Dzieje kultury europejskiej Renesans

Autor: Wojciech Lipoński

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 801

Okładka: miękka

Format: 16,5 cm x 23,00 cm

Uwagi - okładka i brzegi stron z nieznacznymi zabrudzeniami

 

Tom Renesans kontynuuje fascynującą podróż poprzez dzieje kultury europejskiej! Książka jest autorską interpretacją epoki, w której nie zaniedbuje się tradycyjnej wiedzy i podstawowych opracowań renesansu, ale także sięga się po źródła mało znane lub ignorowane, w wielu wypadkach nie tłumaczone na język polski, otrzymane dzięki historykom niedocenianych dotąd krajów i kultur. Autor wprowadza Czytelnika w świat znanej, a także w dużej mierze zaniedbanej dotąd wiedzy o epoce. Nie zapomina o tradycyjnym ujęciu jej dziejów, literaturze, sztuce, muzyce, filozofii i edukacji, wreszcie tle religijnym, politycznym i ekonomicznym, opisuje ubiory, obyczajowość i kulinaria epoki. Pojawia się tu cała galeria głównych twórców renesansu, od Massacia po Leonarda, Michała Anioła, Rafaela i Tycjana, od Petrarki po Torquato Tasso, Lope de Vegi i Szekspira. Czyni to jednak nie tylko w odniesieniu do krajów uważanych dotąd za wiodące w rozwoju renesansu, jak Włochy i pozostałe kraje zachodnie, ale ukazuje jak epoka ta oddziaływała na Europę Wschodnią i Bałkany pod okupacją turecką, gdzie literatura pomagała zachować tożsamość etniczną. Nie zapomina o ciemnych stronach epoki, jak prostytucja, antysemityzm, działalność inkwizycji, demoralizacja kręgów świeckich i kościelnych.

Autor podnosi znaczenie renesansu Rzeczpospolitej doby Jagiellońskiej, w tym mało dotąd znany dorobek kultury litewskiej. Czytelnik dowie się, że pionierem drukarstwa w Hiszpanii był w XV w. Stanislao de Polonia, a podręcznik logiki profesora uniwersytetu wileńskiego Marcina Śmigleckiego, Smigleciusa, był kilkakrotnie wznawiany w Oxfordzie. Myśl o godności i wolności człowieka reprezentowali nie tylko Marsilio Ficino i Pico della Mirandola, ale i Mikołaj Dłuski i Jan z Trzciany, a do najszerzej czytanych traktatów politycznych należał w renesansowej Europie obok Nicolo Macchiavellego także Andrzej Frycz Modrzewski. Szeroko uwzględniona została niedoceniana dotąd w większości opracowań rola kobiet, jak pisarka Christina de Pisan czy malarka Sofonisba. Autor poszerza wiedzę o niedocenianym znaczeniu emigrantów greckich z Bizancjum w inspirowaniu humanistycznych dyskusji filozoficznych. Włącza do ogólnego nurtu kultury renesansowej wykluczany dotąd udział przedstawicieli kultury hebrajskiej, bez pomocy których o wiele uboższa byłaby biblistyka tego okresu, podobnie jak rozwój choreografii, której pionierem był Giuglielmo de Pesaro, psychologii, której podstawy stworzył Juan Luis Vives. Leon Ebreo, dorównywał poetom Plejady i jako konkurent zwalczany antysemicką poezją przez Ronsarda. Autor dostrzega też dorobek literatury krajów bałkańskich: chorwackich dramaturgów i poetów-petrarkistów, serbskich twórców wyjątkowo pięknej epiki balladowej okresu okupacji tureckiej, która przesłaniem dorównuje polskiej literaturze krzepienia serc okresu zaborów.

(opis wydawcy)

 

Spis treści:

Rozdział I. RENESANS – NOWA EPOKA CZY KONTYNUACJA ŚREDNIOWIECZA?    /21      

Etymologia pojęcia „renesans” – koncepcje Jules’a Micheleta i Jacoba Burckhardta   /21

