

XII. Antyfony dni powszednich w tygodniu poprzedzającym Narodzenie Pańskie  /58

XIII. Antyfony zaczynające się od O  /59

XIV. Oficjum Sanctificamini  /65

XV. Narodzenie Pańskie  /66

XVI. Oficjum wieczorne w Narodzenie Pańskie i podczas obchodów Świętych  /68

XVII. Święto Św. Szczepana, pierwszego męczennika  /70

XVIII. Święto Św. Jana  /71

XIX. Oktawa Pańska  /73

XX. Pierwsza niedziela po Narodzeniu Pańskim  /73

XXI. Epifania czyli ukazanie się lub objawienie  /73

XXII. Responsoria  /76

XXIII. Antyfony w oficjach porannych  /77

XXIV. Pierwsza niedziela po Epifanii  /78

XXV. Oktawa Teofanii  /78

XXVI. Pierwsza niedziela po oktawie Epifanii  /78

XXVII. Responsoria wzięte z psałterza  /78

XXVIII. Oficjum o Św. Marcelim  /80

XXIX. Hypapante  /81

XXX. Oficjum Siedemdziesiątnicy  /82

XXXI. Sześćdziesiątnica /85

XXXII. Antyfony poranne w Sześćdziesiątnicę  /85

XXXIII. Pięćdziesiątnica  /87

XXXIV. Antyfony poranne w Pięćdziesiątnicę  /89

XXXV. Czterdziestnica [czyli pierwsza niedziela Wielkiego Postu]  /89

XXXVI. Antyfony poranne w okresie Wielkiego Postu  /90

XXXVII. Responsoria o Izaaku i Jakubie  /91

XXXVIII. Antyfony w oficjum porannym   /92

XXXIX. Antyfony o Józefie  /92

XL. Antyfony w oficjum porannym  /93

XLI. Środek Czterdziestodniowego Postu  /94

XLII. Antyfony w oficjum porannym  /95

XLIII. Okres Męki Pańskiej  /97

XLIV. Gaszenie światła na pamiątkę pogrzebu Pańskiego  /98

XLV. Zmartwychwstanie Pańskie  /99

XLVI. Poniedziałek  /100

XLVII. Wtorek  /100

XLVIII. Środa  /101

XLX. Czwartek  /101

L. Piątek  /101

LI. Sobota  /101

LII. Uroczyste oficjum sprawowane w Kościele rzymskim wieczorem w tygodniu paschalnym  /102

LIII. Responsoria z tekstów Pisma Świętego, w których przemawia wierząca Synagoga  /103

LIV. Responsoria z psalmów allelujatycznych, w których przemawia Córka [czyli Kościół]  /106

LV. Obchody ku czci Świętych  /108

LVI. Wigilia Wniebowstąpienia Pańskiego  /109

LVII. Oficjum nocne święta Pięćdziesiątnicy  /110

LVIII. Responsoria z psalmów  /113

LIX. Święto Św. Jana Chrzciciela  /115

LX. Wigilia Apostołów Piotra i Pawła  /116

LXI. Wigilia Św. Wawrzyńca  /117

LXII. Wigilia Najświętszej Maryi w dniu Jej Wniebowzięcia  /117

LXIII. Wigilia Św. Andrzeja  /117

LXIV. Responsoria wspólne o Świętych  /118

LXV. Oficjum za zmarłych   /118

LXVI. Rocznice biskupów  /118

LXVII. Oficjum poświęcenia kościoła  /118

LXVIII. Antyfony z codziennych ewangelii /119

LXIX. Antyfony inwitatorium  /119

LXX. Antyfony z hymnu trzech młodzieńców  /120

LXXI. Responsoria z Ksiąg Królewskich  /121

LXXII. Responsoria o Salomonie, czyli z Księgi Mądrości  /121

LXXIII. Responsoria z Hioba i Tobiasza  /122

LXXIV. Responsoria z Księgi Judyty, Ezdrasza i Estery  /123

LXXV. Responsoria z Ksiąg Machabejskich  /124

LXXVI. Responsoria z Proroków  /126

LXXVII. Responsoria z różnych zebranych oficjów  /128

LXXVIII. Antyfony przekształcone ze względu na zgodność melodii w alleluja  /129

LXXiX. Obrzęd jakiegokolwiek pogrzebu chrześcijańskiego  /129

LXXX. Responsoria śpiewane od najdawniejszych czasów przez hymnem Maryi  /129

INNE PISMA O ŚWIĘTYCH OBRZĘDACH

Wstęp do przekładów (Ks. T. Gacia)  /133

WYJAŚNIENIE MSZY W DWÓCH KSIĘGACH

WYJAŚNIENIE MSZY. KSIĘGA I, CZYLI TOM PIERWSZY [Przekład]  /139

I. Intriot  /140

II. Kyrie eleison i Christe eleison  /141

III. "Chwała na wysokości Bogu"  /141

IV. Epistoła  /142

V. Responsorium  /143

VI. Alleluja  /145

VII. Ewangelia  /146

VIII. "Wierzę w Boga"  /146

