Wojna polska 1918–1921

Autor: Adam Przybylski

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 215

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Seria: Monografie

Szef Wojskowego Biura Historycznego gen. Julian Stachiewicz wyznaczył Przybylskiemu zadanie opracowania jednego z rozdziałów do dzieła zbiorowego Dziesięciolecie odrodzenia Polskiej Siły Zbrojnej 1918–1928pt. „Wojna Polski Odrodzonej 1918–1921 r.”. Studium Przybylskiego obejmowało działania na wschodzie, powstanie wielkopolskie i walki o Śląsk Cieszyński. W 1930 r. kpt. dypl. Adam Przybylski wydał swe najważniejsze dzieło historyczno-wojskowe pt. Wojna polska 1918–1921. Przedstawił w nim w sposób syntetyczny przebieg zmagań o niepodległość i granice Polski w okresie od upadku państw centralnych (11 XI 1918 r.) aż do zakończenia trzeciego powstania śląskiego (5 VII 1921 r.). W Wojnie polskiej…prezentuje te zmagania na płaszczyźnie strategiczno-operacyjnej, czasami tylko, kiedy jest to absolutnie konieczne, opisuje ich tło polityczne. Dzięki temu autor osiągnął świetną klarowność wywodu i przejrzyście nakreślił przebieg polskiej walki o niepodległość. Nie mogło być inaczej, ponieważ do napisania takiej książki skierowano oficera nie tylko o wysokich walorach intelektualnych, ale też i o świetnym piórze.

Spis treści: 

Nota o autorze (Łukasz Przybyło) /11

Wstęp. Polska podczas Wielkiej Wojny /15

Polska w dobie popowstaniowej /15
Józef Piłsudski. Tajne organizacje wojskowe /15
Polska u progu wojny światowej /16
6 sierpnia 1914 roku /18
Legiony Polskie /18
Proklamowanie niepodległości Polski przez państwa centralne. Rewolucja w Rosji /19
Polskie formacje wojskowe na wschodzie /21
Polska a państwa sprzymierzone. Armia Polska we Francji /23
W przededniu klęski państw centralnych. Polska Organizacja Wojskowa /25

Rozdział I. Przewrót listopadowy /28

Klęska wojskowa państw centralnych i jej wpływ na położenie w Polsce /28
Rozkład monarchii austro-węgierskiej /28
Przewrót w Małopolsce i na Śląsku Cieszyńskim /30
Przewrót na terytorium okupacji austriackiej /30
Rząd Tymczasowy w Lublinie. Organizacja siły zbrojnej /31
Przewrót na terytorium okupacji niemieckiej /33
Znaczenie przewrotu listopadowego /34
Zapoczątkowanie wojny o granice i jej główne linie rozwojowe /36

Rozdział II. Listopad 1918–kwiecień 1919 r. /37

Początkowe stadium organizacji siły zbrojnej /37

Ogólne warunki pracy organizacyjnej /37
Rodzaj i stan kadrów, stojących do dyspozycji w chwili przewrotu listopadowego /38
Podstawowe zasady i formy organizacji. Pierwsze wyniki /39
Organizacja odrębnej armii wielkopolskiej /41

Walka w Małopolsce Wschodniej i na Wołyniu /42

Ukraińska Republika Ludowa w Małopolsce Wschodniej. Armia ukraińska /42
Samoobrona Lwowa i pierwsza odsiecz /44
Główne obszary walki i przebieg działań w ciągu grudnia i stycznia /46
Charakter i przebieg działań w lutym i pierwszej połowie marca /48
Ofensywa ukraińska i druga odsiecz Lwowa /49
Odepchnięcie Ukraińców z pod Lwowa. Położenie na froncie z końcem kwietnia /50
Inwazja wojsk Ukrainy Naddnieprzańskiej na Wołyniu /50
Przeciwdziałanie polskie. Rozwój działań w okresu grudzień–kwiecień /51

Powstanie frontu polsko-rosyjskiego /52

Okupacja Litwy i Białorusi przez wojsko rosyjskie /52
Organizacja frontu polsko-rosyjskiego. Zajęcie Słonimia i Pińska /55

Walka o Śląsk Cieszyński /56

Położenie ogólne po przewrocie październikowym. Porozumienie polsko-czeskie /56
Zbrojne wtargnięcie Czechów na Śląsk Cieszyński /57
Bój pod Cieszynem i bój pod Skoczowem /58
Zawieszenie broni i ustalenie nowej linii rozgraniczenia /60