Chronologia epoki   /23

Miejskie początki i charakter renesansu   /25    

Rola handlu z Dalekim Wschodem i jedwabnego szlaku   /26     

Nie tylko Florencja    /27             

Inter arma non silent musae    /28          

Renesans miast północnej Europy   /30

Rozdział II. ODKRYCIA GEOGRAFICZNE POSZERZAJĄ EUROPEJSKIE WYOBRAŻENIE ŚWIATA   /31

Portugalczycy wyruszają na ocean   /31               

Kolumb w drodze do Indii odkrywa Amerykę   /32         

Rzeczywiści i domniemani odkrywcy Ameryki    /33       

Odkrycia geograficzne po Kolumbie    /35           

Lądowa ekspansja Księstwa Moskiewskiego    /37         

Statki epoki odkryć geograficznych    /38             

Literatura morskiej i kolonialnej ekspansji    /40

Rozdział III. REWOLUCJA KOPERNIKAŃSKA    /43            

Astronomia przed Kopernikiem    /43   

Życie i dzieło twórcy nowożytnej astronomii   /44          

Krytycy i zwolennicy heliocentryzmu    /48

Rozdział IV. LITERACKI PRZEDŚWIT RENESANSU   /52    

Preumanesimo Padovano    /52              

Hiszpańska poezja mester de clerecía    /53       

Dante – biografia pod znakiem Beatrycze i Boskiej komedii   /54             

Petrarka i petrarkizm   /60          

Nie tylko Laura i Beatrycze    /64              

Lubieżny Boccaccio   /65              

Geoffrey Chaucer i Opowieści kanterberyjskie   /67

Rozdział V. HUMANISTYCZNY PRZEŁOM   /69    

Odwrót od średniowiecza    /69               

Średniowieczna łacina a jej humanistyczny odpowiednik   /71 

Miejsce języka greckiego i tradycji helleńskiej   /72       

Bractwo humanistów – fratellanza degli umanisti   /75 

Cudzoziemscy i rodzimi humaniści w Polsce   /82

Rozdział VI. ZAPOMNIANI HUMANIŚCI   /89     

Wczesny humanizm Hiszpanii    /89        

Emigranci z Bizancjum   /96        

Humanizm dalmatyński, czyli chorwacki przyczółek renesansu    /105   

Renesansowy dwór Macieja Korwina i okres późniejszy   /108

Rozdział VII. REWOLUCJA DRUKARSKA    /112   

Droga druku z Azji do Europy    /112      

Kopiści manuskryptów się nie poddają   /114    

Początki „Galaktyki Gutenberga”    /115              

Ekspansja drukarstwa    /116     

Drukarstwo Rzeczypospolitej Obojga Narodów   /121  

Drzeworyty, miedzioryty i księgi emblematów   /127

Rozdział VIII. UNIWERSYTETY, AKADEMIE I NIEZWYKŁE TEATRUM WIEDZY   /132            

Uniwersytety – między zachowawczością a postępem   /132    

Nowe typy szkolnictwa wyższego – uniwersytety protestanckie i jezuickie   134             

Fundamenty humanizmu i nauki nowożytnej – włoskie akademie    /137           

Teatrum wiedzy i pamięci Camillo Delminio   /143

Rozdział IX. MYŚL EDUKACYJNA I SPOŁECZNA   /147      

Renesansowe idee wychowawcze we Włoszech   / 147              

Juan Luis Vives – pionier pedagogiki i psychologii   /149               

Idee wychowawcze w Niderlandach – tradycje szkoły w Deventer i Erazma z Rotterdamu   /151

Humanistyczne przemiany szkolnictwa w Niemczech   /154       

Rabelais, Montaigne i Petrus Ramus podważają średniowieczną edukację we Francji    /156

Początki pedagogiki polskiej    /157        

Myśl wychowawcza w Anglii   /162

Rozdział X. KONCEPCJE PAŃSTWA I WŁADZY   /164        

Echa średniowiecza – wpływy Civitas Dei Świętego Augustyna i Doktora Anielskiego    /164

