Filip Orlik (1672–1742) i jego "Diariusz"

Opracowanie, odczytanie z rękopisu, wstęp i komentarze: Walentyna Sobol

Rok wydania: 2022

Liczba stron: 532

Oprawa: miękka

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Filip Orlik (1672-1742) – hetman kozacki, następca Iwana Mazepy, którego był najbliższym współpracownikiem, pełnił funkcję pisarza generalnego wojska zaporoskiego. W 1709 roku, po klęsce Szwedów i sprzymierzonych z nimi wojsk kozackich w bitwie pod Połtawą, obaj schronili się w Imperium Osmańskim. Po śmierci Mazepy, 16 kwietnia 1710 roku Orlik został wybrany na hetmana przez starszyznę kozacką i wojsko. Przyjęto wówczas wspólnie Konstytucję Praw i Wolności Wojska Zaporoskiego, w której określono granice państwa ukraińskiego, terytorium, pojęcie narodu, finanse, sądownictwo i religię. Podczas wojny rosyjsko-tureckiej 1710-1711 Orlik walczył ponownie na Ukrainie, ostatecznie jednak zmuszony był wycofać się na terytorium osmańskie. Wiązał spore nadzieje z Polską, zwłaszcza po zawarciu związku małżeńskiego córki Stanisława Leszczyńskiego z królem Francji Ludwikiem XV. Do końca życia zabiegał w europejskich stolicach o poparcie dla sprawy niepodległości Ukrainy. Zmarł w Jassach w 1742 roku.

Oryginał Diariusza Filipa Orlika z lat 1720-1732 znajduje się w Archiwum Dyplomatycznym Ministerstwa Europy i Spraw Zagranicznych Francji. Podstawę niniejszego wydania stanowi fragment rękopisu obejmujący lata 1725-1726. Jest to pierwsza polska edycja tego interesującego źródła historycznego.

Dzięki jego lekturze możemy obserwować krąg kulturowy hetmana, podążać jego drogami w staraniach o wolność Ukrainy, dla której jest wielkim bohaterem narodowym. Dla współczesnych Polaków Filip Orlik jest z kolei niezwykłym pod wieloma względami przedstawicielem elity I Rzeczypospolitej.

Spis treści:

Wstęp  /9

Informacje biograficzne o autorze diariusza   /11

Stan badań nad pamiętnikiem Orlika: megalomania czy powrót do źródeł?   /16

Podstawa wydania   /22

Zasady edytorskie   /26

DIARIUSZ Rok 1725  /49

Rok 1726   /60

FAKSYMILE Rok 1725   /207

Rok 1726   /245

Słownik najczęściej występujących w tekście terminów łacińskich i z łaciny pochodzących   /507

Wykaz skrótów   /509

Bibliografia   /510

Summary  /522

Indeks osób   /524

Indeks nazw geograficznych  /530