Powstanie Wielkopolskie /60
Ogólne położenie przed wybuchem powstania /60

Wybuch powstania /61
Ustalenie się frontu. Organizacja armii wielkopolskiej /62

Rozdział III. Kwiecień–lipiec 1919 r. /64

Położenie ogólne /94

Lwów czy Wilno? /66

Ofensywa na Wilno /67

Plan działania. Przygotowania /67
Przebieg działań i zajęcie Wilna /68
Odparcie przeciwdziałania rosyjskiego /71
Ponowne ustalenie się frontu litewsko-białoruskiego /72
Położenie na froncie poleskim /72

Oswobodzenie Małopolski Wschodniej /73

Decyzja działania /73
Plan działania /74
Zmiany w planie pierwotnym /76
Przebieg działań w maju /76
Interwencja państw sprzymierzonych. Powstrzymanie ofensywy /77
Ofensywa ukraińska i odwrót polski w czerwcu /78
Kontrofensywa polska w lipcu. Klęska Ukraińców /78
Przebieg działań w czerwcu i lipcu na Wołyniu /78
Nawiązanie styczności z wojskiem rosyjskim /78
Położenie końcowe /80

Pogotowie zbrojne przeciw Niemcom /80

Wpływ pogotowia przeciwko Niemcom na działania na froncie wschodnim /80
Organizacja frontu przeciwniemieckiego. Plan działań /81

Rozdział IV. Ogólna ofensywa na froncie przeciwrosyjskim /83

Stan polskiej siły zbrojnej u schyłku 1919 r. /83
Działania zaczepne w lipcu i sierpniu 1919 r. /85

Plan działania Naczelnego Dowództwa /85
Zajęcie Mołodeczna /85
Walki w obszarze Mołodeczna w lipcu /87
Zajęcie Mińska /87
Wyjście na linię rzeki Berezyny /87
Opanowanie Łunińca. Działania na Polesiu w sierpniu /88
Przygotowanie działania zaczepnego na Wołyniu /88
Przebieg i wyniki działania na Wołyniu w sierpniu /89

Rozdział V. Pierwsze powstanie na Śląsku /90

Śląsk do 1918 r. /90
Położenie na Śląsku po przegranej Niemiec /90
Wybuch powstania /93
Likwidacja powstania /94
Powstanie a Naczelne Dowództwo polskie /95

Rozdział VI. Ustalenie się frontu zimą 1919–1920 r. /96

Zarządzenia Naczelnego Dowództwa o wstrzymaniu ofensywy /96
Porozumienie polsko-ukraińskie. Położenie na Wołyniu i Podolu we wrześniu /96
Ofensywa Denikina przeciwko Sowietom.  Wstrzymanie polskich działań zaczepnych na Polesiu /97
Ustalenie się frontu litewsko-białoruskiego na linii Dźwiny,  Berezyny i Ptyczy /97
Stosunki wojskowe polsko-litewskie.  Wojska rosyjsko-niemieckie na Litwie /98
Ustalenie się frontu na Wołyniu i na Podolu z końcem grudnia /99
Porozumienie polsko-łotewskie. Zajęcie Dyneburga /101

Rozdział VII. Przygotowania do kampanii 1920 r. /103

Rosja Sowiecka w przededniu rozstrzygającej kampanii  na froncie polskim /103
Koncepcja wojny po stronie polskiej /103
Sojusz polsko-ukraiński /104
Rosyjska propozycja rokowań pokojowych /105
Przygotowania natury organizacyjnej /105
Decyzja o podjęciu działań na Ukrainie /107
Działania na Mozyrz i Kalenkowicze /108
Rosyjskie przeciwdziałanie na Polesiu i na Wołyniu /109

Rozdział VIII. Ofensywa na Ukrainie /110

Rozdział sił i zadań między front północny i front południowy /110
Plan działań /110
Ugrupowanie wyjściowe /112
Zagon na Koziatyn. Zajęcie Żytomierza. Wyjście na linię Czernobyl–Koziatyn–Zmierzynka /112
Zajęcie Kijowa /113
Położenie końcowe /114

Rozdział IX. Ofensywa rosyjska na Białorusi /115

Zamierzone działania polskie na Polesiu /115 
Rosyjskie działanie zaczepne i odwrót polski /115
Przeciwdziałanie polskie /117
Położenie końcowe /118