Idea monarchii Dantego   /165 

Defensor Pacis Marsyliusza z Padwy    /166        

Renesansowe spory o istotę monarchii i republiki    /167            

Książę Machiavellego    /169      

De Republica emendanda Andrzeja Frycza Modrzewskiego   /171         

Quincunx oraz Policyja Stanisława Orzechowskiego   /174          

Francuscy teoretycy państwa i ich szkocki naśladowca  /175      

Utopijne idee państwa i miasta   /176

Rozdział XI. RENESANSOWE IDEE WOLNOŚCI I GODNOŚCI LUDZKIEJ    /181

Bartolomeo Facio – pionier myśli o ludzkim indywidualizmie    /181       

Twórca koncepcji wolności człowieka – Marsilio Ficino   /182    

Wolnomyśliciel Pico della Mirandola   /183         

Bezbożnik Pomponazzi    /186  

Polska myśl renesansowa o wolności i godności ludzkiej   /187

Rozdział XII. ŻYDZI W EPOCE RENESANSU   /191              

Tereny „wolne od Żydów” i pierwsze getta    /191          

Studia hebraistyczne a rozwój europejskiej humanistyki    /193              

Chrześcijańskie konwersje i stereotyp Żyda w literaturze renesansu   /195       

Paradisus Iudaeorum – Żydzi w Królestwie Polskim i na Litwie    /197

Rozdział XIII. EMANCYPANTKI RENESANSU     /200         

Querelle de femmes – kobiety pisarki w walce o swoje prawa   /200    

„Gdzie tylko rękę położy niewiasta” – artystki renesansu    /208             

Mizogini i obrońcy kobiet   /211

Rozdział XIV. ROZWÓJ DYSCYPLIN NAUKOWYCH, MYŚLI TECHNICZNEJ, EKONOMICZNEJ I ROLNICZEJ /215        

Paranauka – astrologia    /216   

Alchyma – magiczne początki chemii    /218       

Paracelsus – między alchemią a medycyną    /226           

Pionierzy nowożytnej chirurgii   /227    

Krótka historia sekcji zwłok i teatrów anatomicznych   /229       

Batalia o postęp medycyny w Hiszpanii    /230  

Prekursor epidemiologii Girolamo Fracastoro   /232      

Narodziny nowożytnego ziołolecznictwa, botaniki i zoologii    /232         

Pionierzy medycyny, ziołolecznictwa i botaniki w Polsce   /236 

Inicjatorzy matematyki nowożytnej   /240         

Praktycy zastosowań wiedzy technicznej i gospodarczej    /243

Rozdział XV. ZMAGANIA JĘZYKÓW NARODOWYCH Z ŁACINĄ   /249       

Europejczycy nie gęsi – swe języki mają   /249 

Włochy przodują w rozwoju narodowego języka literackiego   /252      

Kastylijskie początki języka hiszpańskiego   /256             

História da língua portuguesa   /257       

Ewolucja języka francien   /258

Our English tung is better   /260              

Języki „ucywilizowanych” i „dzikich” Szkotów   /262       

Die teütsch Spraach   /263          

Języki skandynawskie   /265      

Tradice českého jazyka   /265   

„Umiej obiecado moje”    /267 

Początki refl eksji językowej na Węgrzech   /270

Gramatyki chorwackie i rosyjskie   /271

Językowy i literacki zastój w krajach niewolonych   /272

Rozdział XVI. OD EPOSU DO EPIGRAMU – POEZJA ODRODZENIA W JĘZYKACH NARODOWYCH   /275

Epos bohaterski – Boiardo, Ariosto i Tasso   /275             

Późny romans rycerski i liryka Hiszpanii   /283

Poezja Portugalii  / 285

Od Wielkich Retoryków do Plejady i Szkoły Lyońskiej   /286       

Jan Kochanowski i narodziny wysokoartystycznej poezji polskiej   /291               

Anglia – Edmund Spenser i Philip Sidney  /293  

Poezja krajów celtyckich  /294 

Poezja krajów skandynawskich   /297   

Niderlandy – pod znakiem Jana van der Noota i Pietera Corneliszoona Hoofta   /298    

