W imię przyszłości Partii. Procesy o łamanie tzw. praworządności socjalistycznej 1956–1957

Pod redakcją: Marcina Zaborskiego

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 624

Okładka: twarda

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

Rozliczenia z tzw. okresem błędów i wypaczeń – jak określano terror lat 1944-1955 – weszły do kanonu haseł propagandowych PRL. Celem tego działania nie było znalezienie i ukaranie winnych zbrodni. W kilku widowiskowych procesach sądowych zamierzano odwrócić uwagę opinii publicznej i wywołać wrażenie, że ludzie władzy dobrowolnie i skutecznie wykluczyli ze swoich szeregów towarzyszy mających krew na rękach. Liczono na to, że starannie wyreżyserowany spektakl przekona Polaków, iż odpowiedzialność za zbrodnie reżimu ponosi zaledwie kilku funkcjonariuszy. W istocie jednak terror był wpisany w istotę systemu rządów komunistycznych.

Niniejszy tom przedstawia te zjawiska zarówno z perspektywy stolicy, jak i poszczególnych regionów kraju. Prezentuje dobitnie fiasko inicjatyw, które zmierzały do rzetelnego osądzenia winnych zbrodni komunistycznych.

Publikacja w ramach centralnego projektu badawczego IPN „Podziemie niepodległościowe w Polsce 1944-1956”.

Spis treści 

Wstęp. Wojciech Muszyński    /7 

Artykuły 

Marcin Zaborski. Pojęcie „praworządności socjalistycznej” w systemie prawnym Polski Ludowej w latach 1944-1956. Zarys problemu    /11 

Jacek Wołoszyn. Zasada „praworządności socjalistycznej” jako wyznacznik działań Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w latach 1951-1956    /51 

Robert Spałek. Śledztwa i procesy rozliczeniowe wyższej kadry Ministerstwa 

Bezpieczeństwa Publicznego oraz ich skutki (1954-1964)    /83

Elżbieta Romanowska. Polska Zjednoczona Partia Robotnicza wobec problemu rozliczeń zbrodni stalinowskich 1956-1957    /121

Mariusz Krzysztofiński. Procesy, których nie było (Brystygierowa, Czaplicki, Skulbaszewski)    /149

Sebastian Ligarski. Prasa wobec rozliczeń dotyczących łamania „praworządności socjalistycznej”    /165

Kazimierz Krajewski. Kwestia rozliczeń zbrodni komunistycznych w literaturze polskiej na tle literatury rosyjskiej    /181

Tadeusz Ruzikowski. Wina i kara? Kwestia rozliczeń za łamanie „praworządności socjalistycznej” w byłym województwie warszawskim przed 1956 r. i później na tle ówczesnych wydarzeń społeczno-politycznych    /209

Filip Musiał. Kwestia rozliczeń w województwie krakowskim    /235

Przemysław Zwiernik. Problem rozliczeń funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa w województwie poznańskim    /253

Krzysztof Filip. Problem rozliczeń funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w województwie gdańskim w latach 1955-1957    /273

Magdalena Dźwigał, Paweł Skubisz. Aparat bezpieczeństwa wobec swoich funkcjonariuszy winnych łamania „praworządności socjalistycznej” w województwie szczecińskim    /321

Paweł Skubisz. Komisja Partyjna Komitetu Zakładowego PZPR przy KomendzieGłównej Milicji Obywatelskiej do zbadania bezprawnych działań funkcjonariuszy
Milicji Obywatelskiej (listopad 1956 – luty 1957 r.)    /331

Paweł Skubisz. „Bili przełożeni, bili doradcy – kazali bić, bili koledzy i ja też byłem nie inny”. Komisja Partyjna Komitetu Zakładowego PZPR przy KdsBP/MSW do zbadania bezprawnych działań funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (listopad 1956 – luty 1957 r.)    /341

Dariusz Węgrzyn. Rozliczenie, którego nie było. Problem łamania „praworządności socjalistycznej” w strukturach Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Katowicach i kwestie jego rozliczenia w połowie lat pięćdziesiątych    /409

Robert Klementowski. Kwestia rozliczeń aparatu bezpieczeństwa na Dolnym Śląsku w okresie odwilży   /425

Joanna Żelazko. Rozliczenia funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa z Łódzkiego    /443

Paweł Piotr Warot, Piotr Kardela. Problem rozliczeń w województwie olsztyńskim    /459

Marcin Zwolski. Problem rozliczeń w województwie białostockim    /489

Edyta Krężołek. „Z pewnym uporem i systematycznością usiłuje się skompromitować zbrojny aparat partyjny...”. Problem rozliczeń okresu stalinizmu w województwie kieleckim    /509

Janusz Borowiec. Procesy o łamanie „praworządności socjalistycznej” w latach 1956-1957 w województwie rzeszowskim – rozliczenie funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa    /533

Katarzyna Zawadka. Proces rozliczeń z łamaniem praworządności przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa na Lubelszczyźnie w latach 1957-1958     /557

Panel dyskusyjny. O rozliczeniach PRL-u. Na kanwie rozważań o procesach za „błędy i wypaczenia” (opracowanie Robert Spałek)    /569

Wykaz skrótów   /598

Indeks osób    /600