Rozdział X. Odwrót /119

Od Dniestru do Styru i Zbrucza /119

Położenie i organizacja frontu na Ukrainie przed ofensywą rosyjską /119
Rosyjski plan działania /119
Przerwanie frontu polskiego przez armię konną Budionnego /120
Odwrót 3. armii z Kijowa /121
Ogólny odwrót z Ukrainy /121
Położenie w końcu czerwca /122

Od Berezyny do Bugu /125

Rosyjskie przygotowania do ofensywy na Białorusi i Polesiu /125
Rosyjski plan działania /125
Położenie po stronie polskiej /126
Natarcie rosyjskie dnia 4 lipca. Odwrót 1. armii polskiej /126
Odwrót na linię dawnych pozycji niemieckich. Utrata Wilna /127
Ogólne załamanie się frontu. Plany przeciwdziałania /128
Walki nad Niemnem i Szczarą /129
Odwrót na linię Narwi i Bugu /131

Nad Bugiem /131

Decyzja podjęcia kontrofensywy z nad Bugu /131
Bitwa z armią konną Budionnego pod Brodami /132
Wycofanie 3. i 2. armii na linię Bugu /134
Bitwa obronna nad Bugiem /135

Rozdział XI. Bitwa warszawska /137

Położenie wewnętrzne. Rada Obrony Państwa /137
Przygotowanie odwodów /137
Ogólne położenie polityczne. Układ w Spa. Próba zawarcia rozejmu Pomoc państw sprzymierzonych /138
Plan działania Naczelnego Wodza /141
Rozkaz Naczelnego Wodza z dnia 6 sierpnia /143
Zamiary i plan działania dowództwa rosyjskiego /144
Odwrót na linię Wisły i Wieprza. Koncentracja/145
Obustronne położenie i rozmieszczenie sił 12 sierpnia /145
Boje na przedmościu Warszawy 13–16 sierpnia /147
Boje 5. armii nad Wkrą 14–16 sierpnia /148
Manewr Naczelnego Wodza z nad Wieprza 16 i 17 sierpnia /149
Przesilenie bitwy. Odwrót armii rosyjskich /149
Zarządzenia Naczelnego Wodza do pościgu /150
Pościg polski i klęska armii rosyjskich /152
Front południowy w czasie bitwy warszawskiej /153

Rozdział XII. Drugie powstanie na Śląsku /155

Działalność polska po pierwszym powstaniu /155
Polska Organizacja Wojskowa /155
Zwalczanie ruchu polskiego przez Niemców /157 
Wybuch i przebieg powstania /158
Likwidacja powstania /159

Rozdział XIII. Wykorzystanie zwycięstwa /161

Ofensywa na froncie południowym /161

Bitwa z armią konną Budionnego pod Zamościem /161
Plan działania zaczepnego na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej /162
Przebieg działania na Wołyniu. Zajęcie Kowla i Równego /163
Przebieg działań w Małopolsce Wschodniej. Wyjście na linię Zbrucza /163
Dalsze postępy na Wołyniu i na Podolu w ciągu września i października /165

Bitwa nad Niemnem /165

Przegrupowanie sił po bitwie warszawskiej /165
Stosunki polsko-litewskie w okresie odwrotu oraz ofensywy polskiej /166
Plan działania Naczelnego Wodza /168
Forsowanie Niemna i walki pod Wołkowyskiem /169
Manewr grupy skrzydłowej. Bój pod Lidą /170

Pościg i rozejm /170

Działanie 2. i 4. armii po bitwie nad Niemnem /170
Przygotowanie działań na Wilno, Mołodeczno i Mińsk /172
Akcja gen. Żeligowskiego. Litwa Środkowa /173
Wyjście 2. i 4. armii na linię Mołodeczno–Kojdanów–Słuck–rz. Ptycz /174
Rozejm /175
Granice Polski na wschodzie – dziełem wysiłku zbrojnego /175
Walki wojsk ukraińskich i białoruskich po rozejmie polsko-rosyjskim /177

Rozdział XIV. Trzecie powstanie na Śląsku /178

Plebiscyt i wybuch powstania /178
Organizacja sił powstańczych i terenu objętego powstaniem /179
Organizacja zbrojnych sil niemieckich przed i w toku powstania /180 
Pierwszy okres powstania – opanowanie terytorium /181
Przebieg działań na froncie między 12 maja a 25 czerwca /182
Likwidacja powstania /183

Biogramy /185

Skorowidz nazwisk /204

Skorowidz nazw geograficznych/207