Na kreteńskim uboczu  /299     

Epigramy i anakreontyki    /299

Rozdział XVII. GENEZA NOWOŻYTNEJ POWIEŚCI   /301

Nowy typ romansu a księgi rycerskie   /301       

Novelliere Bandello   /303          

Ewolucja opowieści i romansów dworskich   /306           

Powieść eufuistyczna a hiszpańskie estilo culto   /310   

Powieść łotrzykowska    /312    

Cervantes – el creador de una novela moderna    /316

Rozdział XVIII. HISTORIOGRAFIA I LITERATURA PAMIĘTNIKARSKA    /324           

Narodziny nowożytnej historiografii we Włoszech   /324            

Historiografi a Hiszpanii    /330  

Historiadores dos reis de Portugal   /333             

Dziejopisowie renesansowej Francji    /333       

Historiografi a na Wyspach Brytyjskich   /335     

Niderlandzki spór o Batawię   /337         

Spadkobiercy Jana Długosza    /338        

Pionierzy historiografii niemieckiej   /339            

Etnograficzne i teologiczne początki historiografii szwajcarskiej   /339  

Historycy Skandynawii    /340    

Magyar történészek – dziejopisowie węgierscy   /341  

Autobiografie i pamiętniki jako osobiste zapisy dziejów   /342

Rozdział XIX. MIĘDZY SATYRĄ A REFLEKSJĄ MORALNĄ    /347   

Humaniści a starożytne tradycje satyry   /347   

Spór o genezę satyry   /348       

Tradycje satyry francuskiej  /350            

Zapomniany satyryk szkocki  /351          

Korona renesansowej satyry – Pochwała głupoty    /352            

Satyra w Polsce   /354   

Satyra w Niemczech   /355         

Spadek po średniowieczu – moralizatorska i satyryczna literatura plebejska   /356         

Rabelais – geniusz komizmu i pionier powieści satyrycznej   /358            

Nowy gatunek literacki – esej Montaigne’a i jego kontynuatorzy   /360

Rozdział XX. DRAMAT – NAŚLADOWCY POETYKI ANTYCZNEJ ORAZ PRÓBY JEJ SKOJARZENIA Z TEMATYKĄ BIBLIJNĄ   /364               

Naśladownictwo i „chrystianizacja” poetyki klasycznej   /364    

Dramat klasyczny w Italii   /368 

De l’art de la tragedie Jeana de la Taille – a geneza francuskiego dramatu klasycznego   /372    

Hiszpania – świeckie pasos i jezuickie fabulae eruditiae   /373  

Seneka i Terencjusz jako wzorce dramatu niemieckiego   /374 

Tematyka biblijna w klasycznych dramatach niderlandzkich   /376          

Słabości dramatu klasycznego w Anglii   /378    

Klasyczny protestancki dramat skandynawski   /378

Rozdział XXI. TRADYCJA LUDOWO-RELIGIJNA I NOWY TYP DRAMATU SYNKRETYCZNEGO   /381

Wyjątkowy kontekst historyczno-kulturowy genezy dramatu w Hiszpanii i Anglii   /381               