IX. Śpiew na Ofiarowanie  /147

[Łamanie chleba]  /148

WYJAŚNIENIE MSZY. KSIĘGA II CZYLI TOM DRUGI [Przekład]  /151

I. Porządek Mszy rzymskiej i o tym, gdzie wierni stoją w kościele  /151

II. Wejście biskupa  /151

III. Diakoni i pozostali usługujący biskupowi  /152

IV. Niesienie świec  /153

V. Niesienie kadzielnicy  /153

VI. Biskup przy ołtarzu  /153

VII. "Chwała Ojcu i Synowi, i Duchowi Świętemu"  /154

VIII. Miejsce, gdzie stoją diakoni  /155

IX. Miejsce, gdzie stoi biskup  /155

X. W których momentach biskup lub diakoni stoją po ucałowaniu ołtarza  /157

XI. Obrzęd związany ze świecznikami  /159

XII. Przyniesienie kadzielnicy. Kadzielnica symbolizuje ciało Chrystusa, a dla pewnej symboliki można użyć także trzech kadzielnic  /160

XIII. [Biskup siedzi]  /161

XIV. Subdiakon wstępuje na podwyższenie. Subdiakon symbolizuje posługę Jana, a na miejsce ewangelii nie wchodzi, ponieważ Jan nie jest godzien rozwiązać rzemyka u sandałów Chrystusa  /161

XV. Kantorzy wchodzą na podwyższenie. Kantor naśladuje Chrystusa powołującego grono Apostołów  /162

XVI. Diakon wchodzi na podwyższenie. W jaki sposób wchodzi, w którym kierunku się zwraca i co czynią w tym momencie inni  /163

XVII. W którym kierunku zwraca się diakon, stojąc na podwyższeniu  /166

XVIII. Diakon schodzi z podwyższenia. Jak Chrystus po zmartwychwstaiu wita niewiasty, tak lud wita Ewangeię  /167

XIX. Zgaszenie świec  /167

XX. Niesienie kadzielnicy po przeczytaniu Ewangelii  /168

OBJAŚNIENIE KANONU MSZALNEGO

OBJAŚNIENIE KANONU MSZALNEGO [Przekład]  /171

List do Hilduina opata na temat terminów święceń i suchych dni 

List do Hilduina opata na temat terminów święceń i suchych dni [przekład}  /191

REGUŁY ŻYCIA DUCHOWNYCH I MNISZEK

Wstęp do przekładu (ks. T. Gacia)  /213

KSIĘGA PIERWSZA: REGUŁA ŻYCIA DUCHOWNYCH [Przekład}  /215

I. Z De ecclesiasticis officiis Izydora na temat tonssury  /215

II. Izydor o ostariuszach  /216

III. Izydor o lektorach  /217

IV. Izydor o egzorcystach  /218

V. Izydor o akolitach  /219

VI. Izydor o subdiakonach  /219

VII. Izydor o diakonach  /220

VIII. Izydor o prezbiterach  /222

IX. O kapłanach  /223

X. Z komentarza św. Hieronima do Listu do Tytusa  /229

XI. Z listu św. Hieronima do Oceanusa  /233

XII. Fragment mowy Augustyna O pasterzach  /236

XIII. Jakich, według Grzegorza, pasterzy powinno się wybierać w Kościele  /248

XIV. Grzegorz o tym, że niegodni i niedoświadczeni nie powinni podejmować się posługi pasterskiej  /251

XV. Izydor o niegodnych przełożonych  /255

XVI. Izydor o przełożonych bez wykształcenia  /256

XVII. Grzegorz o tych, którzy mogą z pożytkiem sprawować władzę, ale unikają tego obowiązku dla własnego spokoju  /256

XVIII. Izydor o przełożonych Kościoła  /257

XIX. Pomeriusz o tym, że święci kapłani mogą stać się uczestnikami życia kontemplacyjnego  /258

XX. Izydor o nauczaniu i przykładzie przełożonych  /260

XXI. Grzegorz o pokorze przełożonych /260

XXII. Izydor o pokorze przełożonych  /261

XXIII. Izydor o umiejętności nauczania  /262

XXIV. Grzegorz o tym, jak przełożeni powinni pouczać podwładnych oraz jak roztropnie powinni badać samych siebie  /263

XXV. Izydor o milczeniu nauczycieli  /266

XXVI. Pomeriusz o tym, że nic nie pomoże kapłanowi jego prawe życie, jeśli milczy i nie napomina występnych  /267

XXVII. Grzegorz o pasterzach, którzy nie postępują słusznie  /269

XXVIII. Pomeriusz o niedbalstwie kapłana, który postępując wbrew temu, czego naucza, nie może pełnić funkcji nauczyciela  /273