Powstanie i rozwój auto sacramentales   /382  

Narodziny nowożytnej dramaturgii hiszpańskiej   /388 

Nuevo comedia i Lope de Vega   /389   

Pod znakiem Gila Vicenta – „portugalskiego Plauta”   /392         

Dramat angielski epoki Tudorów i Jakuba I   /394            

Geniusz Szekspira   /395             

Dramat elżbietański poza Szekspirem   /397      

Początki dramatu w krajach celtyckich   /401     

Dramat nieklasyczny we Francji   /403  

Ludowe tradycje dramatu niemieckiego   /403 

Klasyczne pęta nieklasycznego dramatu włoskiego   /404           

Początki dramatu skandynawskiego   /405         

Niedoceniany dramat dalmatyński   /406            

Zapomniany dramat kreteński   /407     

Erudycyjne i protestanckie akcenty dramatu węgierskiego    /407

Rozdział XXII. TEATR – ARCHITEKTURA, URZĄDZENIA I ORGANIZACJA SPEKTAKLU, AKTORZY I WIDOWNIA   /408           

Ewolucja budynku teatralnego we Włoszech   /408       

Hiszpańskie corrales   /412         

Teatry elżbietańskiej Anglii   /413           

Francja – korty jeu de paume i Hôtel de Bourgogne   /415         

Ewolucja scenografi i i urządzeń technicznych   /416      

Kompanie teatralne   /418         

Menedżerowie, dramatopisarze i technika gry aktorskiej   /422              

Kobiety w teatrze renesansowym   /423             

Stroje aktorów   /424    

Charakter i organizacja przedstawień  / 425       

Krytyka i zakazy przedstawień teatralnych   /426            

Teatr w teatrze  / 427   

Początki teatru i dramatu w Polsce   /428

Rozdział XXIII. ARCHITEKTURA I URBANISTYKA RENESANSU   /431         

Charakter nowego stylu   /431 

Wiodąca rola Rzymu i Florencji  / 435    

Wielcy architekci, ich traktaty i realizacje    /437               

Architektura renesansowa poza Włochami   /440           

W kręgu dynastii Jagiellonów    /449

Rozdział XXIV. DOPEŁNIENIA ARCHITEKTURY – OGRODY I ARRASY   /455            

Giardino rinascimentale   /455  

Ogrody renesansowe w Polsce   /458   

Tapiserie – „piktorialne medium swego czasu”   /459

Rozdział XXV. MALARSTWO I RZEŹBA WŁOSKIEGO RENESANSU   /466  

Niezwykłe dzieło Vasariego   /466          

Sztuka przezwycięża średniowieczne tradycje   /466     

Odkrywcy starożytności w rzeźbie i malarstwie   /469   

Ghiberti i Donatello – pełnia odrodzeniowej rzeźby   / 472        

Pionierzy perspektywy i postęp techniki malarskiej    /473         

Badacze anatomii i erotyka w sztuce    /475       

Poprzednicy i rówieśnicy gigantów sztuki    /478              

Giganci malarstwa i rzeźby renesansu    /480

Rozdział XXVI. SZTUKA RENESANSOWA POZA ITALIĄ    /491      

Malarstwo i rzeźba francuskiego renesansu   /491         

Pionierzy złotej epoki malarstwa niderlandzkiego    /494            

Odrodzenie w sztuce niemieckiej    /499             

Hiszpańskie szkoły artystyczne    /502   

Wyłączność tematyki religijnej w malarstwie portugalskim   /505           

Anglia – tylko malarstwo miniaturowe    /508    

Renesans w sztuce szkockiej    /509       

Sztuka odrodzenia w Polsce    /510        

Sztuka Dalmacji    /511  

Skandynawski obraz kojarzony z… UFO    /512

Rozdział XXVII. MUZYKA RENESANSU    /513     

Periodyzacja rozwoju muzyki renesansowej    /513       

Antyczne inspiracje    /514         

Polifonia wyzwala świecki charakter muzyki    /516        

Ewolucja instrumentów muzycznych    /518      

Drukarstwo nutowe – przełom w popularyzacji muzyki   /521  

Rozwój dworskich zespołów muzycznych   /522              

Wielkie szkoły i kompozytorzy muzyki tradycji zachodniej   /525

Rozdział XXVIII. KULTURA LUDYCZNA EPOKI    /538        

Taniec renesansowy    /538       

Podręczniki i traktaty choreografi czne    /542   

Renesansowe początki tańców polskich    /543

Widowiska plenerowe i początki baletu  / 545  

Spektakl monarszej pychy – festyn na Polach Złotogłowia   /547            

Gry stołowe – szachy, karty, kości    /549            

Carnemlevare, czyli karnawał    /551

Rozdział XXIX. MECENASI, DWORZANIE I BŁAZNY    /559             

Dwory jako ośrodki mecenatu artystycznego   /559       

Zanikanie rycerskich ideałów   /566       

Geneza pojęcia fair play   /569 

Manuały dworskiej etykiety    /571        

Błazny i karły    /575

Rozdział XXX. RENESANSOWE SZATNIE I SYPIALNIE   /581           

Wytworność i rozmaitość ubiorów epoki    /581               

Moda kobieca pierwszej fazy renesansu    /582               

Moda męska do połowy XVI stulecia   /583        

Prawa i regulacje noszenia odzieży    /584          

Czarna moda z Hiszpanii    /586 

Zderzenie mody zachodniej z tradycją wschodnioeuropejską    /587     