XXIX. Izydor o tych, którzy dobrze uczą, a źle żyją  /274

XXX. Izydor o przykładach złych kapłanów  /275

XXXI. Izydor o przełożonych żyjących na sposób cielesny  /276

XXXII. Pomeriusza gorzki opis kapłana żyjącego na sposób cielesny  /277

XXXIII. Izydor o nauczycielach łatwo ulegających gniewowi  /279

XXXIV. Grzegorz o gorliwości pasterskiej posługi względem podwładnych  /279

XXXV. Pomeriusz o tym, że kapłani nie mogą mieć nic własnego, a majątki kościelne mogą przyjmować jako dobra wspólne, za którą muszę zdać rachunek Bogu  /283

XXXVI. Izydor o dyscyplinie kapłanów względem tych, którzy grzeszą  /284

XXXVII. Grzegorz o udzielonej biskupom władzy związywania i rozwiązywania  /287

XXXVIII. Grzegorz o biskupach, którzy za wyświęcenie na kapłana chęnie przyjmują podarki  /289

XXXIX-XCIII. KANONY  /290

XCIV. Fragmenty listu Hieronima do Nepocjana o życiu duchownych  /301

XCV. Z listu Hieronima do kapłana Paulina o kształceniu duchownych  /307

XCVI. Z listu Hieronima do Rustyka  /308

XCVII. Z listu Hieronima do Heliodora na temat tego, jaka jest różnica między mnichem a duchownym /309'

XCVIII. List do Oceanusa o życiu duchownych  /309

XCIX. Izydor o duchownych w Księdze o świętych obrzędach  /313

C. Izydora reguły dla duchownych  /313

CI. Izydor o rodzajach duchownych  /314

CII. Grzegorz o tym, jacy powinni być duchowni  /315

CIII. Grzegorz o dobrych podwładnych, którzy znajdują się po władzą pasterską  /315

CIV. Izydor o podwładnych  /317

CV. Grzegorz o zazdrosnych i zuchwałych podwładnych  /318

CVI. Według proroka giną z własnej winy ci, którzy w sposób przewrotny gardzą napomnieniami kapłanów  /320

CVII. Jaką wielką szkodę  na duszy ponoszą ci, którzy dysponując wystarczająymi środkami, przyjmują od Kościoła to, co ma karmić biednych  /321

CVIII. Kto nawet z pożytkiem dla duszy może żyć z majątku kościelnego  /322

CIX. Co powinni robić duchowni, którym słabość nie pozwala zrezygnować z własności prywatnej  /323

CX. Jakie są prawdziwe radości i prawdziwe bogactwa oraz jak obecne dobra przeszkadzają miłośnikom dóbr przyszłych  /323

CXI. Jak należy rozumieć słowa Apostoła: Ci, którzy trudzą się około ofiar, żywią się ze świątyni  /325

CXII. Augustyn o życiu i obyczajacg duchownych  /326

CXIII. Druga mowa o obyczajach duchownych  /333

CXIV. Które przykazania szczególnie odnoszą się do mnichów, a które ogólnie do pozostałych chrześcijan  /344

CXV. Reguła kanonicka, poparta świadectwem Ewangelii i Apostołów, przewyższa wszystkie inne reguły  /348

CXVI. Czym są dobra Kościoła  /349

CXVII. Należy pilnie strzec klasztorów kanonickich  /350

CXVIII. W gromadzeniu kanoników trzeba zachowywać miarę roztropności  /350

CXIX. O tych, którzy do powierzonych sobie wspólnot włączają jedynie duchownych ze służby kościelnej  /351

CXX. Którzy duchowni we wspólnotach kanonickich powinni otrzymywać wsparcie /351

CXXI. We wspólnocie kanonickiej muszą być udzielane równe porcje jedzenia i napoju  /353

CXXII. Miara jedzenia i napoju  /353

CXXIII. Przełożeni powinni dawać podwładnym pokarm dwojakiego rodzaju  /356

CXXIV. Kanonicy, podobnie jak w innych sprawach, tak i w  trosce o szaty muszą zachowywać miarę roztropności  /357

CXXV. Kanonikom nie wolno zakładać habitów mniszych  /359

CXXVI. Fragment z Księgi świętych obrzędów Izydora o tym, na jakiej podstawie odmawia się godziny kanoniczne, które kanonicy muszą znać i pobożnie ich przestrzegać  /359