Ubiory plebejuszy    /590            

Renesansowa sypialnia    /591

Rozdział XXXI. LADACZNICE, KURTYZANY I SODOMICI    /593     

„Wesołe panie”, czyli charakter prostytucji w okresie renesansu   /593

Polityka miast wobec prostytucji    /596               

Dzielnice i domy uciech   /596   

Penalizacja i stygmatyzacja prostytucji    /600   

Kurtyzany, czyli odrodzenie tradycji antycznych heter   / 603    

Amor socraticus   / 609 

Sodomia    /611

Rozdział XXXII. W DWORSKIEJ I PLEBEJSKIEJ KUCHNI   /613        

Marzenia o sytości    /613           

Wystawne uczty   /614 

Stół plebejuszy i biedaków – klęski głodu    /615             

Cocina renacentista espańola    /616     

Cucina e tavola italiane    /618   

Cuisine française    /622               

Deutsche Kuche   /622 

English Cookery   /623  

Kuchnia staropolska   /624         

Koszerna kuchnia żydowska   /625         

Skandinaviskt bord   /627           

Potrawy o znaczeniu ponadregionalnym   /628

Trunki i napoje   /632    

Kuchnia i kulinaria w sztuce   /635           

Piece, sprzęty i naczynia kuchenne   /636           

Kultura posiłków, wyposażenie jadalni i stołu   /637

Rozdział XXXIII. POPRZEDNICY PROTESTANTYZMU   /639            

Wiklef i lollardowie   /639           

Czeski przedświt reformacji – Jan Hus, jego poprzednicy i następcy   /640         

Jędrzej Gałka z Dobczyna i Pieśń o Wiklefie   /642          

Demoralizacja duchowieństwa – wzrost nastrojów prereformacyjnych   /642  

Prorok reformacji – Savonarola    /643  

Mantuanus – zapomniany prekursor reformacji    /646

Rozdział XXXIV. REFORMACJA – RADYKALNE PRZYPOMNIENIE EWANGELII   /648          

Marcin Luter i jego tezy    /648 

Płomień reformacji ogarnia Niemcy    /650         

Erazm z Rotterdamu a reformacja   /654             

Ekspansja luteranizmu w Skandynawii   /656     

Szwajcaria i Huldrych Zwingli    /657       

Jan Kalwin i kalwinizm   /657      

Henryk VIII i Kościół Anglii   /660             

Początki angielskiego purytanizmu   /664            

Szkocja i prezbiterianizm Johna Knoxa   /665     

Hugenoci   /666               

Reformacja w Polsce   /671

Rozdział XXXV. SPOŁECZNE I RELIGIJNE BUNTY STULECI XV I XVI   /677 

Dithmarschen – republika chłopska 677              

Anabaptyści, Tomasz Müntzer, wojna chłopska i… polscy Olędrzy  /678              

Rebelia niemieckich rycerzy – Ritteraufstan    /680         

Dackefejden – rewolta Nilsa Dacke    /680          

Powstanie Grutte Piera – ostatni akt niepodległości Fryzji    /681            

Antymonarchiczne powstania w Hiszpanii    /682            

Pielgrzymka Łaski a szubienica w Tyburn   /686

Rozdział XXXVI. KONTRREFORMACJA CZY KATOLICKA REFORMACJA?   /687     

Etymologia i zakres terminu    /687         

Usiłowania naprawy Kościoła w Hiszpanii   /687               

Postanowienia soboru trydenckiego   /688        

Societas Iesu i literatura mistyczna   /689            

Nieposłuszny teolog i teoretyk ekonomii   /693               

Wzajemne okrucieństwa katolików i protestantów   /694          

Szataństwa inkwizycji   /695      

Pojedynek protestanckich Centuriów i katolickich Annales    /700

Rozdział XXXVII. BIBLIE RENESANSU I REFORMACJI   /702           

Najstarsze wersje Biblii   /702   

Biblie chrześcijaństwa wschodniego   /703         

„Niebezpieczne” przekłady w krajach chrześcijaństwa zachodniego   /704         

Pionierskie przekłady Biblii w języku hiszpańskim   /707              

Katolickie próby nowelizacji przekładów Biblii we Włoszech   /708         

Włoskie Biblie protestanckie   /710        

Reuchlina krytyka Wulgaty i tekstów patrystycznych   /711        

Die Bibel Marcina Lutra   /713   

Biblie w Niderlandach  / 714      

Biblie „Pierwszej Córy Kościoła”   /716  

Zmienne losy przekładów Biblii w Anglii   /717  

Biblie narodów celtyckich   /719              

Biblie słowiańskie i litewskie   /720         

Niesłowiańskie Biblie środkowej i wschodniej Europy   /726

Rozdział XXXVIII. UBOCZA RENESANSU – POZA OBSZAREM KULTURY ŁACIŃSKIEJ   /729             

Inwazja islamu na Bałkanach   /729        

Kultura grecka pod panowaniem tureckim   /732            

Literatura i sztuka szkoły kreteńskiej   /734        

Kultura krajów słowiańskich pod okupacją osmańską   /736      

Kraje niesłowiańskie – między Turcją, Rosją a Imperium Habsburskim   /749

Zakończenie     

RENESANS – ZEPSUTE ŚREDNIOWIECZE, NIESPEŁNIONY SEN    

CZY NOWOŻYTNY PRZEŁOM?   /756       

Skróty stosowane w przypisach   /760  

Bibliografia   /763            

Indeks nazwisk   /772   

Źródła ilustracji   /802