CXXVII. Nieszpory  /360

CXXVIII. Kompleta  /360

CXXIX. Starożytny charakter wigilii  /361

CXXX. Matutinum  /362

CXXXI. Kanonicy powinni pobożnie przestrzegać godzin kanonicznych  /363

CXXXII. Obecność Apostołów wspiera tych, którzy na cześć Pana śpiewają pieśni i psalmy  /364

CXXXIII. Kogo należy ustanowić do czytania i śpiewania w kościele  /365

CXXXIV. Jaka jest miara karcenia  /365

CXXXV. Wobec chłopców, których się wychowuje lub kształci we wspólnocie kanoników, należy stosować bardzo sumienną ochronę  /368

CXXXVI. Wszyscy kanonicy powinni przychodzić na kompletę  /369

CXXXVII. Kantorzy  /370

CXXXVIII. Jacy duchowni powinni pełnić funkcję przełożonych we wspólnocie kanoników  /371

CXXXIX. Przełożeni  /371

CXL. Kto powinien być ustanowiony ochmistrzem  /372

CXLI Komu należy powierzyć jałmużny dla biednych    /372

CXLII. Troska o starszych i chorych braci  /373

CXLIII. Jak powinna być strzeżona furta kanoników  /374

CXIV. Klasztory kanoników powinny być pilnie strzeżonej  /374

CXLV. Krótki epilog  /375

KSIĘGA DRUGA. REGUŁA ŻYCIA MNISZEK (Przekład)  /379

Wstęp do Reguły  /379

I. Fragment listu św. Hieronima do Eustochium  /379

II. Fragment listu św. Hieronima do Demetriady  /389

III. Fragment listu św. Hieronima do Furii  /392

IV. Krótki fragment listu Cypriana  o sposobie życia dziewic   /394

V. Z mowy św. Cezarego biskupa do mniszek  /398

VI. Z mowy św. Atanazego do oblubienic Chrystusa  /403

VII. Jakie powinno być ksienie w klasztorach żeńskich  /410

VIII. O gromadzeniu się mniszek w klasztorach  /413

IX. Jak powinny postąpić z własnymi dobrami te, które pragną wstąpić do klasztoru  /414

X. Jak mniszki winny się zachowywać w klasztorze  /315

XI. Klasztory mnniszek powinny być z każdej strony otoczone murem, a niezbędne pomieszczenia przygotowane wewnątrz  /417

XII. Mniszki żyjąte w jednej wspólnocie powinnyotrzymywać równą porcję jedzenia  i picia  /417

XIII. W jaki sposób mniszki powinny otrzymywać to, co jest niezbędne do życia  /417

XIV. Ksieni winna żywić jednakową troskę o mniszki  /419

XV. Mniszki powinny zbierać się bez ociągania na odprawianie godzin kanonicznych   /420

XVI. O wytrwałości w modlitwie  /420

XVII. Mniszki powinny odmawiać także kompletę  /421

XVIII. Jaki sposób nagany należy stosować wobec mniszek, które dopuściły się zaniedbań  /421

XIX. Ksienie powinny unikać odwiedzin mężczyzn  /423

XX. Mniszki powinny wystrzegać się odwiedzin mężczyzn  /424

XXI. Mniszki powinny zachowywać wyjątkową czujność wobec tych, które im posługują  /425

XXII. Dokładanie wielkiej staranności przy kształceniu dziewcząt w klasztorach  /425

XXIII. W żeńskich klasztorach powinien być dom dla staruszek i chorych  /427

XXIV. Jakie osoby należy ustanawiać przełożonymi  /428

XXV. Jaką mniszkę należy ustanowić ochmistrzynią  /428

XXVI. O ustanawianiu furtianki klasztoru  /428

XXVII. Kapłani i usługujący im powinni wchodzić do klasztorów żeńskich wyłącznie w ustalonym czasie  /429

XXVIII. Szpital dla ubogich powinien znajdować się poza murami żeńskiego klasztoru  /429

BIBLIOGRAFIA  /431

NOTKI O AUTORACH I TŁUMACZACH  /437

SKOROWIDZ CYTATÓW I REFERWNCJI  /439

INDEKS OSOBOWY  /451